Hastalık ve Hastaneye Yatışın Çocuk Üzerindeki Etkisi
“Her şeyin başı sağlık” sözü hepimizin çok iyi bildiği bir deyiş olsa da, çoğumuz hastalanmadan pek de aklımıza getirmeyiz, “iyi” olmadan hiçbir şeyin eskisi kadar tatlı olamadığını, bir kez hasta olmadan ya da çok yakınımızdaki biri ciddi bir hastalık yaşamadan gerçekten anlayamayız.
Bir de kendimizden çok sevdiğimiz çocuğumuz hastalandı mı, bir de elimizden bir şey de gelmiyorsa, tek düşüncemiz ve temennimiz onun tekrar sağlığına kavuşması oluverir. Çocukta ortaya çıkan ciddi bir hastalık, hem çocuğun hem de ailenin yaşam düzenini ve hayatı algılayışını belirgin ölçüde değiştirebilmektedir. Bu durum hastalığın doğrudan kendisinin değiştirdiği biyolojik işlevler ve bunların ruhsal yansımaları ile, öte yandan “hasta olmanın” getirdiği yeni rollerin paylaşılması aracılığıyla şekillenmektedir.
Aslında genel düşüncenin aksine, çocuklarda her hastalık ve hastaneye yatış ruh sağlığında bozulmalara neden olmaz. Bu etkide, zorlanma ve sıkıntının düzeyi, bireysel özellikler ve çocuğun gelişim aşaması belirleyici rol oynar. Çocuğun bilişsel olgunluğu arttıkça hastalığı kavraması artacaktır. Etkin destek ve yaklaşım için çocuğun gelişim düzeyini ve duygularını bilmenin yanı sıra, hastalıkla ilgili inançları da incelenmelidir. Bir örnek vermek gerekirse, Jean Piaget’nin kuramına göre somut işlemler döneminden itibaren (7-11 yaş) çocuk hastalık yapan nedenleri, gerçekçi neden-sonuç ilişkileri kurarak anlamaya başlar. Daha öncesinde, örneğin beş yaşından önce, çocukların mikrop kavramını anlayamadıkları ortaya konmuştur (Wilkinson, 1987).
Hastalığın süresi ve etkileri arttıkça ruhsal sonuçları daha belirginleşir. Özellikle küçük çocuklar, hastalığın nedeni kendilerine anlayabilecekleri düzeyde anlatılmadıkça, durumu kendi gelişim düzeyleri ve bireysel deneyimlerine göre açıklama eğilimindedirler. Özellikle okul öncesi yaşlarda, neden cansız varlıklar olarak da görülebilir ve genellikle hastalığın daha önce yaptıkları kötü bir davranış nedeni ile kendilerine verilmiş bir ceza olduğunu düşünme eğilimindedirler. Kişisel deneyimler ve eğitimin içeriği suçluluk duygularının düzeyini etkiler.
Hastalık ve hastaneye yatmanın çocuk üzerindeki en temel sonuçlarından biri de “regresyon”, yani yaşından küçük davranmadır. İlginin artması, bakımın başkaları tarafından verilmeye başlaması, özellikle küçük çocuklarda, yeni kazanılmış yeteneklerin zayıflamasına daha hızlı neden olmaktadır. Parmak emme, yatak ıslatmaya başlama sık görülen regresif belirtilerdendir. Öte yandan, yatakta daha fazla zaman geçirme ve hastalığa bağlı olarak fiziksel gücün azalması, çocuklarda sık kullanılan bir dürtü boşalım yöntemi olan hareketliliğin engellenmesine ve sıkıntıların giderilmesinde farklı yöntemlere başvurma gereksinimin doğmasına yol açar.
Ergenler hastalık ve hastaneye yatırılmaya kendilerine özgü bazı farklı tepkileri de gösterirler. Fiziksel görünüm ve otonominin zarar görmesi, ergenlerde en önemli sıkıntı kaynakları olmaktadır. Akran gruplarından ayrı kalmak, “hasta” ve bu yüzden beğenilmeyen biri olmak, ergenlerin öfkesini arttırır ve depresif bir duyguduruma yöneltebilir. Onlara yardım edilmesi, bakım verilmesi, regresyon ve tekrar çocuk olma şeklinde algılanır ve ergeni korkutur, bu nedenle çoğu ergen hasta olduğunda yardım talebinde bulunmaz.
Hemen her yaş döneminde çocuk veya ergenle hastalığın nedenleri ve sonuçları üzerine konuşmalı, yardım taleplerini, sıkıntılarını ifade etmelerine ve sorularını sormalarına olanak verilmeli, gerçekçi bir ümit ortamı sunulmalı ve tedavi ekibine ve ailesine güvenin artırılabilmesinin yolları aranmalıdır.
Dr.Koray Karabekiroğlu
“Her şeyin başı sağlık” sözü hepimizin çok iyi bildiği bir deyiş olsa da, çoğumuz hastalanmadan pek de aklımıza getirmeyiz, “iyi” olmadan hiçbir şeyin eskisi kadar tatlı olamadığını, bir kez hasta olmadan ya da çok yakınımızdaki biri ciddi bir hastalık yaşamadan gerçekten anlayamayız.
Bir de kendimizden çok sevdiğimiz çocuğumuz hastalandı mı, bir de elimizden bir şey de gelmiyorsa, tek düşüncemiz ve temennimiz onun tekrar sağlığına kavuşması oluverir. Çocukta ortaya çıkan ciddi bir hastalık, hem çocuğun hem de ailenin yaşam düzenini ve hayatı algılayışını belirgin ölçüde değiştirebilmektedir. Bu durum hastalığın doğrudan kendisinin değiştirdiği biyolojik işlevler ve bunların ruhsal yansımaları ile, öte yandan “hasta olmanın” getirdiği yeni rollerin paylaşılması aracılığıyla şekillenmektedir.
Aslında genel düşüncenin aksine, çocuklarda her hastalık ve hastaneye yatış ruh sağlığında bozulmalara neden olmaz. Bu etkide, zorlanma ve sıkıntının düzeyi, bireysel özellikler ve çocuğun gelişim aşaması belirleyici rol oynar. Çocuğun bilişsel olgunluğu arttıkça hastalığı kavraması artacaktır. Etkin destek ve yaklaşım için çocuğun gelişim düzeyini ve duygularını bilmenin yanı sıra, hastalıkla ilgili inançları da incelenmelidir. Bir örnek vermek gerekirse, Jean Piaget’nin kuramına göre somut işlemler döneminden itibaren (7-11 yaş) çocuk hastalık yapan nedenleri, gerçekçi neden-sonuç ilişkileri kurarak anlamaya başlar. Daha öncesinde, örneğin beş yaşından önce, çocukların mikrop kavramını anlayamadıkları ortaya konmuştur (Wilkinson, 1987).
Hastalığın süresi ve etkileri arttıkça ruhsal sonuçları daha belirginleşir. Özellikle küçük çocuklar, hastalığın nedeni kendilerine anlayabilecekleri düzeyde anlatılmadıkça, durumu kendi gelişim düzeyleri ve bireysel deneyimlerine göre açıklama eğilimindedirler. Özellikle okul öncesi yaşlarda, neden cansız varlıklar olarak da görülebilir ve genellikle hastalığın daha önce yaptıkları kötü bir davranış nedeni ile kendilerine verilmiş bir ceza olduğunu düşünme eğilimindedirler. Kişisel deneyimler ve eğitimin içeriği suçluluk duygularının düzeyini etkiler.
Hastalık ve hastaneye yatmanın çocuk üzerindeki en temel sonuçlarından biri de “regresyon”, yani yaşından küçük davranmadır. İlginin artması, bakımın başkaları tarafından verilmeye başlaması, özellikle küçük çocuklarda, yeni kazanılmış yeteneklerin zayıflamasına daha hızlı neden olmaktadır. Parmak emme, yatak ıslatmaya başlama sık görülen regresif belirtilerdendir. Öte yandan, yatakta daha fazla zaman geçirme ve hastalığa bağlı olarak fiziksel gücün azalması, çocuklarda sık kullanılan bir dürtü boşalım yöntemi olan hareketliliğin engellenmesine ve sıkıntıların giderilmesinde farklı yöntemlere başvurma gereksinimin doğmasına yol açar.
Ergenler hastalık ve hastaneye yatırılmaya kendilerine özgü bazı farklı tepkileri de gösterirler. Fiziksel görünüm ve otonominin zarar görmesi, ergenlerde en önemli sıkıntı kaynakları olmaktadır. Akran gruplarından ayrı kalmak, “hasta” ve bu yüzden beğenilmeyen biri olmak, ergenlerin öfkesini arttırır ve depresif bir duyguduruma yöneltebilir. Onlara yardım edilmesi, bakım verilmesi, regresyon ve tekrar çocuk olma şeklinde algılanır ve ergeni korkutur, bu nedenle çoğu ergen hasta olduğunda yardım talebinde bulunmaz.
Hemen her yaş döneminde çocuk veya ergenle hastalığın nedenleri ve sonuçları üzerine konuşmalı, yardım taleplerini, sıkıntılarını ifade etmelerine ve sorularını sormalarına olanak verilmeli, gerçekçi bir ümit ortamı sunulmalı ve tedavi ekibine ve ailesine güvenin artırılabilmesinin yolları aranmalıdır.
Dr.Koray Karabekiroğlu
