* Astım nedir, belirtileri nelerdir?
Bilimsel adı “bromşial astma” olan ve halk arasında “astım” adı verilen hastalıkta hava yollarında sürekli bir iltihap ve aşırı bir hassasiyet vardır. Bu iltihap ve aşırı hassasiyet nedeniyle hava yolları zaman zaman daralır, bunun sonucunda hastalarda nefes darlığı, hırıltı (nefes alıp verirken göğüsten ıslık gibi ses gelmesi), öksürük, balgam çıkarma, kokulara ve soğuk havaya karşı aşırı hassasiyet ortaya çıkar. Bu belirtilerin zaman zaman görülmesi ve arada hastaların bir süre iyi olması astımın en önemli özelliklerinden biridir. Bu belirtilerin aniden ve çok şiddetli bir şekilde ortaya çıkmasına “akut astım atağı” adı verilir.
* Astımın sebebi nedir?
Astımın kesin sebebi bilinmemekle beraber temelde doğuştan gelen bir yatkınlığın bulunduğu ve bazı faktörlerin bu yatkınlığı hastalığa dönüştürdüğü bilinmektedir. Astımın ortaya çıkmasını kolaylaştıran faktörler şunlardır:
- Ailevi ve bünyesel yatkınlık (atopi)
- Ev içi ve ev dışı allerjenler
- Çocukluk döneminde geçirilen bazı akciğer hastalıkları
- Hava kirliliği
- Evde sigara içilmesi
- Çocuğn erken doğması (prematüre olması)
* Anne veya babada astım olması çocuklarda da astım oluşmasına yol açar mı? Allerjik hastalıklar ve astımda ailevi bir yatkınlık olduğu tartışmasız bir şekilde ortaya konulmuştur. Bugünki bilgilere göre anne veya babadan biri allerjikse çocuğun allerjij olma ihtimali yaklaşık %25-30, hem anne hem de baba allerjikse bu ihtimal yaklaşık %50-60 olmaktadır. Ancak bu bilgilerden allerjik hastalıkların mutlaka ailevi olacağı sonucu çıkarılmamalıdır. Ailesinin hiçbir bireyinde allerjik hastalık olmayan çocuklarda da allerjik hastalıklar görülebilir.
* Astımın yer, iklim ve mevsimle ilşkisi var mıdır? Astım, sıcak ve nemli iklimlerde daha sık görülür. Ayrıca doğal yaşam koşullarının ortadan kaldırılıp yerlerine büyük kentlerin kurulduğu, hava kirliliğinin arttığı ve ev içi allerjenlere yoğun maruz kalınan durumlarda da astım sıklığını artırmaktadır. Ülkemizde astım en sık Karadeniz, Çukurova ve Marmara bölgelerinde görülmektedir. Mevsimler içinde de astım belirtileri en sık kışın ve ilk baharda artmaktadır. Bunda hava kirliliğinin ve solunum yolu enfeksiyonlarının kışın, polenlerin ise ilk baharda artmasının çok önemli rolü vardır.
* Deri testleri niçin yapılır?
Deri testlerinin yapılmasındaki amaç allerjiden şüphelenilen bir kişinin neye karşı allerjisi olduğunu saptamaktır. Bunun için deriye çok az miktarda allerjen verilerek oluşan tepki değerlendirilir. Deri testleri ile en çok şu maddelere karşı allerji araştırılır: besinler, ağaç, çayır ve ot polenleri, ev tozu akarları, hayvan tüyleri, böcekler ve mantarlar.
* Çocukluk astımı tam olarak tedavi edilebir mi?
Çocukluk dönemindeki astım ne kadar şiddetli ise erişkin yaşlara kalıcılığı da o oranda fazla olmaktadır. Özellikle hafif olan vakalar başta olmak üzere kendi haline bırakılan çocukların yaklaşık %30-50’sinde gençlik döneminde belirtiler kaybolmakla beraber, tam olarak silinme çok az vakada olmaktadır. Bu durum sıklıkla hastalığın tedavisinde bir aksamaya yol açmaktadır. Yapılan araştırmalarda, hastalığın çocukluk döneminde önemsiz gibi göründüğü vakaların %5-10'unda ileri yaşlarda ciddi astım tablosu ortaya çıkmaktadır. Burada verilen oranların hastalığın tedavi edilmemesi durumunda geçerli olduğunu, günümüzde çok etkili tedavi yöntemleri ile astımın (özellikle çocuklarda) çok yüksek oranlarda tedavi edilebildiğini biliyoruz.
* İmmünoterapi (aşı tedavisi) nedir?
Allerjik hastalıkların bazılarında (astım, saman nezlesi gibi) allerjiden sorumlu maddenin küçük miktarlarda hastaya verilmesi ve bunun giderek arttırılması ile hastanın ilgili allerjenlere duyarlılığı azaltılabilir. Bu tedaviye immünoterapi veya halk arasındaki adı ile “aşı tedavisi” denir. Bu tedavi günümüzde bir kaç ülke dışında bütün dünyada uygulanmakta ve doğru uygulandığı taktirde de etkili olduğu kabul edilmektedir. Ancak immünoterapinin uygulanabilmesi için hastanın mutlaka allerjik olduğunun gösterilmesi ve ilaç tedavisine rağmen düzelmemiş olması gereklidir.
* Astım tedavisinde kullanılan ilaçlar zararlı mıdır?
Astım tedavisinde kullanılan ilaçlar astımı tedavi eden ve astım belirtilerini kontrol eden ilaçlar olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Diğer bütün ilaçlar gibi bu ilaçlar da insan vücuduna yabancı kimyasal maddeler oldukları için az da olsa yan etkileri ihmal etmenin bir sakıncası yoktur. Bu yan etkilerin hiçbiri hayati bir tehlike yaratmaz ve çoğunlukla ilaçlar bırakılınca kaybolur. Astım ilaçlarının bağımlılık yapması söz konusu değildir.
Çocuk Hastalıkları ve Allerji Uzmanı Doç. Dr. Feyzullah Çetinkaya
Bilimsel adı “bromşial astma” olan ve halk arasında “astım” adı verilen hastalıkta hava yollarında sürekli bir iltihap ve aşırı bir hassasiyet vardır. Bu iltihap ve aşırı hassasiyet nedeniyle hava yolları zaman zaman daralır, bunun sonucunda hastalarda nefes darlığı, hırıltı (nefes alıp verirken göğüsten ıslık gibi ses gelmesi), öksürük, balgam çıkarma, kokulara ve soğuk havaya karşı aşırı hassasiyet ortaya çıkar. Bu belirtilerin zaman zaman görülmesi ve arada hastaların bir süre iyi olması astımın en önemli özelliklerinden biridir. Bu belirtilerin aniden ve çok şiddetli bir şekilde ortaya çıkmasına “akut astım atağı” adı verilir.
* Astımın sebebi nedir?
Astımın kesin sebebi bilinmemekle beraber temelde doğuştan gelen bir yatkınlığın bulunduğu ve bazı faktörlerin bu yatkınlığı hastalığa dönüştürdüğü bilinmektedir. Astımın ortaya çıkmasını kolaylaştıran faktörler şunlardır:
- Ailevi ve bünyesel yatkınlık (atopi)
- Ev içi ve ev dışı allerjenler
- Çocukluk döneminde geçirilen bazı akciğer hastalıkları
- Hava kirliliği
- Evde sigara içilmesi
- Çocuğn erken doğması (prematüre olması)
* Anne veya babada astım olması çocuklarda da astım oluşmasına yol açar mı? Allerjik hastalıklar ve astımda ailevi bir yatkınlık olduğu tartışmasız bir şekilde ortaya konulmuştur. Bugünki bilgilere göre anne veya babadan biri allerjikse çocuğun allerjij olma ihtimali yaklaşık %25-30, hem anne hem de baba allerjikse bu ihtimal yaklaşık %50-60 olmaktadır. Ancak bu bilgilerden allerjik hastalıkların mutlaka ailevi olacağı sonucu çıkarılmamalıdır. Ailesinin hiçbir bireyinde allerjik hastalık olmayan çocuklarda da allerjik hastalıklar görülebilir.
* Astımın yer, iklim ve mevsimle ilşkisi var mıdır? Astım, sıcak ve nemli iklimlerde daha sık görülür. Ayrıca doğal yaşam koşullarının ortadan kaldırılıp yerlerine büyük kentlerin kurulduğu, hava kirliliğinin arttığı ve ev içi allerjenlere yoğun maruz kalınan durumlarda da astım sıklığını artırmaktadır. Ülkemizde astım en sık Karadeniz, Çukurova ve Marmara bölgelerinde görülmektedir. Mevsimler içinde de astım belirtileri en sık kışın ve ilk baharda artmaktadır. Bunda hava kirliliğinin ve solunum yolu enfeksiyonlarının kışın, polenlerin ise ilk baharda artmasının çok önemli rolü vardır.
* Deri testleri niçin yapılır?
Deri testlerinin yapılmasındaki amaç allerjiden şüphelenilen bir kişinin neye karşı allerjisi olduğunu saptamaktır. Bunun için deriye çok az miktarda allerjen verilerek oluşan tepki değerlendirilir. Deri testleri ile en çok şu maddelere karşı allerji araştırılır: besinler, ağaç, çayır ve ot polenleri, ev tozu akarları, hayvan tüyleri, böcekler ve mantarlar.
* Çocukluk astımı tam olarak tedavi edilebir mi?
Çocukluk dönemindeki astım ne kadar şiddetli ise erişkin yaşlara kalıcılığı da o oranda fazla olmaktadır. Özellikle hafif olan vakalar başta olmak üzere kendi haline bırakılan çocukların yaklaşık %30-50’sinde gençlik döneminde belirtiler kaybolmakla beraber, tam olarak silinme çok az vakada olmaktadır. Bu durum sıklıkla hastalığın tedavisinde bir aksamaya yol açmaktadır. Yapılan araştırmalarda, hastalığın çocukluk döneminde önemsiz gibi göründüğü vakaların %5-10'unda ileri yaşlarda ciddi astım tablosu ortaya çıkmaktadır. Burada verilen oranların hastalığın tedavi edilmemesi durumunda geçerli olduğunu, günümüzde çok etkili tedavi yöntemleri ile astımın (özellikle çocuklarda) çok yüksek oranlarda tedavi edilebildiğini biliyoruz.
* İmmünoterapi (aşı tedavisi) nedir?
Allerjik hastalıkların bazılarında (astım, saman nezlesi gibi) allerjiden sorumlu maddenin küçük miktarlarda hastaya verilmesi ve bunun giderek arttırılması ile hastanın ilgili allerjenlere duyarlılığı azaltılabilir. Bu tedaviye immünoterapi veya halk arasındaki adı ile “aşı tedavisi” denir. Bu tedavi günümüzde bir kaç ülke dışında bütün dünyada uygulanmakta ve doğru uygulandığı taktirde de etkili olduğu kabul edilmektedir. Ancak immünoterapinin uygulanabilmesi için hastanın mutlaka allerjik olduğunun gösterilmesi ve ilaç tedavisine rağmen düzelmemiş olması gereklidir.
* Astım tedavisinde kullanılan ilaçlar zararlı mıdır?
Astım tedavisinde kullanılan ilaçlar astımı tedavi eden ve astım belirtilerini kontrol eden ilaçlar olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Diğer bütün ilaçlar gibi bu ilaçlar da insan vücuduna yabancı kimyasal maddeler oldukları için az da olsa yan etkileri ihmal etmenin bir sakıncası yoktur. Bu yan etkilerin hiçbiri hayati bir tehlike yaratmaz ve çoğunlukla ilaçlar bırakılınca kaybolur. Astım ilaçlarının bağımlılık yapması söz konusu değildir.
Çocuk Hastalıkları ve Allerji Uzmanı Doç. Dr. Feyzullah Çetinkaya
