Çocuğa öz saygı kazandırma, çocuğun öğrenme, sevme ve yaratma yeteneğini
güçlendirmektedir. Öz saygı, mutlulukla ve hayattaki başarıyla ilgilidir.
Bazı düşünürlere göre öz saygı, tamamen aile sevgisiyle birlikte iyi bir
eğitimin ürünüdür. New York'lu psikolog ve gençlik terapisti Prof. Dr.
Barbara Berger'e göre öz saygı, çocuğun kendi kendisiyle gurur duymasıdır.
Yüksek öz saygıya sahip olmak, çocuğun hem sevgi dolu hem de yetenekli
olmasını sağlamaktadır. Çocuk, değerli olduğuna inanmalı, bir şeyler
önermeli ve kendi kendisiyle ve çevresiyle barışık olmalıdır. Çocuğun
sevgiyi ve yeteneğini hissetme derecesi, gelecekteki yaşamında onu her
alanda etkileyecektir. Aynı zamanda da, çocuğun yaratıcılık yeteneğini,
diğerleriyle ilişkisini ve başarılı olmasını belirlemede önemli bir faktör
olmaktadır. Ebeveynler, çocuğun öz saygısının ilk temellerini oluştururlar.
Çocuğun kendini sevgi dolu ve yetenekli hissetmesi için aileler neler
yapabilir? İşte burada öz saygıyı geliştirecek 20 yol bulunmaktadır.
1
Şartsız Sevgi Göstermek
Çocuğunuz her ne yaparsa yapsın ona değer verdiğinizi ve kabul ettiğinizi
bilmesini sağlayın. Ev ona göre için, risk ve tehlikelerle dolu dünyadan
döndüğü zaman, sevgi için, emniyetli bir yakıt alma istasyonu gibidir.
Mesajlarınız "Seni seviyorum - odanın kirli olmasına rağmen, kız kardeşin
kadar atletik olmamana rağmen, notlarının çok iyi olmamasına rağmen,
yaptıklarından hoşlanmama rağmen - hala seni seviyorum" olmalıdır. Onu hala
sevdiğinizi göstermek ve çocuğunuzun yanlış davranışını düzeltmek için, onun
doğru yaptığı bir şeyi görerek işe başlayabilirsiniz. Örneğin, odası karma
karışıksa ve sadece yatağını toplamış ise ona "Gerçekten yatağını
topladığına çok sevindim. Şimdi senden istediğim şey masanı temizlemen" diye
ifade edin.
2
Sinirli Olmanızdan Sorumlu Olduğunu Belirtmek
4 yaşındaki çocuğunuz oyuncağını yatmakta olan kardeşinin beşiğine
fırlattığı için sinirlisiniz. Onun böyle bir hareketinde sinirinizi ona
nasıl aktarırsınız? Prof. Dr. Thomas Gordon'un önerdiği en basit mesaj "Ben"
mesajıdır. "Sen kötü bir çocuksun!" ya da "Sen aptalsın!" yerine, "Sen böyle
yaptığında, ben ............../............ hissediyorum","Sen oyuncaklarını
attığında kendimi sinirli hissediyorum. Ona gerçekten zarar verebilirdin"
diyebilirsiniz. Buradaki mesaj, duygularınızın onun çocuk dünyasına değil
onun belirli davranışlarına yönelik olduğudur.
3
Açık İsteklerde Bulunmak
Çocuğunuzun ondan ne istediğinizi bilmesini sağlayın. Bu ona alternatif
davranışları öğrenmesi için bir şans verecektir. Örneğin; "Oyuncaklarını
kardeşinin beşiğine atmamalısın. Bunun yerine o uyandığında ona trenini
gösterebilirsin" şeklinde bir açıklama yapılmalıdır. İstekleri ona açıkca
belirtmek, ondan ne istediğinizi anlamasını kolaylaştıracaktır.
4
Dinlemeyi Öğrenmek
Çocukların duyguları, gözlemleri ve algıladıkları dinlenmeye değerdir ve
böyle yapmak çocukların öz saygılarını artırmaktadır. Size bir şeyler
söylemek istediğinde, gerçekten ona zaman ayıramayacaksanız uygun
olmadığınızı ve ne zaman uygun olacağınızı söyleyin. Gordon'un bir başka
tekniği olan "Aktif dinleme"de, çocuğunuzu yanınıza çağırıp onu duyduğunuzu
ve onun ne söylemeye çalıştığını anladığınızı ifade edin. Mesela 7 yaşındaki
bir kız çocuğu şöyle diyebilir:
Kız: "Baba sana çok kızgınım ve bir daha odama girmeni istemiyorum".
Baba: "Sen gerçekten çok kızgınsın öylemi hımm".
Kız: "Evet çünkü sen beni kaymaya götüreceğini söylemiştim ama artık çok
geç".
Baba: "Oh, anladım. Çünkü seni dışarıda kaymaya götüreceğim konusunda söz
verdim ve bu sözü tutmadım. Gerçekten üzgünüm. Çok geç vakte kadar çalıştım
ve seni aramayı da unuttum. Bunu yarına alabilir miyiz?"
Aktif dinlemeyle aileler, olayları daha çok çocuğun gözünden görmeye
başlamakta ve böylece çocuk da duygularına önem verildiğini anlamaktadır.
5
Çocuğun Duygularını Ciddiye Almak
Çocuğunuzun korkularını ve negatif duygularını onları reddetmektense ciddiye
alın ve onları yenmesine ve kendi çözümünü bulmasına izin verin. Oğlunun
canavarlardan korktuğunu öğrenen bir babanın yaklaşımı aşağıda verilmiştir.
Oğlan: "Baba yatağa gidemiyorum. Çünkü odamda canavarlar gizleniyor".
Baba: "Gel bakalım belki canavarlarla arkadaş oluruz. Canavarlar ne yemekten
hoşlanıyor biliyor musun?".
Oğlan: "Belki tatlı, bisküvi seviyordur".
Baba: "Bu hoşlarına gidebilir. Gel canavarlara yemek koyalım. Canavarlara ne
istediğini sor? Neden sormuyorsun?".
Oğlan: "İnsanları korkutmak istiyor".
Baba: "Neden?"
Oğlan: "Güçlü hissetmek için"
Baba: "Eğer onunla arkadaş olursan sana ne yapabilir?".
Oğlan: "Beni koruyabilir."
Baba: "Bana iyi bir arkadaş olabilir gibi geliyor ya sana?".
Oğlan: "Evet."
Bu diyalog sayesinde aileler, çocuğun duygularını ya da neye gereksinimi
olduğunu öğrenmekte, çocuk artık canavarın kendisine fazla tesiri
olmayacağını görerek daha pozitif düşünmektedir. En önemlisi de çocuğun
canavara yansıttığı gücü kendine çevirmesidir.
6
Çocuğun Varlığını Kabul Etmek
Annelerin zaman zaman söylenmelerinin hatta jestlerle bile "keşke çocuk
doğurmasaydım, o bir yük ve artık dayanamayacağım" diye ifade etmelerinin
yanlış olduğu, özellikle bu gibi mesajlar sık sık tekrar edildiğinde çocuğun
istenmediği ve kendisine değer verilmediği duygusuna kapılacakları
uzmanlarca hatırlatılır. Bu durum özellikle evdeki yeni bebekle ilgili
olmasına rağmen, annelerin bu yakınmaları uyumlu bir çocuğun bile
istenmediğini düşünmesine neden olmaktadır. Böyle zamanlarda çocukların özel
bir ilgiye ihtiyaçları vardır. Aileler yakınları tarafından desteklenmeli ve
yaşantıdaki çocuğun varlığına değer verilmelidir.
7
Değerlendirecek Günlük Bir Şeyler Bulmak
Çocuklar kötü bir şey yaptıklarında ilgi çekmek, iyi bir davranışta
bulunduklarında da onaylanmak istemektedirler. Yaptıkları, hergün yapılan
sıradan bir şey bile olsa, değerini artıran yaptıklarının onaylanmasıdır.
Çocukların sevgi ve yeteneklerini onlara hatırlatan bazı etkinlikler aşağıda
sıralanmıştır.
Disiplin içermeyen tüm ailecek yenen bir akşam yemeği. Herkes o gün
birbiriyle başardıkları, öğrendikleri veya hissettikleri güzel şeyleri
paylaşabilir. Örneğin; "Okula zamanında gittim" veya "Bir kurbağa buldum".
Ebeveynler de bu etkinliğe katılarak çocuklarının başarılarını
onayladıklarını gösterebilirler. Sorunları olan çocuklara bu arada "Bugün
seni müthiş bir şey yaparken gördüm. Ayakkabını giydin ve bağcıklarını
kendin bağladın." diyerek teşvik edilebilir.
Yine yemekte, sırayla herkesle ilgilenilir ve diğerleri onun nesini
sevdiğini, hoşlandığını ve takdir ettiğini söyleyebilir. Örneğin; "Senin
öğrendiğin yeni şarkıyı çok seviyorum." veya "Bu sabah söylediklerin
gerçekten beni etkiledi".
Çocuğunuzun odasına, banyodaki aynaya veya beslenme çantasına ufak kağıtlara
çizilmiş küçük resimler ya da yazılmış sevgi mesajları konulabilir.
Çocuğunuzun yatağının baş ucuna onun yapmayı sevdiği bir etkinliği içeren
(örneğin oyun oynadığı veya ata bindiği) ve ailenin topluca yer aldığı iki
fotoğraf konulabilir. Böylece çocuk her gece becerikliliğini ve sevdiklerini
hatırlayacaktır.
8
Çocukla Yalnız Vakit Geçirmek
Bir çok ebeveyn için zaman çok sınırlıdır. Bununla beraber uzmanlar her bir
çocukla yalnız zaman geçirmenin çok önemli olduğunu belirtmektedirler. Bir
pazar sabahı dışarıda kahvaltı edilebilir veya yemekten sonra parkta küçük
bir yürüyüş yapılabilir. Zaman zaman onun seviyesine inip onun kuralları ve
oyuncaklarıyla oynamak da yararlı olacaktır. Kardeşini kıskanan ve yeni
doğan bebekten dolayı geri planda kalan çocuğunuzla yalnız zaman harcamak
için çaba sarfetmelisiniz.
9
Çocuğun Bazı Şeyleri Kendisinin Yapmasına İzin Vermek
Ebeveynler genellikle çocuklarının yapmakta zorlandığı işleri üzerlerine
alarak onlara yardımcı olduklarını düşünürler. Bu yardım, "Sen bunu
yapamazsın. Sen yeterince iyi değilsin" mesajlarını verebilir, ki bu da
çocuğun kendine olan saygısını azaltır. Çocukların bir işi başarmak için
mücadeleye davet edilmeleri gerekmektedir. Ayrıca çocuklara, problemlerini
çözmek ve kendi yeteneklerini keşfetmek için fırsatlar da verilmelidir.
Yardım istediklerinde, ilk olarak, o işin üstesinden gelebileceklerine
onları inandırarak cesaretlendirmek gerekir. "Hadi bakalım, şu elbiseni
kendin düğmeleyebilecek misin görelim?" denilebilir. Ya da direkt olmayan
tavsiyelerde bulunulabilir. Örneğin "Baş parmağını ilikten geçirirsen, daha
kolay düğmeleyebilirsin".
10
Çocuğun Özel Eşyalarına Saygı Göstermek
Anne-babalar, sıklıkla çocuklarına verdikleri oyuncakların ve kitapların
kontrolünü elde tutarlar. Örneğin; bir eşyasının atılmasına, çocuktan çok
ebeveynler karar verir. Çocuğunuzun o oyuncakla oynama çağının geçtiğini
düşündüğünüz halde, çocuğun ona hala ve belki de yıllarca ihtiyacı olabilir.
Bu nedenle eşyalarını atmadan önce ona sormalısınız.
11
Çocuğun Düşüncelerine Saygı Göstermek
Çocuğunuzun herhangi bir konuda düşüncesini sormanız, onun duygularının,
gözlemlerinin ve algılayışının değerli olduğunu düşünmesini sağlayacaktır.
Partiye giderken ne giyeceğinizi ya da öğle yemeğinde ne yapabileceğinizi
ona sorabilirsiniz. Tabii her zaman çocuğunuzla aynı görüşte
olmayabilirsiniz. Ama ona neden, onun görüşünden farklı bir karara
vardığınızın sebeplerini açıklarsanız, düşüncelerinin tamamen faydasız
olmadığını anlayabilecektir.
12
Çocuğun Yeteneklerini Kabul Etmek
Her yeni beceri ve başarı, onun yetenekli olduğu düşüncesini
kuvvetlendirmektedir. Ne kadar küçük olursa olsun her başarısı kabul
edilmeli ve ona başarılı olacağı şeyler bulunmalıdır. Ayrıca ebeveynler,
onlardan bazı şeyleri kendilerine öğretmelerini isteyebilirler. Yeni bir
bilgisayar oyunu oynamayı veya bir sihirbazlık numarasını öğretmesi
istenebilir, buradaki mesaj açıktır: "Sen yeteneklisin." Bazı şeyleri
yaparken onun yardımı istenebilir. Örneğin; akrabalara hediyeler hazırlarken
fikri alınabilir ya da bir çalar saat yardımıyla sabah kendi kendine
uyanabilmekte yeterli olduğu gösterilebilir. Çocuğunuzun notları çok kötü
olmadıkça, onun başka başarılarının ve çabalarının olduğunu kabullenmesi
sağlanabilir. Örneğin; matematikte zayıfsa, fakat ödevlerine özen
gösteriyorsa ya da sizden özel yardım istiyorsa, onun çabaları dikkate
alınmalıdır. Ayrıca, akademik başarısı iyi olmayan bir çocuğun, atletik ya
da artistik başarısı iyi olabilir. Onu bu yeteneklerinden dolayı övmek ve
cesaretlendirmek gerekmektedir.
13
Çocuğun Tercihlerine Saygı Göstermek
Çocuğun kendine olan saygısını artırmanın bir yolu da, onun tercihlerini ve
duygularını kabul etmektir. Ebeveynler, çocukları için eğlenceli veya
yararlı olan etkinlikleri önerebilirler. Fakat onu ön yargılı davranmaya
zorlarlarsa, çocuk kendisinin yeterince iyi olmadığı mesajını alacaktır.
14
Çocuklara Önemli Olanın Vücutları Olmadığını Öğretmek
Çocuklar büyürken, yüzlerindeki sivilcelerden veya çillerden rahatsız
olmaktadırlar. Ebeveynler, onlara vücudun sadece bir paket olduğunu, gerçek
hediyenin içeride olduğunu yani kişiliğin varlığını anlatmalıdırlar. Onların
başlarına gelen bu tür problemlerin anlaşıldığı ve o yaşlarda başımıza
geldiği, fakat bu tür şeylerin geçici ve kontrolümüz altında olduğu
belirtilmelidir. Eğer çocukta kilo veya deri problemi varsa bile, onu nasıl
görünürse görünsün sevdiğinizden emin olmasını sağlamalısınız. Eğer çocuk
görünüşü ile ilgili bir şeyler yapmak istiyorsa ona yaşantısını
değiştirmesini destekleyecek bir şekilde yardım önerilebilir. "Kilondan
şikayet ediyor gibi bir halin var. Eğer ilgilenirsen, bu konuda
yapabileceğin yeni bir şeyler duydum". Ama "Hayır, teşekkür ederim" cevabına
da hazır olunmalıdır. Eğer kabul ederse, onu bir diyet ya da eksersiz
programı takip etmesini sağlayarak destekleyebilirsiniz.
15
Çocuk İçine Kapanıksa Yardım Etmek
Çocukların bazı bozuk ya da sözel olarak rahatsız edici davranışları onların
kendilerine saygıları hakkında ciddi mesajlar verebilir. Böyle zamanlarda
ebeveynler, sevgiyi ve gerçekleri sunarak yardımcı olabilirler. Onları ciddi
bir şekilde dinlemeli, ne demek istediklerini anlamalı ve sonra ne söylemek
istediğinizi anlatmalısınız. Örneğin; çocuğunuz, "Ben çok aptalım, hiçbir
şeyi doğru yapamıyorum" dediğinde, "Aptal olduğunu düşündüğünü biliyorum,
ama seninle aynı görüşte değilim. Belki, bazı şeyleri öğrenmek için daha çok
zamana ihtiyacın var, ama biliyorum ki, sen de yeteneklisin. Hatırlasana,
oyuncak kamyonunu nasıl da tamir etmiştin? Bu, yaratıcılığı gerektirir."
diyerek cevap verebilirsiniz. Bazı ebeveynler, çocuğun güvenini tekrar
kazanmasını sağlamak için kişilik özelliklerini kullanmada oldukça
duyarlıyken bazıları da çok iyi bir dinleyicidirler. Tepki her ne olursa
olsun, çocuk sevildiği ve yetenekli olduğu üzerinde durularak ikna
edilmelidir.
16
Sevgiyi Fiziksel Olarak İfade Etmek
Ebeveynleri tarafından kucaklanma ve okşanma çocuklarda, kendine saygının
gelişmesine yardım etmektedir. Çocuklar sözel olmayan davranışlara karşı çok
duyarlıdırlar. Çocuklara "seni seviyorum" demekten çok sevgi, davranışlarla
onları okşayarak belli edilmelidir.
17
Çocukla Göz Seviyesinde Konuşmak
Çocuklarla konuşurken, daima onlardan yüksekte olmamaya dikkat edilmelidir.
Bu onun sadece kendini küçük hissetmesini sağlamakla kalmayacak aynı zamanda
ebeveyn ve çocuk arasında büyük bir mesafe olduğuna inanmasına da yol
açacaktır. Her zaman onunla konuşurken, yanına çömelerek ya da oturarak ya
da onu sizin seviyenize çıkararak göz kontağı kurularak konuşulmalıdır. Bu
daha yakın bir iletişimi sağlayacaktır.
18
Çelişkili Mesajlar Vermekten Sakınmak
Çelişkili mesajlar, ebeveynlerin sözleriyle başka, davranışlarıyla başka bir
şeyi ifade ettiğinde ortaya çıkar. Örneğin; çocuğa, çok sinirli olarak
yüzüne bakmadan "seni seviyorum" demeniz ya da korktuğunda, gece yanınıza
gelebileceğini söyleyip geldiğinde kızmanız onu çelişkiye düşürebilir.
Öncelikle çocuğa karşı dürüst olunmalıdır. Kızarken, kızgın olmadığınızı
söylememelisiniz. Çocuğa model olunmalı, ona söylediğinizi siz de
yapmalısınız. Fikir birlikteliklerinizi ifade etmeli ve verdiğiniz sözleri
tutmalısınız. İstekleriniz ve kurallarınız açık olmalı, ne hissettiğinizi ya
da ne düşündüğünüzü söylemelisiniz. Sözlerinizle vücut dilinizin birbirine
uymasına dikkat etmelisiniz.
19
Duygularınızı Çocukla Paylaşmak
Ebeveynler, çocuklarıyla incinebilecekleri duygularını bile
paylaştıklarında, onları kendi deneyimlerini ve duygularını kabul etmeye
cesaretlendirmiş olacaklardır. Çocuklar, anne ve babalarının anılarını,
eğlendikleri ve korktukları anları, nasıl karşılaştıklarını, çocukları
olmasının nasıl bir şey olduğunu hikaye şekline getirdiklerinde anne ve
babalarını daha yakından tanıyacaklardır. Aile hikayelerini çocuklarla
paylaşma, kendi kökleriyle gurur duymalarını sağlayacaktır.
20
Her Çocuğun Tek Olduğu Üzerine Odaklanmak
Çocuklar hakkında özel şeyleri ebeveynler keşfetmeli ve onlara söylemelidir.
Böyle yaparak duyarlı, şiirsel olan çocuğa yaratıcı olma ve kendini dile
getirme fırsatı; oldukça uzun boylu bir kız çocuğuna yeni spor dallarının
kapısını açma, kariyer ve moda fırsatı verilebilir.
Çocuklarda kendine saygıyı geliştirme, üstesinden gelinemeyecek bir iş
değildir. İki önemli parçası olduğu- sevgiyi ve yeteneğini hissettirme -
akıldan çıkarılmamalıdır. Ve tabii ki, her iki duyguyu besleyecek şekilde
davranılmalı ve konuşulmaya çalışılmalıdır. Ebeveynlerin mükemmel
olamadıkları ve en iyisini yapamadıkları zamanlar vardır. Fakat en
önemlisinin, bir çocuğun sevgiyi düzenli aralıklarla alması olduğu
unutulmamalıdır.
ALINTI.
güçlendirmektedir. Öz saygı, mutlulukla ve hayattaki başarıyla ilgilidir.
Bazı düşünürlere göre öz saygı, tamamen aile sevgisiyle birlikte iyi bir
eğitimin ürünüdür. New York'lu psikolog ve gençlik terapisti Prof. Dr.
Barbara Berger'e göre öz saygı, çocuğun kendi kendisiyle gurur duymasıdır.
Yüksek öz saygıya sahip olmak, çocuğun hem sevgi dolu hem de yetenekli
olmasını sağlamaktadır. Çocuk, değerli olduğuna inanmalı, bir şeyler
önermeli ve kendi kendisiyle ve çevresiyle barışık olmalıdır. Çocuğun
sevgiyi ve yeteneğini hissetme derecesi, gelecekteki yaşamında onu her
alanda etkileyecektir. Aynı zamanda da, çocuğun yaratıcılık yeteneğini,
diğerleriyle ilişkisini ve başarılı olmasını belirlemede önemli bir faktör
olmaktadır. Ebeveynler, çocuğun öz saygısının ilk temellerini oluştururlar.
Çocuğun kendini sevgi dolu ve yetenekli hissetmesi için aileler neler
yapabilir? İşte burada öz saygıyı geliştirecek 20 yol bulunmaktadır.
1
Şartsız Sevgi Göstermek
Çocuğunuz her ne yaparsa yapsın ona değer verdiğinizi ve kabul ettiğinizi
bilmesini sağlayın. Ev ona göre için, risk ve tehlikelerle dolu dünyadan
döndüğü zaman, sevgi için, emniyetli bir yakıt alma istasyonu gibidir.
Mesajlarınız "Seni seviyorum - odanın kirli olmasına rağmen, kız kardeşin
kadar atletik olmamana rağmen, notlarının çok iyi olmamasına rağmen,
yaptıklarından hoşlanmama rağmen - hala seni seviyorum" olmalıdır. Onu hala
sevdiğinizi göstermek ve çocuğunuzun yanlış davranışını düzeltmek için, onun
doğru yaptığı bir şeyi görerek işe başlayabilirsiniz. Örneğin, odası karma
karışıksa ve sadece yatağını toplamış ise ona "Gerçekten yatağını
topladığına çok sevindim. Şimdi senden istediğim şey masanı temizlemen" diye
ifade edin.
2
Sinirli Olmanızdan Sorumlu Olduğunu Belirtmek
4 yaşındaki çocuğunuz oyuncağını yatmakta olan kardeşinin beşiğine
fırlattığı için sinirlisiniz. Onun böyle bir hareketinde sinirinizi ona
nasıl aktarırsınız? Prof. Dr. Thomas Gordon'un önerdiği en basit mesaj "Ben"
mesajıdır. "Sen kötü bir çocuksun!" ya da "Sen aptalsın!" yerine, "Sen böyle
yaptığında, ben ............../............ hissediyorum","Sen oyuncaklarını
attığında kendimi sinirli hissediyorum. Ona gerçekten zarar verebilirdin"
diyebilirsiniz. Buradaki mesaj, duygularınızın onun çocuk dünyasına değil
onun belirli davranışlarına yönelik olduğudur.
3
Açık İsteklerde Bulunmak
Çocuğunuzun ondan ne istediğinizi bilmesini sağlayın. Bu ona alternatif
davranışları öğrenmesi için bir şans verecektir. Örneğin; "Oyuncaklarını
kardeşinin beşiğine atmamalısın. Bunun yerine o uyandığında ona trenini
gösterebilirsin" şeklinde bir açıklama yapılmalıdır. İstekleri ona açıkca
belirtmek, ondan ne istediğinizi anlamasını kolaylaştıracaktır.
4
Dinlemeyi Öğrenmek
Çocukların duyguları, gözlemleri ve algıladıkları dinlenmeye değerdir ve
böyle yapmak çocukların öz saygılarını artırmaktadır. Size bir şeyler
söylemek istediğinde, gerçekten ona zaman ayıramayacaksanız uygun
olmadığınızı ve ne zaman uygun olacağınızı söyleyin. Gordon'un bir başka
tekniği olan "Aktif dinleme"de, çocuğunuzu yanınıza çağırıp onu duyduğunuzu
ve onun ne söylemeye çalıştığını anladığınızı ifade edin. Mesela 7 yaşındaki
bir kız çocuğu şöyle diyebilir:
Kız: "Baba sana çok kızgınım ve bir daha odama girmeni istemiyorum".
Baba: "Sen gerçekten çok kızgınsın öylemi hımm".
Kız: "Evet çünkü sen beni kaymaya götüreceğini söylemiştim ama artık çok
geç".
Baba: "Oh, anladım. Çünkü seni dışarıda kaymaya götüreceğim konusunda söz
verdim ve bu sözü tutmadım. Gerçekten üzgünüm. Çok geç vakte kadar çalıştım
ve seni aramayı da unuttum. Bunu yarına alabilir miyiz?"
Aktif dinlemeyle aileler, olayları daha çok çocuğun gözünden görmeye
başlamakta ve böylece çocuk da duygularına önem verildiğini anlamaktadır.
5
Çocuğun Duygularını Ciddiye Almak
Çocuğunuzun korkularını ve negatif duygularını onları reddetmektense ciddiye
alın ve onları yenmesine ve kendi çözümünü bulmasına izin verin. Oğlunun
canavarlardan korktuğunu öğrenen bir babanın yaklaşımı aşağıda verilmiştir.
Oğlan: "Baba yatağa gidemiyorum. Çünkü odamda canavarlar gizleniyor".
Baba: "Gel bakalım belki canavarlarla arkadaş oluruz. Canavarlar ne yemekten
hoşlanıyor biliyor musun?".
Oğlan: "Belki tatlı, bisküvi seviyordur".
Baba: "Bu hoşlarına gidebilir. Gel canavarlara yemek koyalım. Canavarlara ne
istediğini sor? Neden sormuyorsun?".
Oğlan: "İnsanları korkutmak istiyor".
Baba: "Neden?"
Oğlan: "Güçlü hissetmek için"
Baba: "Eğer onunla arkadaş olursan sana ne yapabilir?".
Oğlan: "Beni koruyabilir."
Baba: "Bana iyi bir arkadaş olabilir gibi geliyor ya sana?".
Oğlan: "Evet."
Bu diyalog sayesinde aileler, çocuğun duygularını ya da neye gereksinimi
olduğunu öğrenmekte, çocuk artık canavarın kendisine fazla tesiri
olmayacağını görerek daha pozitif düşünmektedir. En önemlisi de çocuğun
canavara yansıttığı gücü kendine çevirmesidir.
6
Çocuğun Varlığını Kabul Etmek
Annelerin zaman zaman söylenmelerinin hatta jestlerle bile "keşke çocuk
doğurmasaydım, o bir yük ve artık dayanamayacağım" diye ifade etmelerinin
yanlış olduğu, özellikle bu gibi mesajlar sık sık tekrar edildiğinde çocuğun
istenmediği ve kendisine değer verilmediği duygusuna kapılacakları
uzmanlarca hatırlatılır. Bu durum özellikle evdeki yeni bebekle ilgili
olmasına rağmen, annelerin bu yakınmaları uyumlu bir çocuğun bile
istenmediğini düşünmesine neden olmaktadır. Böyle zamanlarda çocukların özel
bir ilgiye ihtiyaçları vardır. Aileler yakınları tarafından desteklenmeli ve
yaşantıdaki çocuğun varlığına değer verilmelidir.
7
Değerlendirecek Günlük Bir Şeyler Bulmak
Çocuklar kötü bir şey yaptıklarında ilgi çekmek, iyi bir davranışta
bulunduklarında da onaylanmak istemektedirler. Yaptıkları, hergün yapılan
sıradan bir şey bile olsa, değerini artıran yaptıklarının onaylanmasıdır.
Çocukların sevgi ve yeteneklerini onlara hatırlatan bazı etkinlikler aşağıda
sıralanmıştır.
Disiplin içermeyen tüm ailecek yenen bir akşam yemeği. Herkes o gün
birbiriyle başardıkları, öğrendikleri veya hissettikleri güzel şeyleri
paylaşabilir. Örneğin; "Okula zamanında gittim" veya "Bir kurbağa buldum".
Ebeveynler de bu etkinliğe katılarak çocuklarının başarılarını
onayladıklarını gösterebilirler. Sorunları olan çocuklara bu arada "Bugün
seni müthiş bir şey yaparken gördüm. Ayakkabını giydin ve bağcıklarını
kendin bağladın." diyerek teşvik edilebilir.
Yine yemekte, sırayla herkesle ilgilenilir ve diğerleri onun nesini
sevdiğini, hoşlandığını ve takdir ettiğini söyleyebilir. Örneğin; "Senin
öğrendiğin yeni şarkıyı çok seviyorum." veya "Bu sabah söylediklerin
gerçekten beni etkiledi".
Çocuğunuzun odasına, banyodaki aynaya veya beslenme çantasına ufak kağıtlara
çizilmiş küçük resimler ya da yazılmış sevgi mesajları konulabilir.
Çocuğunuzun yatağının baş ucuna onun yapmayı sevdiği bir etkinliği içeren
(örneğin oyun oynadığı veya ata bindiği) ve ailenin topluca yer aldığı iki
fotoğraf konulabilir. Böylece çocuk her gece becerikliliğini ve sevdiklerini
hatırlayacaktır.
8
Çocukla Yalnız Vakit Geçirmek
Bir çok ebeveyn için zaman çok sınırlıdır. Bununla beraber uzmanlar her bir
çocukla yalnız zaman geçirmenin çok önemli olduğunu belirtmektedirler. Bir
pazar sabahı dışarıda kahvaltı edilebilir veya yemekten sonra parkta küçük
bir yürüyüş yapılabilir. Zaman zaman onun seviyesine inip onun kuralları ve
oyuncaklarıyla oynamak da yararlı olacaktır. Kardeşini kıskanan ve yeni
doğan bebekten dolayı geri planda kalan çocuğunuzla yalnız zaman harcamak
için çaba sarfetmelisiniz.
9
Çocuğun Bazı Şeyleri Kendisinin Yapmasına İzin Vermek
Ebeveynler genellikle çocuklarının yapmakta zorlandığı işleri üzerlerine
alarak onlara yardımcı olduklarını düşünürler. Bu yardım, "Sen bunu
yapamazsın. Sen yeterince iyi değilsin" mesajlarını verebilir, ki bu da
çocuğun kendine olan saygısını azaltır. Çocukların bir işi başarmak için
mücadeleye davet edilmeleri gerekmektedir. Ayrıca çocuklara, problemlerini
çözmek ve kendi yeteneklerini keşfetmek için fırsatlar da verilmelidir.
Yardım istediklerinde, ilk olarak, o işin üstesinden gelebileceklerine
onları inandırarak cesaretlendirmek gerekir. "Hadi bakalım, şu elbiseni
kendin düğmeleyebilecek misin görelim?" denilebilir. Ya da direkt olmayan
tavsiyelerde bulunulabilir. Örneğin "Baş parmağını ilikten geçirirsen, daha
kolay düğmeleyebilirsin".
10
Çocuğun Özel Eşyalarına Saygı Göstermek
Anne-babalar, sıklıkla çocuklarına verdikleri oyuncakların ve kitapların
kontrolünü elde tutarlar. Örneğin; bir eşyasının atılmasına, çocuktan çok
ebeveynler karar verir. Çocuğunuzun o oyuncakla oynama çağının geçtiğini
düşündüğünüz halde, çocuğun ona hala ve belki de yıllarca ihtiyacı olabilir.
Bu nedenle eşyalarını atmadan önce ona sormalısınız.
11
Çocuğun Düşüncelerine Saygı Göstermek
Çocuğunuzun herhangi bir konuda düşüncesini sormanız, onun duygularının,
gözlemlerinin ve algılayışının değerli olduğunu düşünmesini sağlayacaktır.
Partiye giderken ne giyeceğinizi ya da öğle yemeğinde ne yapabileceğinizi
ona sorabilirsiniz. Tabii her zaman çocuğunuzla aynı görüşte
olmayabilirsiniz. Ama ona neden, onun görüşünden farklı bir karara
vardığınızın sebeplerini açıklarsanız, düşüncelerinin tamamen faydasız
olmadığını anlayabilecektir.
12
Çocuğun Yeteneklerini Kabul Etmek
Her yeni beceri ve başarı, onun yetenekli olduğu düşüncesini
kuvvetlendirmektedir. Ne kadar küçük olursa olsun her başarısı kabul
edilmeli ve ona başarılı olacağı şeyler bulunmalıdır. Ayrıca ebeveynler,
onlardan bazı şeyleri kendilerine öğretmelerini isteyebilirler. Yeni bir
bilgisayar oyunu oynamayı veya bir sihirbazlık numarasını öğretmesi
istenebilir, buradaki mesaj açıktır: "Sen yeteneklisin." Bazı şeyleri
yaparken onun yardımı istenebilir. Örneğin; akrabalara hediyeler hazırlarken
fikri alınabilir ya da bir çalar saat yardımıyla sabah kendi kendine
uyanabilmekte yeterli olduğu gösterilebilir. Çocuğunuzun notları çok kötü
olmadıkça, onun başka başarılarının ve çabalarının olduğunu kabullenmesi
sağlanabilir. Örneğin; matematikte zayıfsa, fakat ödevlerine özen
gösteriyorsa ya da sizden özel yardım istiyorsa, onun çabaları dikkate
alınmalıdır. Ayrıca, akademik başarısı iyi olmayan bir çocuğun, atletik ya
da artistik başarısı iyi olabilir. Onu bu yeteneklerinden dolayı övmek ve
cesaretlendirmek gerekmektedir.
13
Çocuğun Tercihlerine Saygı Göstermek
Çocuğun kendine olan saygısını artırmanın bir yolu da, onun tercihlerini ve
duygularını kabul etmektir. Ebeveynler, çocukları için eğlenceli veya
yararlı olan etkinlikleri önerebilirler. Fakat onu ön yargılı davranmaya
zorlarlarsa, çocuk kendisinin yeterince iyi olmadığı mesajını alacaktır.
14
Çocuklara Önemli Olanın Vücutları Olmadığını Öğretmek
Çocuklar büyürken, yüzlerindeki sivilcelerden veya çillerden rahatsız
olmaktadırlar. Ebeveynler, onlara vücudun sadece bir paket olduğunu, gerçek
hediyenin içeride olduğunu yani kişiliğin varlığını anlatmalıdırlar. Onların
başlarına gelen bu tür problemlerin anlaşıldığı ve o yaşlarda başımıza
geldiği, fakat bu tür şeylerin geçici ve kontrolümüz altında olduğu
belirtilmelidir. Eğer çocukta kilo veya deri problemi varsa bile, onu nasıl
görünürse görünsün sevdiğinizden emin olmasını sağlamalısınız. Eğer çocuk
görünüşü ile ilgili bir şeyler yapmak istiyorsa ona yaşantısını
değiştirmesini destekleyecek bir şekilde yardım önerilebilir. "Kilondan
şikayet ediyor gibi bir halin var. Eğer ilgilenirsen, bu konuda
yapabileceğin yeni bir şeyler duydum". Ama "Hayır, teşekkür ederim" cevabına
da hazır olunmalıdır. Eğer kabul ederse, onu bir diyet ya da eksersiz
programı takip etmesini sağlayarak destekleyebilirsiniz.
15
Çocuk İçine Kapanıksa Yardım Etmek
Çocukların bazı bozuk ya da sözel olarak rahatsız edici davranışları onların
kendilerine saygıları hakkında ciddi mesajlar verebilir. Böyle zamanlarda
ebeveynler, sevgiyi ve gerçekleri sunarak yardımcı olabilirler. Onları ciddi
bir şekilde dinlemeli, ne demek istediklerini anlamalı ve sonra ne söylemek
istediğinizi anlatmalısınız. Örneğin; çocuğunuz, "Ben çok aptalım, hiçbir
şeyi doğru yapamıyorum" dediğinde, "Aptal olduğunu düşündüğünü biliyorum,
ama seninle aynı görüşte değilim. Belki, bazı şeyleri öğrenmek için daha çok
zamana ihtiyacın var, ama biliyorum ki, sen de yeteneklisin. Hatırlasana,
oyuncak kamyonunu nasıl da tamir etmiştin? Bu, yaratıcılığı gerektirir."
diyerek cevap verebilirsiniz. Bazı ebeveynler, çocuğun güvenini tekrar
kazanmasını sağlamak için kişilik özelliklerini kullanmada oldukça
duyarlıyken bazıları da çok iyi bir dinleyicidirler. Tepki her ne olursa
olsun, çocuk sevildiği ve yetenekli olduğu üzerinde durularak ikna
edilmelidir.
16
Sevgiyi Fiziksel Olarak İfade Etmek
Ebeveynleri tarafından kucaklanma ve okşanma çocuklarda, kendine saygının
gelişmesine yardım etmektedir. Çocuklar sözel olmayan davranışlara karşı çok
duyarlıdırlar. Çocuklara "seni seviyorum" demekten çok sevgi, davranışlarla
onları okşayarak belli edilmelidir.
17
Çocukla Göz Seviyesinde Konuşmak
Çocuklarla konuşurken, daima onlardan yüksekte olmamaya dikkat edilmelidir.
Bu onun sadece kendini küçük hissetmesini sağlamakla kalmayacak aynı zamanda
ebeveyn ve çocuk arasında büyük bir mesafe olduğuna inanmasına da yol
açacaktır. Her zaman onunla konuşurken, yanına çömelerek ya da oturarak ya
da onu sizin seviyenize çıkararak göz kontağı kurularak konuşulmalıdır. Bu
daha yakın bir iletişimi sağlayacaktır.
18
Çelişkili Mesajlar Vermekten Sakınmak
Çelişkili mesajlar, ebeveynlerin sözleriyle başka, davranışlarıyla başka bir
şeyi ifade ettiğinde ortaya çıkar. Örneğin; çocuğa, çok sinirli olarak
yüzüne bakmadan "seni seviyorum" demeniz ya da korktuğunda, gece yanınıza
gelebileceğini söyleyip geldiğinde kızmanız onu çelişkiye düşürebilir.
Öncelikle çocuğa karşı dürüst olunmalıdır. Kızarken, kızgın olmadığınızı
söylememelisiniz. Çocuğa model olunmalı, ona söylediğinizi siz de
yapmalısınız. Fikir birlikteliklerinizi ifade etmeli ve verdiğiniz sözleri
tutmalısınız. İstekleriniz ve kurallarınız açık olmalı, ne hissettiğinizi ya
da ne düşündüğünüzü söylemelisiniz. Sözlerinizle vücut dilinizin birbirine
uymasına dikkat etmelisiniz.
19
Duygularınızı Çocukla Paylaşmak
Ebeveynler, çocuklarıyla incinebilecekleri duygularını bile
paylaştıklarında, onları kendi deneyimlerini ve duygularını kabul etmeye
cesaretlendirmiş olacaklardır. Çocuklar, anne ve babalarının anılarını,
eğlendikleri ve korktukları anları, nasıl karşılaştıklarını, çocukları
olmasının nasıl bir şey olduğunu hikaye şekline getirdiklerinde anne ve
babalarını daha yakından tanıyacaklardır. Aile hikayelerini çocuklarla
paylaşma, kendi kökleriyle gurur duymalarını sağlayacaktır.
20
Her Çocuğun Tek Olduğu Üzerine Odaklanmak
Çocuklar hakkında özel şeyleri ebeveynler keşfetmeli ve onlara söylemelidir.
Böyle yaparak duyarlı, şiirsel olan çocuğa yaratıcı olma ve kendini dile
getirme fırsatı; oldukça uzun boylu bir kız çocuğuna yeni spor dallarının
kapısını açma, kariyer ve moda fırsatı verilebilir.
Çocuklarda kendine saygıyı geliştirme, üstesinden gelinemeyecek bir iş
değildir. İki önemli parçası olduğu- sevgiyi ve yeteneğini hissettirme -
akıldan çıkarılmamalıdır. Ve tabii ki, her iki duyguyu besleyecek şekilde
davranılmalı ve konuşulmaya çalışılmalıdır. Ebeveynlerin mükemmel
olamadıkları ve en iyisini yapamadıkları zamanlar vardır. Fakat en
önemlisinin, bir çocuğun sevgiyi düzenli aralıklarla alması olduğu
unutulmamalıdır.
ALINTI.
