FİZİKSEL GELİŞİME UYGUN ETKİNLİKLER
Fiziksel Gelişime Uygun Etkinlikler
Bu bölümde fiziksel gelişimi destekleyici etkinliklerle ilgili gerekli görülen bilgiler
verilmeye çalışılmıştır; ancak öğretmen adayı, bu konuları iyice öğrenmeli, özümsemeli,
içine sindirmeli; fakat bununla da kalmayıp kendini bu alanda sürekli geliştirmelidir.
Günümüzde bir çocuğun bedensel ve ruhsal yönden sağlıklı gelişimi ve eğitimi için
oyunun uyku ve beslenme kadar önemli bir ihtiyaç olduğu kabul edilmektedir. Oyunun
çocuğun yaşamındaki yeri ve önemi konusunda birçok kuramcı değişik görüşler ileri
sürmüştür. Gross’e göre oyun ‘’Gerçek hayata hazırlayan alıştırmalardır.’’şeklinde
tanımlanır.
Spenser’a göre oyun “Fazla enerjinin boşaltılmasıdır.” şeklinde tanımlanır.
Montessori’ye göre oyun “Çocuğun işidir.”şeklinde tanımlanır.
Piaget’ e göre oyun “Dış dünyadan alınan uyarıları özümleme ve uyum sistemine
yerleştirme yoludur.” şeklinde tanımlanır.
Oyun ve hareket etkinliği hareketi gerektirdiğinden kas gelişimini olumlu yönde
etkiler. Oyun çocuk için keşfetme, öğrenme, kendini ifade etmek demektir. Çocuk oyun
sayesinde çevresini daha iyi tanır, becerilerini geliştirir ve çeşitli roller üstlenerek dünyayı
algılamaya çalışır. Oyunun eğlendirici özelliği olması bakımından çocuk eğitiminde
öğrenme yöntemi olarak kullanılmaktadır.
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
Oyun her yaşta insanın hayatında önemli yeri olan etkinliktir. Yetişkin için oyun
eğlenme, dinlenme ve boş zamanları değerlendirme gibi algılanırken çocuk için oyun
zamanınını büyük bir kısmını alan ciddi bir uğraş olarak nitelendirilmelidir.
Oyun çocuğun gelişmesi ve kişilik kazanması için sevgiden sonra gelen ikinci önemli
duygusal ihtiyaçtır. Bu anlamda sevgiden yoksun bir çocukluğun düşünülemeyeceği gibi
oyundan yaksun bir çocuklukta düşünülemez.
Oyunun değeri düşünülürse çocuğun tüm gelişim alanlarını destekleyici olmakla
birlikte çocuğu gerçek hayata hazırlayıcı etkin bir araç olduğu unutulmamalıdır.
Fiziksel Gelişim her çocuk için farklı olsa da genel özelliklerin değişmediği
bilinmektedir.
Bir bebeğin hareketliliği doğum öncesinde başlamaktadır. Doğumdan sonra bu
hareketlilik artmaktadır. Örneğin; bir bebek ortalama üç aylıkken, başını dik tutar ve bu
hareketi yattığı yerde dönme ve desteklenerek oturma, emekleme, ayakta durma, yürüme,
koşma vb. takip etmektedir. Tüm bu hareketler büyük kas motor gelişimi ile ilgili
becerilerdir.
0–3 ay: Bebek yüzükoyun yatarken başını tavana bakacak kadar kaldırabilir.
Kucakta otururken başını dik tutar.
- Sırt üstü yatarken renkli nesneleri başını iki yana çevirerek izler.
- Eline verilen bir oyuncağı düşürmeden tutar.
3–6 ay: Sırt üstü yatarken ellerinden tutup kaldırmaya çalıştığınızda başını
düşürmeden kalkabilir.
- Yatarken yüz üstü dönebilir.
- Bazu çocuklar desteksiz oturmaya başlamıştır.
6-12 ay: Yardımsız oturur.
- Yatarken kendiliğinden oturur.
- Tutunarak ayakta durur.
- Yerde otururken koltuktan tutunarak ayağa kalkar.
- Kısa bir süre tay tay durabilir.
1-3 yaş: 15-16. aya kadar tay tay durabilir.
- 16. aydan sonra düzgün yürür.
- Ayaktayken yerdeki oyuncağını düşmeden alır.
Örneğin; 13aylık çocuklar yürümeye başladıkları için ipinden çekilerek oynanabilen
ya da sürülebilen oyuncakları severler.15-18 aylık çocuklar tırmanma çabası içindedirler.
- Sallanan ata binmeye çalışma ve onun üzerinde sallanma zevk aldıkları bir etkinliktir.
- 3 yaş dönemindeki çocuk büyük kaslarını daha iyi kullanabildiğinden takla atar,
yüksek yerlerde yürümeyi dener, üç tekerlekli bisiklete biner, topa tekme atabilir. Yaratıcıolduğundan yeni oyunlar oluşturur ve uygular. Temsili oyunlarda çeşitli kıyafetleri giyip değişik tipleri canlandırmayı sever. Aynı zamanda meslek oyunları da oynar.
Bu yaştaki çocuklar oyun malzemeleri olarak,
- Mutfak malzemeleri
- Bahçe araç gereçleri
- Legolar, renkli dominolar
- Minyatür hayvanlar, artuk materyaller
- Bebekler
Kostüm ve aksesuarlar
Su, kum, kil, çamur gibi malzemeleri tercih ederler.
2-3 yaş çocukları bahçede kum, kova, kürek gibi malzemelerle oynamayı tercih
ederler.
3-4 yaş grubu çocukları inme-çıkma- kayma gibi hareketleri koordineli olmaya
başlamıştır. Kaydıraktan kayma, bisiklete binme gibi hareketlere katılımlarından oldukça
etkindirler. Açık havada bu dönem çocukları kil, çamur gibi malzemelerle oynamaktan da
zevk alırlar.
4 yaş: El becerileri oldukça gelişmiştir.Resimler yapar, yapılar kurar, kitaplara özel bir
düşkünlük başlar.Hayal gücü oldukça gelişmiştir.
Bu dönem çocuğunun kullandığı oyun malzemeleri,
- Bebekler
- Oyun evleri
- Kuklalar
- Bahçe aletleri
- Legolar, artık malzemeler
- Hamurlar
Yetişkin kıyafetleri gibi malzemeleri tercih ederler.
5-6 yaş grubu çocukları top oyunları, sek sek gibi kurallı oyunlardan hoşlanır.6 yaş ve
üstü çocuklar park, bahçe gibi açık alanları koordineli bir şekilde kullanırlar. Grup
aktiviteleri ağırlık kazanmaya başlar. Çocukların motor gelişimleri ev,sınıf gibi kapalı
ortamlarda desteklenebileceği gibi sınıf dışı, bahçe, park gibi açık hava ortamlarında da
desteklenebilmektedir.
Özellikle erken çocuklukta çocukların fiziksel gelişimlerinin belli bir plan veprogramla, çocukların gelişimlerinin çok yönlü ilerlemesini destekleyen ve uzman
personeliyle hizmet veren erken çocukluk eğitim kurumlarının büyük payı vardır.
Erken çocukluk eğitim kurumlarında çocuklar, zamanlarının büyük bir kısmını oyun
oynayarak geçirirler. Salonda ve açık havada oynanan oyunlar çocuklara kas becerilerini
geliştirmelerinin yanında açık havada oynanan oyunlarla, güneş ve oksijenden yararlanarak
bedensel sağlıklarına katkıda bulunmuş olurlar.
Fiziksel gelişimi destekleyici nitelikte olan etkinlikler, özellikle erken çocukluk eğitim
kurumlarında, günlük etkinlik programı içersinde sadece oyun ve hareket etkinliğinde değil,
diğer etkinliklerde de kullanılabilir. Örneğin; serbest zaman etkinlikleri, müzik etkinlikleri,
Türkçe dil etkinlikleri, drama, animasyon gibi birçok yerde uygulanabilir niteliktedir.
Çocuklara uygulanacak etkinliklere, öncelikle ısındırıcı hareketlerle başlanmalıdır.
*Aşağıda verilen örnekler, çocukların fiziksel gelişimini destekleyici ısındırıcı
hareketlerle ilgili etkinliklerdir.
Örneğin: oyun saatindeki ısındırıcı oyunlarla ilgili seçilen etkinliğin hedefi,
Büyük kaslarını etkili olarak kullanabilme ise,
Kazanımlar:
Taklit yürüyüşleri yapma,
Dengeli bir şekilde yürüme ve koşma,
olarak belirlenebilir. Isındırıcı oyuna örnek olarak hayvan taklitleri oyunları uygulatılabilir.
( fok, yengeç, kurbağa….vb.)
ÖRNEK
Etkinliğin adı: Kurbağa yürüyüşü
Yaş Grubu: 4-6 yaş
Uygulama: Öğretmen çocuklara, kurbağalar nasıl zıplar?
Hangi bacakları aynı anda hareket eder? gibi sorular sorar, yanıtları aldıktan sonra,
kurbağalar güçlü olan arka bacaklarını kullanarak havada sıçrar. Bu harekete çömelerek
başlayabilirsiniz. Kurbağalar sıçradıklarında arka ayakları uzar ve ileri doğru atılır. Hadi hepbirlikte kurbağa olalım ve sıçrayalım, der.
ÖRNEK
Etkinliğin adı: Fok kayışı
Uygulama: Foklar karada oldukları zaman kendilerini itmek için küçük yüzgeçlerini
kullanır ve sürünerek yol alır. Suda karadakinden çok farklı yüzerler. Siz karadaki fokları
taklit edeceksiniz. Bacakların arkada sürünürken, öne doğru ilerlemek için ellerinizi
kullanın; ama ellerinizi foklar gibi geri çevirmeyi lütfen unutmayın.
ÖRNEK
Etkinlik adı: Yengeç yürüyüşü
Uygulama:
Kendinizi bir yengeçe benzetmek için sırt üstü yere uzanın ellerinizi ve ayaklarınızı
yere koyup vücudunuzu yukarı kaldırdığınızda bir yay oluşturursunuz. İşte şimdi tam bir
yengeç gibi oldunuz kutlarım.
İkili Oyunlar
ÖRNEK
Etkinliğin adı: Karşılıklı denge
Uygulama:
İki kişi birbirini dengeler. Kollar gergin, dizler kırık, ayakuçları birbirine değmelidir.
Ellerin birbirine kenetlenmesi gerekir. Aksi halde denge sağlayamazsınız
ÖRNEK
Etkinliğin adı: Sırt sırta
Uygulama: İki kişiyle yapılabilecek harika bir oyun. Biri yere ellerinin ve ayaklarının üstüne diz çöker. Üstte olacak kişi arkası dönük ve bacakları onun bacaklarına değecek şekilde durur. Sonra yavaşça yerdeki kişinin kalçasının üstüne oturur. Tamamen yatırıncaya kadar yavaşça sırt üstü eğilir.
ÖRNEK
Etkinliğin adı: Tırtıl yürüyüşü
Uygulama: Etkinlik için üç kişiden başlanabilir. Birinci kişi eller ve dizler yerde olacak şekildedurur. İkinci kişi aynı hareketi birinci kişinin üzerinde yapar.Üçüncü kişiyse ikinci kişininüzerinde aynı hareketi yapar.Şimdi çok zor; ama madem tırtıl oldunuz o halde sizi ağacatırmanırken görmek isteriz.
Fiziksel Gelişime Uygun Araç Gereçler
Oyun çocuğun en ciddi uğraşıyken, oyun etkinliklerinde kullanılan araç gereçler de
onların en önemli iş aletleridir. Çocuğun oyun için gerekli aracı olsun ya da olmasın çocuk
mutlaka yaratıcılığını kullanarak bir şeyler yaratır; ancak çocuğun oyunlarının desteklenmesi
için, biz eğitimcilerin onlara bazı oyun malzemeleri hazırlamamızı gerektirir.
Araç gereçleri üç başlıkta toplayabiliriz:
* Çocuğun okul öncesi araç gereçleri ve oyuncakları,
* Açık hava oyunları ve etkinlikler için araç gereçler,
* Çocuğun gereksinimleri ve ilgileriyle ilgili etkinlikleri,
Çocuğun Okul Öncesi Araç Gereçleri ve Oyuncakları
Fiziksel gelişimi destekleyici etkinliklerin çocuğa en üst düzeyde yarar
sağlayabilmesi, etkinlik için gerekli olan araç gereçleri ve aynı zamanda alanı bilinçli olarak hazırlamak gerekir.
Fiziksel Gelişimi Destekleyecek Etkinliklerde Kullanılan Araç Ve Gereçlerin
Özellikleri ( Oyuncaklar ):
* Araç gereçler, birden fazla hedefi olan çok aşamalı ve çocukların gelişim
düzeylerine uygun olmalıdır.
* Araç gereçler sade, ayrıntıları az, iyi zımparalanmış, pürüzsüz ve keskin köşeleri
yuvarlatılmış olmalıdır.
* Çocuğun yaş ve gelişim seviyesine uygun olup ilgileri doğrultusunda olmalıdır.
* Şekil ve boyut bakımından kullanışlı olmalıdır.
* Araç gereçlerin nasıl oynanılacağı kolaylıkla kavranabilmelidir.
* Dayanıklı, sağlam ve temizliği kolay olmalıdır.
* Tehlike unsuru yaratmayacak şekilde planlanmalıdır.
* Göze hoş görünmeli ve estetik olmalıdır.
* Dokunma duyusunu olumlu yönde etkilemelidir.
* Birden fazla çocuğun bir arada oynayabileceği nitelikte olmalıdır.
* Çocuktaki araştırma ve keşfetme duygusunu harekete geçirmelidir.
* Çocuğun yaratıcılığını destekleyici olmalıdır.
* Çocuğun kaslarını koordineli olarak kullanmasını güdüleyici olmalıdır.
* Çocuğun bütün bu sıralananların yanında sosyal ilişkilerinin gelişmesine katkıda
bulunacak nitelikte olmalıdır.
Fiziksel Gelişimi Destekleyici Etkinliklerde Kullanılan Materyallerin ya da
Alanın Taşıması Gereken Özellikler
Ortamın güvenilir olması oldukça önemlidir. Fiziksel açıdan çocuklara güvence
sağlanabileceği gibi kendilerine güvenmelerine ve sorumluluk duyguları kazanmalarına
yardımcı olur, aynı zamanda kendilerini daha bağımsız hissetmelerini sağlar.
Bahçede bulunan materyaller, aynı zamanda hareket kolaylığı sağlayacak şekilde
düzenlenmelidir. Dolayısıyla yapısal özellikleri de dikkate alınmalıdır. Örneğin; yürüme
alanları kaygan olmamalıdır.
Çocuklar için oluşturulan açık hava alanlarındaki materyallerin canlı renklerde ve ilgi
çekici olmasına özen gösterilmelidir. Güçlü ve zıt renkler çocukların materyalleri, parçalaraayırmasına ve derinliğini algılamasına yardımcı olabilir. Bahçede parkta bulunan materyaller, çocuklar için kullanışlı olmalıdır. Her yaş grubu çocuğa ayrı ayrı hizmet edebilecek özelliklere sahip olmalıdır. Materyaller, sık sık kontrol edilmeli; hava koşulları düşünüldüğünde açık havadaki materyallerin yıpranmaları söz konusudur. Dolayısıyla bu materyaller tehlike yaratmamalı,paslanma, zincir kopması vb. sorunlara karşı gerekli bakımları yapılmalıdır. Materyaller, çocukların alanı bağımsız, rahat bir şekilde kullanmalarına olanak sağlamalıdır.
Materyallerin nitelik açısından olduğu kadar, nicelik açısından da çocukların
gereksinimlerini karşılayabilecek sayıda olmasına önem verilmelidir.
Özel eğitime gereksinimi olan çocuklarında diğer çocuklar gibi park ve bahçede
oynamaya gereksinimleri vardır. Dolayısıyla açık hava alanlarının kullanımı ve
düzenlenmesinde bu çocukların gereksinimleri de dikkate alınmalıdır.
Çocuğun Okul Öncesi Araç Gereçleri ve Oyuncakları:
* Oyuncak bebekler
* Evcilik malzemeleri
* Ritm aletleri
* Dolgu oyuncaklar
* Kostüm ve aksesuarlar
* Masa oyuncakları, legolar
* Ses çıkaran canlı renkte oyuncaklar
* Çekmeli ve itmeli oyuncaklar
* Oyuncak taşıtlar
* Yapı oyuncakları
* Minyatür hayvanlar
* Fasulye torbaları
* Plastik küpler
* Bloklar
* Oyun evleri
* Sallanan atlar
Açık Hava Oyunları ve Etkinlikleri İçin Araç-Gereçler
Çocukların özellikle fiziksel gelişimlerine sayısız katkısı olan açıkhava oyun araçları,
dünyanın her yerinde çocuklar tarafından kullanılan araçlardır.
Açıkhava Oyun Araçları:
* Tırmanma araç gereçleri
* Yürüme ve denge aletleri
* Ağaç kasalar,büyük kutu ve sandıklar
* Üç tekerlekli bisikletler
* Direksiyonlu, tekerlekli tahta arabalar
* Kum havuzu,kum araçları
* Salıncaklar
* Halatlar, ipler
* Çemberler
* Tırmanma merdivenleri
* Kaydıraklar
* Araba lastikleri
* Salıncaklar
* Bisiklet, tekerlekli araçlar, kullanma alanları
* Tüneller
* Kaleler
* Oyun evleri
* Tahterevalli
* Sallanan atlar vb.
* Potalar, kale
*Tahtadan oyun evleri ya da oyun platformları
*Ağaç gövdeleri, tırmanma tahtaları
*Büyük boy, içi boş, tahta bloklar
*Su oyunlar masası
* Toplar, çemberler, ipler
* Su, kum, kil,tahta gibi malzemeler
* Kovalar, tırmıklar, kürekler, şekil kalıpları
* Oyuncak kamyonlar
* Akülü arabalar
Açık Hava Oyunlarının Çocukların Fiziksel Gelişime Olan Katkısı:
Açık hava oyunları, çocukların;
* Sağlıklı gelişimlerini sağlar.
* Gerek fiziksel gerekse duygusal açıdan rahatlamalarını sağlar.
* Hareketler sırasında kendini yeterli hissetmesini/ kendine güven duymasını
sağlar.
* Hareket gelişimiyle birlikte çocuğun diğer gelişim alanlarını da destekler.
* Kasların güçlenmesini sağlar.
* Koordinasyon ve denge gelişimini destekler.
* Esneklik kazanmalarını sağlar.
* Solunum ve dolaşım sistemlerini düzenler.
* Sinir, kas ve eklem koordinasyonunu sağlar.
* Günlük yaşamın gerektirdiği yürüme, koşma, atlama, sıçrama, tırmanma, sekme
gibi temel becerileri kazanmalarını sağlar.
* Aynı ortamdaki diğer çocuklarla işbirliği yapmalarını, planlama yapmalarını,
arkadaş edinmelerini sağlar.
* Fazla enerjilerini kullanmalarını, gerginliklerini gidermelerini sağlar.
* Grup içinde sırasını beklemesi gerektiğini öğrenmesini sağlar.
Açık havada çocuklarla sabit ya da taşınabilir materyallerle oynanabileceği gibi, sanat
çalışması, jimnastik gibi çalışmalar da yürütülebilir.Açık havada park ya da bahçedeki
materyaller düzenlenirken çocukların gelişimsel düzeyleri, ilgileri ve gereksinimleri dikkate
alınmalıdır. Dolayısıyla bu materyallerin taşıması gerekli olan özelliklerine önem
verilmelidir.