ÇOCUKLAR NEDEN YALAN SÖYLER?
“Ben yapmadım...Annem avukat...Bu resmi ben boyadım...Bardak kendiliğinden düştü...Ben kahvaltımı uzayda yaptım...”Çocuğunuzun yaptığı bir yanlışı yapmadığını söylemesi ya da gerçekle hiç ilişkisi olmayan şeyler uydurması durumunda neler hissediyorsunuz?Hayal gücünün fazla çalışması mı yoksa istemediği bir durumdan kurtulmaya çalışması mıdır onu yalana iten.Çocuğunuzun yalanları karşısında ilk yapmanız gereken paniğe kapılmadan, düşünmeye çalışmanızdır. Niye yalan söylüyor?
Karşıdaki kişiyi yanıltmak ve yanlış bilgi vermek amacıyla kasten ortaya konan kandırma davranışına yalan adı veriliyor.Yalan söylemek insanın savunma mekanizmasıyla ilgili bir durum.Kişi, iç dünyasını tehdit eden dış etkenlere karşı kendisini savunmaya geçiyor ve tepki gösteriyor. Yalan söylemede kişinin gösterdiği tepkiler içinde yer alıyor.Yetişkinler savunma davranışına çok fazla baş vurmuyorlar. Ancak kendilerini çok fazla bunaltan durumlar olduğunda başvurdukları bir geçici kurtulma yöntemi. Oysa çocuklar iç dünyasını koruma anlamında bir yetişkin kadar donanımlı olmadığı için savunma davranışlarını daha sık ortaya koyabiliyorlar.Bu yüzden yetişkinlere göre daha sık yalana başvurmaları son derece normal.Çocuklar aslında yalan söylemeye çok küçük yaşta başlıyor.Ama hiçbir çocuk neden yokken yalana başvurmuyor.Bilinmesi gereken ilk şey; hiçbir çocuğun doğuştan yalana eğilimli olmadığı. Çocukları yalan söylemeye iten ailesel, çevresel ve toplumsal faktörler.Mesela çocuk annesinin çok sevdiği bir parfümü kırdığında annesinden ceza almamak için hemen yalana baş vuruyor.Burada yalanın altında yatan neden; korku.Özellikle hatalarını affetmeyip sık sık cezalandırma yöntemini benimsemiş ailelerde çocuklar, daha sık yalana baş vuruyorlar.
Yalan mı, hayal mi?Her çocuk yalan söyleyebilir.Ancak yalanın boyutu ve yalan söylediği yaş çok önemli.Çünkü çocuklar 4-5 yaşına kadar kendi hayal aleminde yaşıyorlar ve çoğu zaman hayallerini gerçekle karıştırıyorlar.Bu yaşlarda görülen abartılı söylemler ve hayallerle ilgili şeylerin yalanla karıştırılmaması gerekiyor.Çocukların bu yaşlardayken henüz gerçeklik kavramını kazanmadıkları için anlattıkları hayallerini, yalan olarak nitelendirmek yanlış. Bu durum çocukta gerçeklik kavramı geliştikten sonra geçiyor.Çocuklarda genellikle gerçek anlamda yalan söyleme toplumsallaşmaya başladığı 6-7 yaşlarından itibaren görülüyor.
Çocuğu yalana iten nedenler;
• Korku ve aşırı kaygılar.
• Sevgi ve şefkat eksikliği
• İlgi eksikliği
• Onaylanma gereksinimi
• Aileden takdir görememe ve yetersiz ödüllendirme
• Aşırı takdir ve aşırı ödüllendirme
• Aşırı cezalandırıcı tutuma maruz kalma
• Kıyaslamacı tutuma maruz kalma.
Çocuğun yalan söylememesi için ailelere öneriler
Öncelikle yalancılığın asla doğuştan olmadığının bilinmesi gerekiyor.Uzmanlar çocukların yalan söylemek zorunda kalmalarını çoğu zaman ailelerin çocuğa karşı olan davranışlarından kaynaklandığını söylüyorlar.Öncelikle çocuğun yalan söylemesini önlemek için anne ve babaların çocuklarıyla rahat ve sağlıklı bir iletişim içinde olmaları gerekiyor.Çocuğa karşı aşırı baskıcı, aşırı disiplinli bir tutum sergilememeleri lazım. Aileler çocuklarına aşırı baskıcı, aşırı disiplinli, cezalandırıcı tutumlardan kaçınarak, çocuklarının eksik yönlerinden ziyade olumlu yönlerini de ön plana çıkararak ve çocuklarını korkutan, kaygılandıran durumlar konusunda daha bilinçli davranarak çocuklarını yalan söyleme davranışından uzaklaştırabilirler.
Çocuğunuzu kesinlikle yalancı diye yargılamayın.Çünkü uzmanlara göre ona “Sen yalancısın” demek, kendinin yalancı olduğuna inanmasına yol açıyor.Bu da daha çok yalan söylemesine neden oluyor.Yalan söyleyen çocuğunuza karşı ilk tepki; yalanını yüzüne vurmamak.Çocuğa rahat bir ortam sağlayın sonra da onunla konuşun.Onu dinleyin neden yalan söylediğini anlamaya çalışın.Sonra da çocuğunuza doğruyu söylerse ona bir şey yapmayacağınızı söyleyin.Çocuğunuza asla yalan söyledi diye şiddet uygulamayın.Onunla işbirliğine gidin. Onun yanında olduğunuzu hissettirmeye çalışın.
Ayrıca eğer çocuğunuz yalan söylüyorsa sakın doğru söylüyormuş gibi de davranmayın. Bu çocuğunuzda onun düşüncelerini yeterince tanımıyormuşsunuz izlenimi yaratabilir.Ayrıca çoğu zaman çocuğun merak ettiği şey, aklından geçenlerin büyükler tarafından hissedilip hissedilmediğidir.Çoğu zaman bu duygu ile yalan söyleyerek karşısındaki insanlarıMutlaka çocuğunuza yalan söylediğini fark ettiğinizi belli edin.Eğer çocuğunuz 5-6 yaşının üzerindeyse ve sizin aldığınız bütün tedbirlere rağmen yalan söyleme davranışı gittikçe artıyorsa mutlaka bir uzman desteği almanız gerekir.
Canan TORTUMLUOĞLU
Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Uzmanı
“Ben yapmadım...Annem avukat...Bu resmi ben boyadım...Bardak kendiliğinden düştü...Ben kahvaltımı uzayda yaptım...”Çocuğunuzun yaptığı bir yanlışı yapmadığını söylemesi ya da gerçekle hiç ilişkisi olmayan şeyler uydurması durumunda neler hissediyorsunuz?Hayal gücünün fazla çalışması mı yoksa istemediği bir durumdan kurtulmaya çalışması mıdır onu yalana iten.Çocuğunuzun yalanları karşısında ilk yapmanız gereken paniğe kapılmadan, düşünmeye çalışmanızdır. Niye yalan söylüyor?
Karşıdaki kişiyi yanıltmak ve yanlış bilgi vermek amacıyla kasten ortaya konan kandırma davranışına yalan adı veriliyor.Yalan söylemek insanın savunma mekanizmasıyla ilgili bir durum.Kişi, iç dünyasını tehdit eden dış etkenlere karşı kendisini savunmaya geçiyor ve tepki gösteriyor. Yalan söylemede kişinin gösterdiği tepkiler içinde yer alıyor.Yetişkinler savunma davranışına çok fazla baş vurmuyorlar. Ancak kendilerini çok fazla bunaltan durumlar olduğunda başvurdukları bir geçici kurtulma yöntemi. Oysa çocuklar iç dünyasını koruma anlamında bir yetişkin kadar donanımlı olmadığı için savunma davranışlarını daha sık ortaya koyabiliyorlar.Bu yüzden yetişkinlere göre daha sık yalana başvurmaları son derece normal.Çocuklar aslında yalan söylemeye çok küçük yaşta başlıyor.Ama hiçbir çocuk neden yokken yalana başvurmuyor.Bilinmesi gereken ilk şey; hiçbir çocuğun doğuştan yalana eğilimli olmadığı. Çocukları yalan söylemeye iten ailesel, çevresel ve toplumsal faktörler.Mesela çocuk annesinin çok sevdiği bir parfümü kırdığında annesinden ceza almamak için hemen yalana baş vuruyor.Burada yalanın altında yatan neden; korku.Özellikle hatalarını affetmeyip sık sık cezalandırma yöntemini benimsemiş ailelerde çocuklar, daha sık yalana baş vuruyorlar.
Yalan mı, hayal mi?Her çocuk yalan söyleyebilir.Ancak yalanın boyutu ve yalan söylediği yaş çok önemli.Çünkü çocuklar 4-5 yaşına kadar kendi hayal aleminde yaşıyorlar ve çoğu zaman hayallerini gerçekle karıştırıyorlar.Bu yaşlarda görülen abartılı söylemler ve hayallerle ilgili şeylerin yalanla karıştırılmaması gerekiyor.Çocukların bu yaşlardayken henüz gerçeklik kavramını kazanmadıkları için anlattıkları hayallerini, yalan olarak nitelendirmek yanlış. Bu durum çocukta gerçeklik kavramı geliştikten sonra geçiyor.Çocuklarda genellikle gerçek anlamda yalan söyleme toplumsallaşmaya başladığı 6-7 yaşlarından itibaren görülüyor.
Çocuğu yalana iten nedenler;
• Korku ve aşırı kaygılar.
• Sevgi ve şefkat eksikliği
• İlgi eksikliği
• Onaylanma gereksinimi
• Aileden takdir görememe ve yetersiz ödüllendirme
• Aşırı takdir ve aşırı ödüllendirme
• Aşırı cezalandırıcı tutuma maruz kalma
• Kıyaslamacı tutuma maruz kalma.
Çocuğun yalan söylememesi için ailelere öneriler
Öncelikle yalancılığın asla doğuştan olmadığının bilinmesi gerekiyor.Uzmanlar çocukların yalan söylemek zorunda kalmalarını çoğu zaman ailelerin çocuğa karşı olan davranışlarından kaynaklandığını söylüyorlar.Öncelikle çocuğun yalan söylemesini önlemek için anne ve babaların çocuklarıyla rahat ve sağlıklı bir iletişim içinde olmaları gerekiyor.Çocuğa karşı aşırı baskıcı, aşırı disiplinli bir tutum sergilememeleri lazım. Aileler çocuklarına aşırı baskıcı, aşırı disiplinli, cezalandırıcı tutumlardan kaçınarak, çocuklarının eksik yönlerinden ziyade olumlu yönlerini de ön plana çıkararak ve çocuklarını korkutan, kaygılandıran durumlar konusunda daha bilinçli davranarak çocuklarını yalan söyleme davranışından uzaklaştırabilirler.
Çocuğunuzu kesinlikle yalancı diye yargılamayın.Çünkü uzmanlara göre ona “Sen yalancısın” demek, kendinin yalancı olduğuna inanmasına yol açıyor.Bu da daha çok yalan söylemesine neden oluyor.Yalan söyleyen çocuğunuza karşı ilk tepki; yalanını yüzüne vurmamak.Çocuğa rahat bir ortam sağlayın sonra da onunla konuşun.Onu dinleyin neden yalan söylediğini anlamaya çalışın.Sonra da çocuğunuza doğruyu söylerse ona bir şey yapmayacağınızı söyleyin.Çocuğunuza asla yalan söyledi diye şiddet uygulamayın.Onunla işbirliğine gidin. Onun yanında olduğunuzu hissettirmeye çalışın.
Ayrıca eğer çocuğunuz yalan söylüyorsa sakın doğru söylüyormuş gibi de davranmayın. Bu çocuğunuzda onun düşüncelerini yeterince tanımıyormuşsunuz izlenimi yaratabilir.Ayrıca çoğu zaman çocuğun merak ettiği şey, aklından geçenlerin büyükler tarafından hissedilip hissedilmediğidir.Çoğu zaman bu duygu ile yalan söyleyerek karşısındaki insanlarıMutlaka çocuğunuza yalan söylediğini fark ettiğinizi belli edin.Eğer çocuğunuz 5-6 yaşının üzerindeyse ve sizin aldığınız bütün tedbirlere rağmen yalan söyleme davranışı gittikçe artıyorsa mutlaka bir uzman desteği almanız gerekir.
Canan TORTUMLUOĞLU
Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Uzmanı
