ENTEGRASYON (KAYNAŞTIRMA)
Kaynaştırma yoluyla eğitim özel eğitime muhtaç çocuklara örgün ve yaygın eğitim kurumları içerisinde, normal akranları arasında özür ve özelliklerine uygun olarak verilen eğitime kaynaştırma eğitimi denir.
Kaynaştırma eğitimi engelli öğrencilere en az kısıtlayıcı eğitim ortamını sunan bir eğitim ortamıdır. En az kısıtlayıcı eğitim ortamı öğrencilerin eğitim gerksinimlerinin en üst düzeyde karşılanması ve aynı zamanda hem ailesiyle hem normal sayılabilecek yaşıtlarıyla bir arada bulunmasıdır.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİN AMAÇLARI
Kaynaştırma eğitimi ile;
1) Normal eğitimden yararlanamayan özür ve özelliklerine uygun bir okula yada sınıfa yerleştirilememiş özel eğitime muhtaç çocukların eğitim imkanına kavuşturularak topluma kazandırılmaları,
2)Özel eğitime muhtaç çocukların normal çocuklarla sosyal bütünleşmelerinin sağlanması,
3)Engelli çocukların kendilerini kabul etmeleri ve çevrelerinden de kabul görmelerini sağlanılması amaçlanmaktadır.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN NEDENLERİ
Kanuni haklar, Vatandaşlık hakkı, Ebeveyn hakkı, Ahlaki haklar, Etik haklar, Eğitimsel haklar.
KAYNAŞTIRME EĞİTİMİNE ALINACAK ÖĞRENCİLER
Kaynaştırma eğitimine alınacak öğrencileri ve yetersizliklerinin şu şekilde sıralayabiliriz:
1.Zihinsel öğrenme yetersizliği olanlar: Gecikmeli bir konuşma ve dil gelişimi, sosyal, duygusal ve davranış problemleri ile okuma yazma ve becerilerinin kazanılmasında gecikme bulunanlar.
2.İşitme yetersizliği olanlar: Az işiten yada işitme gücünü tamamen yitirmiş olan ve dili kullanmada ve iletişimde yetersizliği bulunanlar.
3.Ortopedik yetersizliği olanlar: Bir organını yada fonksiyonunu kaybetmiş; iskelet, eklem, sinir sistemi ve kaslarında bir sakatlık bulunan ancak, sınıfta başkasına bağımlı olmadan kalabilen çocuklardır.
4.Görme yetersizliği olanlar: Az gören yada görme gücünü tümüyle yitirmiş bulunanlar.
5.Dil ve konuşma güçlüğü olanlar: Sözel iletişiminde farklı düzey ve biçimlerde ortaya çıkan aksaklıklar nedeniyle dili kullanma, konuşmayı öğrenme ve iletişiminde güçlükler bulunanlar. 6.Üstün ve Özel yetenekliler
iğer akranlarına göre üstün zekalı ve özel yeteneğe sahip olanlar. 7.Uyum güçlüğü olanlar: Riskli yaşam koşulları,madde bağımlılığı,yetersiz beslenme,göç,suç işleme,suça yönelme,çalışma,ihmal,istismar,terk edilme ve dil farklılığı gibi nedenlerden dolayı uyumsuzluk çekenler.
Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ölçütleri şunlardır:
a) Kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlarda özel eğitim gerektiren öğrencinin gereksinimleri çerçevesinde kurumun fiziksel, sosyal, psikolojik ortamında ve eğitim programlarında destek hizmetler ile gerekli düzenlemeler (kaynak oda, rehberlik ve psikolojik danışma servisi, bireyselleştirilmiş eğitim programları geliştirme ve uygulama birimi kurulması; rampalar, ses yalıtımı, ışık düzenine dikkat edilmesi gibi) yapılır.
b) Kaynaştırma uygulamalarına devam edecek öğrencilerin birden fazla yetersizliği olmamasına, erken yaşta tanılanmış, ailesinin işbirliğine açık ve eğitim almaya yatkın, cihaz kullanması gerekenlerin mutlaka cihazlandırılmış, zihinsel öğrenme yetersizliği olan öğrencilerin hafif ve orta düzeyde zihinsel yetersizliği olmalarına dikkat edilir.
c) Kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlarda tüm kurum personelinin, öğrencilerin, ailelerin ve yakın çevrelerinin özel eğitim gerektiren öğrencilerin bireysel ve gelişim özellikleri hakkında bilgilendirilmeleri esastır.
d) Kaynaştırma uygulamalarında öğretim programları, programın amaçları bireye uygulanarak uygulanır, bireyselleştirilmiş eğitim programları ile desteklenir.
Kaynaştırma Yoluyla Eğitim uygulama İlkeleri
Madde-68: Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ilkeleri şunlardır:
a) Özel eğitim gerektiren her bireyin akranları ile birlikte aynı kurumda
eğitim görme hakkı vardır.
b) Hizmetler bireylerin yetersizliklerine göre değil, bireylerin eğitim gereksinimlerine göre planlanır.
c) Hizmetler okul merkezli olur.
d) Karar verme süreci aile-okul-eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi dayanışmasına dayalı olarak gerçekleşir.
e) Bütün bireyler öğrenebilir ve öğretilebilir.
f) Kaynaştırma, bir program dahilinde verilen bir özel eğitim uygulamasıdır.
Kaynaştırma Uygulamalarında Görev ve Sorumluluklar
Madde-72: İlgili mevzuatta belirtilen görevleri yanında:
a) Müdür; kaynaştırma uygulamaları için kurumda gerekli düzenlemeleri planlar ve uygulanmasını sağlar, özel eğitim hizmetleri kurulu ile iş birliği yapar.
b) Gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen; bireyselleştirilmiş eğitim programını uygular, değerlendirir, gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene ve kuruma bilgi verir.
c) Öğretmen; özel eğitim gerektiren öğrencilerin sınıf tarafından sosyal kabulü için önlemler alır, bireysel ve gelişim özelliklerini dikkate alarak değerlendirme yapar, programını bireyselleştirerek uygular. Bu çerçevede aileler, ilgili kurum ve kuruluşlar ile iş birliği içinde çalışır.
d) Rehber öğretmen- psikolojik danışman; kaynaştırma uygulaması kararı ile gelen öğrenciler için, uygun eğitim ortamının düzenlenmesinde ve uygulamada yer alan öğretmenlere, öğrencilerin gelişimlerini izleme ve aile eğitimi konularında rehberlik eder.
e) Aile; programın uygulanması sırasında çalışmalara etkin bir şekilde katılır, gerektiğinde eğitim araç-gereç desteği sağlayabilir.
f) Özel eğitim gerektiren bireyi değerlendirme sonrasında çıkan eğitim önlemi ve yöneltme kararında isteğini belirtir.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN BAŞARIYA ULAŞMASI İÇİN SINIF ÖĞRETMENİNE DÜŞEN GÖREVLER
1- Eğitime başlamadan önce öğrenciyi hazırlama ve sınıfı hazırlama.
2- Kaynaştırma öğrencisinin eğitsel gereksinimlerini ve düzeyini belirleme.
3- Kaynaştırılan öğrenci için eğitsel amaç saptama.
4- Kaynaştırma eğitimi öğrencisi için öğretimi kolaylaştırıcı ve destekleyici
etkinliklerde bulunma.
5- Kaynaştırma eğitimi öğrencisinin diğer öğrencilerle etkileşimini sağlama.
6- Kaynaştırma eğitimi öğrencisiyle gerçekleştirilen öğretimin etkinliğini
değerlendirme.
Kaynaştırma eğitiminin yararları:
Özel gereksinimli öğrencilere yararları:
Özel gereksinimli öğrencilerin içinde yaşadıkları tolumla bütünleşmesini kolaylaştırır.
Normal öğrencilerin davranışları bu öğrencilere model olur.
Normal öğrencilere faydaları:
Bireyler arasında var olan bazı farklılıklara karşı daha hoşgörülü olmayı öğrenirler.
Normal öğrencilerin işbirliği ve yardımlaşma becerilerini arttırır.
Normal sınıf öğretmenlerine faydaları:
Özel gereksinimli öğrencilerle yürüttükleri çalışmalar öğretmenlik bilgi ve becerilerine katkıda bulunur.
Kaynaştırma öğretmenlerinin diğer grup personeliyle işbirliği ve iletişimini arttırır.
Anne babaya faydaları:
Özel gereksinimli çocukların normal eğitim ortamına devam ediyor olması, anne babalara moral verir ve onları daha çok çaba göstermeye güdüler.
Tam zamanlı kaynaştırma: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı normal sınıftadır; öğrenci tam gün boyunca normal sınıfta, normal sınıf öğretmeninden eğitim almaktadır.
Kaynak oda destekli kaynaştırma: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı normal sınıftadır; ancak, öğrenci desteğe gereksinim duyduğu derslerde kaynak odada özel eğitim uzmanından destek almaktadır.
Yarım zamanlı kaynaştırma: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı özel sınıftadır; öğrenci başarılı olabileceği derslerde kaynaştırma sınıfında eğitim almaktadır.
Özel sınıf: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı özel sınıftadır; öğrencinin tüm gereksinimleri özel sınıfta karşılanmaktadır.
Gündüzlü özel eğitim okulu: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı özel eğitim okulundadır; öğrenci aynı özür grubundan öğrencilerle eğitim almaktadır.
Yatılı özel eğitim okulu: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı özel eğitim okulundadır.Öğrenci aynı özür grubundan öğrencilerle birlikte eğitim almakta ve geceleri de okulun yatakhanesinde kalmaktadır.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNDE KARŞILAŞILABİLECEK GÜÇLÜKLER
1. Yukarıdaki maddelerde yazılan tüm gelişmelerin tam tersi düşünülüp, otistik çocukta gerileme görülebilir.
2. Sınıf içerisinde veya okul içerisinde akranlarına nazaran değişik davranışlar sergiledikleri için yadırganabilir ve alay konusu olabilir.
3. Sınıf öğretmeni ne kadar gayretli ve istekli olursa olsun, sınıfındaki otistik çocuk onun için ek bir sorumluluk, fazla çaba ve efor sarfetmek anlamına geldiği unutulmamalıdır.
4. Bu anlamda doğabilecek en ufak sorunlarda, öğretmen-idare-otistik çocuğun velisi ve öğrenci velileri arasında çok iyi diyalogların olması gerekir. Aksi düşünülürse problemler çıkabilir.
5. Normal öğrenci velilerinin olumsuz tepkileri ile karşılaşılabilir, çocukların kötü şekillerde etkileneceğini fiziksel saldırılara maruz kalabileceklerini düşünebilirler.
6. Sınıf öğretmeni çaresiz kaldığı durumlarda (çocuğun davranışları, velilerin olumsuz baskısı, idarenin soğuk yaklaşımı vb.sorunlar) çocuğu sınıfın düzenini bozduğunu düşünerek istenmeyen öğrenci ilan edip sınıftan uzaklaştırmasını isteyebilir.
7. Öğretmenin yanı sıra, idarede “kaynaştırma eğitimine” ek bir külfet, sorumluluk ve sorun olarak görüp soğuk bakabilir.
8. Aile içinde, sosyo ekonomik ve kültürel açısından diğer insanlarla daha fazla diyaloğa (olumlu-daha çok olumsuz) gireceklerinden dolayı her konuda daha fazla çaba sarfetmeleri gerekir.
9. Çocukları diğer öğrencilerden geri olduğu için aradaki açığı evdeki sabırlı ve yorucu çalışmaları ile kapatmaları gerekir. Bu da ailede bıkkınlık ve yılgınlık yaratabilir, tabii ki otistik çocukta da düşünülebilir ve çocukta gerileme ve olumsuz davranışların başlamasına neden olabilir.
10. Otistik çocuk velilerin; çocuklarının performanslarını çok iyi belirleyip beklentilerini ona göre belirlemeleri gerekmektedir.
:36_7_8:
Kaynaştırma yoluyla eğitim özel eğitime muhtaç çocuklara örgün ve yaygın eğitim kurumları içerisinde, normal akranları arasında özür ve özelliklerine uygun olarak verilen eğitime kaynaştırma eğitimi denir.
Kaynaştırma eğitimi engelli öğrencilere en az kısıtlayıcı eğitim ortamını sunan bir eğitim ortamıdır. En az kısıtlayıcı eğitim ortamı öğrencilerin eğitim gerksinimlerinin en üst düzeyde karşılanması ve aynı zamanda hem ailesiyle hem normal sayılabilecek yaşıtlarıyla bir arada bulunmasıdır.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİN AMAÇLARI
Kaynaştırma eğitimi ile;
1) Normal eğitimden yararlanamayan özür ve özelliklerine uygun bir okula yada sınıfa yerleştirilememiş özel eğitime muhtaç çocukların eğitim imkanına kavuşturularak topluma kazandırılmaları,
2)Özel eğitime muhtaç çocukların normal çocuklarla sosyal bütünleşmelerinin sağlanması,
3)Engelli çocukların kendilerini kabul etmeleri ve çevrelerinden de kabul görmelerini sağlanılması amaçlanmaktadır.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN NEDENLERİ
Kanuni haklar, Vatandaşlık hakkı, Ebeveyn hakkı, Ahlaki haklar, Etik haklar, Eğitimsel haklar.
KAYNAŞTIRME EĞİTİMİNE ALINACAK ÖĞRENCİLER
Kaynaştırma eğitimine alınacak öğrencileri ve yetersizliklerinin şu şekilde sıralayabiliriz:
1.Zihinsel öğrenme yetersizliği olanlar: Gecikmeli bir konuşma ve dil gelişimi, sosyal, duygusal ve davranış problemleri ile okuma yazma ve becerilerinin kazanılmasında gecikme bulunanlar.
2.İşitme yetersizliği olanlar: Az işiten yada işitme gücünü tamamen yitirmiş olan ve dili kullanmada ve iletişimde yetersizliği bulunanlar.
3.Ortopedik yetersizliği olanlar: Bir organını yada fonksiyonunu kaybetmiş; iskelet, eklem, sinir sistemi ve kaslarında bir sakatlık bulunan ancak, sınıfta başkasına bağımlı olmadan kalabilen çocuklardır.
4.Görme yetersizliği olanlar: Az gören yada görme gücünü tümüyle yitirmiş bulunanlar.
5.Dil ve konuşma güçlüğü olanlar: Sözel iletişiminde farklı düzey ve biçimlerde ortaya çıkan aksaklıklar nedeniyle dili kullanma, konuşmayı öğrenme ve iletişiminde güçlükler bulunanlar. 6.Üstün ve Özel yetenekliler
iğer akranlarına göre üstün zekalı ve özel yeteneğe sahip olanlar. 7.Uyum güçlüğü olanlar: Riskli yaşam koşulları,madde bağımlılığı,yetersiz beslenme,göç,suç işleme,suça yönelme,çalışma,ihmal,istismar,terk edilme ve dil farklılığı gibi nedenlerden dolayı uyumsuzluk çekenler.Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ölçütleri şunlardır:
a) Kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlarda özel eğitim gerektiren öğrencinin gereksinimleri çerçevesinde kurumun fiziksel, sosyal, psikolojik ortamında ve eğitim programlarında destek hizmetler ile gerekli düzenlemeler (kaynak oda, rehberlik ve psikolojik danışma servisi, bireyselleştirilmiş eğitim programları geliştirme ve uygulama birimi kurulması; rampalar, ses yalıtımı, ışık düzenine dikkat edilmesi gibi) yapılır.
b) Kaynaştırma uygulamalarına devam edecek öğrencilerin birden fazla yetersizliği olmamasına, erken yaşta tanılanmış, ailesinin işbirliğine açık ve eğitim almaya yatkın, cihaz kullanması gerekenlerin mutlaka cihazlandırılmış, zihinsel öğrenme yetersizliği olan öğrencilerin hafif ve orta düzeyde zihinsel yetersizliği olmalarına dikkat edilir.
c) Kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlarda tüm kurum personelinin, öğrencilerin, ailelerin ve yakın çevrelerinin özel eğitim gerektiren öğrencilerin bireysel ve gelişim özellikleri hakkında bilgilendirilmeleri esastır.
d) Kaynaştırma uygulamalarında öğretim programları, programın amaçları bireye uygulanarak uygulanır, bireyselleştirilmiş eğitim programları ile desteklenir.
Kaynaştırma Yoluyla Eğitim uygulama İlkeleri
Madde-68: Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ilkeleri şunlardır:
a) Özel eğitim gerektiren her bireyin akranları ile birlikte aynı kurumda
eğitim görme hakkı vardır.
b) Hizmetler bireylerin yetersizliklerine göre değil, bireylerin eğitim gereksinimlerine göre planlanır.
c) Hizmetler okul merkezli olur.
d) Karar verme süreci aile-okul-eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi dayanışmasına dayalı olarak gerçekleşir.
e) Bütün bireyler öğrenebilir ve öğretilebilir.
f) Kaynaştırma, bir program dahilinde verilen bir özel eğitim uygulamasıdır.
Kaynaştırma Uygulamalarında Görev ve Sorumluluklar
Madde-72: İlgili mevzuatta belirtilen görevleri yanında:
a) Müdür; kaynaştırma uygulamaları için kurumda gerekli düzenlemeleri planlar ve uygulanmasını sağlar, özel eğitim hizmetleri kurulu ile iş birliği yapar.
b) Gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen; bireyselleştirilmiş eğitim programını uygular, değerlendirir, gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene ve kuruma bilgi verir.
c) Öğretmen; özel eğitim gerektiren öğrencilerin sınıf tarafından sosyal kabulü için önlemler alır, bireysel ve gelişim özelliklerini dikkate alarak değerlendirme yapar, programını bireyselleştirerek uygular. Bu çerçevede aileler, ilgili kurum ve kuruluşlar ile iş birliği içinde çalışır.
d) Rehber öğretmen- psikolojik danışman; kaynaştırma uygulaması kararı ile gelen öğrenciler için, uygun eğitim ortamının düzenlenmesinde ve uygulamada yer alan öğretmenlere, öğrencilerin gelişimlerini izleme ve aile eğitimi konularında rehberlik eder.
e) Aile; programın uygulanması sırasında çalışmalara etkin bir şekilde katılır, gerektiğinde eğitim araç-gereç desteği sağlayabilir.
f) Özel eğitim gerektiren bireyi değerlendirme sonrasında çıkan eğitim önlemi ve yöneltme kararında isteğini belirtir.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNİN BAŞARIYA ULAŞMASI İÇİN SINIF ÖĞRETMENİNE DÜŞEN GÖREVLER
1- Eğitime başlamadan önce öğrenciyi hazırlama ve sınıfı hazırlama.
2- Kaynaştırma öğrencisinin eğitsel gereksinimlerini ve düzeyini belirleme.
3- Kaynaştırılan öğrenci için eğitsel amaç saptama.
4- Kaynaştırma eğitimi öğrencisi için öğretimi kolaylaştırıcı ve destekleyici
etkinliklerde bulunma.
5- Kaynaştırma eğitimi öğrencisinin diğer öğrencilerle etkileşimini sağlama.
6- Kaynaştırma eğitimi öğrencisiyle gerçekleştirilen öğretimin etkinliğini
değerlendirme.
Kaynaştırma eğitiminin yararları:
Özel gereksinimli öğrencilere yararları:
Özel gereksinimli öğrencilerin içinde yaşadıkları tolumla bütünleşmesini kolaylaştırır.
Normal öğrencilerin davranışları bu öğrencilere model olur.
Normal öğrencilere faydaları:
Bireyler arasında var olan bazı farklılıklara karşı daha hoşgörülü olmayı öğrenirler.
Normal öğrencilerin işbirliği ve yardımlaşma becerilerini arttırır.
Normal sınıf öğretmenlerine faydaları:
Özel gereksinimli öğrencilerle yürüttükleri çalışmalar öğretmenlik bilgi ve becerilerine katkıda bulunur.
Kaynaştırma öğretmenlerinin diğer grup personeliyle işbirliği ve iletişimini arttırır.
Anne babaya faydaları:
Özel gereksinimli çocukların normal eğitim ortamına devam ediyor olması, anne babalara moral verir ve onları daha çok çaba göstermeye güdüler.
Tam zamanlı kaynaştırma: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı normal sınıftadır; öğrenci tam gün boyunca normal sınıfta, normal sınıf öğretmeninden eğitim almaktadır.
Kaynak oda destekli kaynaştırma: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı normal sınıftadır; ancak, öğrenci desteğe gereksinim duyduğu derslerde kaynak odada özel eğitim uzmanından destek almaktadır.
Yarım zamanlı kaynaştırma: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı özel sınıftadır; öğrenci başarılı olabileceği derslerde kaynaştırma sınıfında eğitim almaktadır.
Özel sınıf: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı özel sınıftadır; öğrencinin tüm gereksinimleri özel sınıfta karşılanmaktadır.
Gündüzlü özel eğitim okulu: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı özel eğitim okulundadır; öğrenci aynı özür grubundan öğrencilerle eğitim almaktadır.
Yatılı özel eğitim okulu: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı özel eğitim okulundadır.Öğrenci aynı özür grubundan öğrencilerle birlikte eğitim almakta ve geceleri de okulun yatakhanesinde kalmaktadır.
KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNDE KARŞILAŞILABİLECEK GÜÇLÜKLER
1. Yukarıdaki maddelerde yazılan tüm gelişmelerin tam tersi düşünülüp, otistik çocukta gerileme görülebilir.
2. Sınıf içerisinde veya okul içerisinde akranlarına nazaran değişik davranışlar sergiledikleri için yadırganabilir ve alay konusu olabilir.
3. Sınıf öğretmeni ne kadar gayretli ve istekli olursa olsun, sınıfındaki otistik çocuk onun için ek bir sorumluluk, fazla çaba ve efor sarfetmek anlamına geldiği unutulmamalıdır.
4. Bu anlamda doğabilecek en ufak sorunlarda, öğretmen-idare-otistik çocuğun velisi ve öğrenci velileri arasında çok iyi diyalogların olması gerekir. Aksi düşünülürse problemler çıkabilir.
5. Normal öğrenci velilerinin olumsuz tepkileri ile karşılaşılabilir, çocukların kötü şekillerde etkileneceğini fiziksel saldırılara maruz kalabileceklerini düşünebilirler.
6. Sınıf öğretmeni çaresiz kaldığı durumlarda (çocuğun davranışları, velilerin olumsuz baskısı, idarenin soğuk yaklaşımı vb.sorunlar) çocuğu sınıfın düzenini bozduğunu düşünerek istenmeyen öğrenci ilan edip sınıftan uzaklaştırmasını isteyebilir.
7. Öğretmenin yanı sıra, idarede “kaynaştırma eğitimine” ek bir külfet, sorumluluk ve sorun olarak görüp soğuk bakabilir.
8. Aile içinde, sosyo ekonomik ve kültürel açısından diğer insanlarla daha fazla diyaloğa (olumlu-daha çok olumsuz) gireceklerinden dolayı her konuda daha fazla çaba sarfetmeleri gerekir.
9. Çocukları diğer öğrencilerden geri olduğu için aradaki açığı evdeki sabırlı ve yorucu çalışmaları ile kapatmaları gerekir. Bu da ailede bıkkınlık ve yılgınlık yaratabilir, tabii ki otistik çocukta da düşünülebilir ve çocukta gerileme ve olumsuz davranışların başlamasına neden olabilir.
10. Otistik çocuk velilerin; çocuklarının performanslarını çok iyi belirleyip beklentilerini ona göre belirlemeleri gerekmektedir.
:36_7_8:
