Psikomotor Gelişim
TEMEL KAVRAMLARGelişim psikolojinin kapsamındakikonuları iyi anlayabilmek için belirli kavramları ve bu kavramların anlamlarınıbilmek gerekir. Gelişim psikoloji alanında sıklıkla kullanılan temel kavramlarve açıklamalar aşağıda verilmiştir.Psikoloji: İnsandavranışlarını ve davranışı etkileyen etmenleri inceleyen bilim dalıdır.Psikolojinin klinik psikoloji, sosyal psikoloji, fizyolojik psikoloji, danışmapsikolojisi, psikometri, gelişim psikolojisi ve öğrenme psikolojisi gibi birçokalt dalı vardır. Gelişim Psikolojisi: Gelişimpsikolojisi insan davranışında doğumdan ölüme kadar, tüm yaşamı boyuncagözlenen biyolojik ve psikolojik değişiklikleri inceler. Büyüme ve gelişmesonucu, davranış ve bilişsel sistemde ortaya çıkan değişimleri inceleyenpsikoloji dalıdır. Davranış: Organizmanınyaptığı ve türlü eylemdir, başka bir deyişle, insanın zihinsel ve bedenseltavır ve hareketleridir. Bilişsel, duygusal ve psikomotor olmak üzere üç türdavranıştan söz edilebilir. Bilişsel davranış zihindeki bilgilerle ilgili olanbir davranıştır. Duygusal davranışlar duygularla ilgilidir. Psikomotordavranışlar ise insanın bedensel hareketlerini ifade eder. Gelişme: Gelişme, büyümeolgunlaşma ve öğrenmenin birbirini etkileyerek devam etmesiyle döllenmedenölüme dek süren yaşam sürecinde bireyin geçirdiği fiziksel, bilişsel, duygusalve sosyal değişikliklerdir. Gelişme sürekli bir süreçtir ve sadece fizikselbüyümeyi değil görev ya da özelliklerdeki gelişmeleri de içerir. Olgunlaşma veöğrenmenin etkileşimiyle oluşan gelişme sonucu birey içinde bulunduğu dönemdekendisinden beklenen gelişim görevlerini yapabilecek düzeye gelir.Büyüme: Organizmanın boyağırlık ve hacim olarak artmasıdır. Görüldüğü gibi büyüme bedenle ilgilideğişimleri içerir. Olgunlaşma: Organizmanınbüyüyerek kendisinden beklenen bir işi yapabilecek düzeye ulaşması sürecidir.Olgunlaşma katılım ve çevre koşulları arasındaki etkileşim sonucu bireyinolguluk düzeyine ulaşmasını sağlayan biyolojik gelişimlerdir. Olgunlaşmadaöğrenmenin etkisi yoktur. Örneğin çocuk yürüme veya koşma için yeterinceolgunlaşmadan bunları başaramaz.Hazırbulunuşluk: İnsanın belli birgelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Hazırbulunuşlukyeni bir öğrenme ortamında, bireyin önceden sahip olduğu özelliklerin tümünükapsar. Bireyin yaşı, gelişimi, olgunluk seviyesi, tutumu, motivasyonu vesağlık durumu yeni öğrenme ortamında etkili unsurlardır. Gelişimin Görevi: Her gelişimdöneminde bireyin geliştirmek zorunda olduğu sosyal beklentiler ve davranışörüntüleridir. Gelişim görevini zamanında yerine getirmesi kişiyi mutlu eder.Örneğin bir yaşına doğru çocuktan beklenen görevler birkaç kelimesöyleyebilmesi ve emekleyebilmesidir. Kritik Dönem: Gelişimde belli davranışların kazanılması gerekendönemler vardır. İlgili davranış bu dönemde kazanıldığı zaman daha sonrakazanılması çok zordur. Bu dönemlere kritik dönem denir. PSİKO-MOTORGELİŞİMÇocuğungelişiminde önemli bir yer tutan psiko-motor gelişim, yaşam boy devam eden birsüreçtir. Bu ünitede psiko-motor gelişimin tanımı ve önemi, psiko-motorgelişimle ilgili öğeler, 0-12 yaş çocuklarında psiko-motor gelişim aşamaları,psiko-motor gelişimde bireysel farklılıklar ve önemi, psiko-motor gelişimindiğer gelişim alanlarıyla ilişkisi konulan ele alınmıştır.Tanımı ve ÖnemiÇocukorganizmasını, yetişkinden ayıran en önemli özellik, sürekli büyüme, gelişme vedeğişme süreci içinde olmasıdır. Bu değişim süreci içerisinde çocuğungelişimi, görünür ve görünmez büyümeyi içerir. Görünür büyüme, bedeninboyutlarında, biçiminde ve oranındaki değişmedir. Görünmez büyüme ise iç organlardameydana gelen değişmedir. İşte bu görünür gelişimlerden bir tanesi motorgelişimdir.Motor kelimesitek başına "hareket" anlamına gelir. Yetişkinler gibi çocuğun dahareket etmeye ihtiyacı vardır. Çocuk doğduğu günden itibaren bu ihtiyacınıgidermek için, yattığı yerden başını kaldırma, göğsünü kaldırma, ellerini,kollarını, bacaklarını hareket ettirme, dönme, emekleme gibi davranışlarıkazanır. Düşünülmeden, bağımsız olarak yapılan bu ilk hareketler daha sonravücut hareketlerine, zamanla dış uyarıcıların kontrolü ile çeşitli motoretkinliklere dönüşür. Bireyin eklem, kas ve ses tellerini amaçlı olarakkullanmasına motor hareketler denir. Çocukların motor davranışlarının gelişimirefleksler, duruşa ait hareketler, yürüme, koşma, atlama gibi becerilerşeklinde olmaktadır.Motor gelişim,fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin - omurilik gelişimi sonucuorganizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır. Kilo artışı, boyuzaması ve kas gelişimine, diğer bir deyişle fiziksel gelişime paralel olarakhareket ve becerilerin kazanılmasında sinir sistemi ve kasların gelişimi önemlibir yer tutar. Bu becerilerin kazanılması doğum öncesi dönemde başlar ve ömürboyu devam eder.Tüm çocuklarınmotor gelişiminde üç genel kuraldan söz edilebilir. Bunlar şu şekildesıralanabilir: · Gelişim baştan ayağa doğru olup, önce baş, sonra omuzlar ve kollar venihayet bacaklar ve ayaklar gelişir.· Hareketler merkezden dışa doğru gelişir. Beden ve omuz hareketleribağımsız kol hareketlerinden, el hareketleri parmak hareketlerinden öncegelir.· Motor gelişim belirgin bir sıra izler. Çocuk önce durur, emekler,yürür, daha sonra koşar ve oturur.Çocuğun motorgelişimini bilmek onun eğitiminde de önemlidir. Bu durum motor gelişimde önemliolan olgunlaşma ve öğrenme ile açıklanabilir. Çocuğun yeni bir şey öğrenmesiiçin yeterli olgunlukta olması gerekir. Bu noktada çocuğun eğitiminde de motorgelişim göz ardı edilemez.Psiko-Motor Gelişimle İlgili ÖğelerPsikomotorgelişimin yönü beyin omurilik gelişim sırasına göredir. Birey çevresindeki özeluyaranlara vücuduyla özel cevaplar verir. Böylece davranış örnekleri ortayaçıkar. Davranış örneklerinin belli bir olgunluğa ulaşmasında bireyin belligelişim öğelerine sahip olması gerekir. Psiko-motor gelişimle ilgili öğeler"dikkat, kuvvet, denge, tepki hızı ve eşgüdüm şekilde sıralanabilir. Buöğeler, her bir becerinin temel unsurları olup, etkili olma dereceleribecerilere göre farklılık gösterir. PSİKOMOTORDAVRANIŞLARRuhsal nedenlerile yapılan, motifleri ruhsal olan bütün hareket ve davranışlar, psikomotorkavramı içinde incelenirler. Bu hareket grubu içine bir müzik aleti çalmaktan,yürümeye, resim yapmaktan konuşmaya kadar, birbirleri ilgili ya da ilgisiz,hareketler girer. Psikomotor hareketlerin bir kısmı, örneğin jestler vemimikler, bilinçsiz olarak gerçekleşir. Bir kısmı ise, bilinçli veistemlidirler. Bir diğer kısmı ise, başlangıçta bilinçli olarak kazanılır,daha sonra, otomatikleşerek bilincin katılmasını gerektirmez. Örneğin arabakullanmaya başlayan bir sürücü adayı, başlangıçta vites değiştirirken bilinçlihareket eder, ustalaştıktan sonra ise hareketleri tamamen otomatikleşmiştir.Psikomotor hareketlerin spordaki önemi, iki özelliğinden kaynaklanır.Birincisi, insanların bir kısmı bazı hareketler için doğuştan özel yetenekleresahiptirler. Bazı insanlar, bir müzik aletini çalmayı, diğer insanlardan dahakolay öğrenir veya daha güzel resim yapabilirken, bazı daha uzağaatlayabilirler ya da daha hızlı koşabilirler. Bu yeteneklerin öncedensaptanabilmesi, gençleri belli mesleklere veya belli spor dallarına yöneltmedeçok önemlidir. Psikomo tor hareketlerin sporda önemli olan ikinci özelliği,bunların öğretebilmesi ve geliştirilebilmesidir: Burada elbette ki uygunyöntemlerin kullanılması çok önemlidir. Bir psikomotor hareketin ruhsal dayanağıne kadar yük sekse, onun sporcuya kazandırılması ve geliştirilmesi olasılığı okadar fazladır. Örneğin bir futbolcuya uygun yere pas atmayı öğretmek, onaçalım atmayı öğretmekten daha kolaydır.OrganizmanınMotor Zorlanma ŞekilleriPsiko-motordavranışlara ve bunların spor psikolojisi olan ilişkilerine geçmeden önceorganizmanın motor (hareketsel) zorlanma şekillerini tanımak yararlıolacaktır. Organizmanın motor zorlanması 5 şekilde olur. Koordinasyon (eşgüdüm): «İskelet kasınınbelli bir amaca yönelik bir hareketi gerçekleştirmesi esnasında merkezi sinirsistemi ile ahenkli işbirliğidir.» (42). Koordinasyonunun mükemmelliğinisağlayan faktörler, bu hareketin akışı ile ilgili fizik yasalar, hareketigerçekleştiren agonist ve antagonist (birbirleri ile zıt çalışan, yani birisikasılırken, diğeri gevşeyen) kasların antrenmanlılık derecesi ve kulaktabulunan denge organının (vestibüler organ) adaptasyon (uyum) düzeyidir.Koordinasyonun mükemmelleşmesi antrenman ile gerçekleşir. Sonuç olarak, eşitdeğerdeki bir performans, antrenmanlılarda daha az bir enerji sarfı vedolayısı ile daha az yorgunluk ile gerçekleşir ve yaralanma tehlikesi dahaazdır. Mükemmel bir koordinasyona, ancak sürekli bir yineleme ilkesine dayalıolarak yapılan antrenmanlar sonucu ortaya çıkan motorik-dinamik stereotipilerile ulaşılır. Koordinasyonun gelişmesinde zihinsel antrenman yöntemi çok etkiliolmaktadır.Fleksibilite(Elastikiyet): Bir veya bir kaç kasın iradi hareketlilik sınırıdır. Fleksibiliteyibelirleyen faktörler şunlardır: Eklemin yapısı, eklemi saran kas kütlesininhacmi, kasların, tendonların, bantların, eklem kapsülü ve derinin gerilebilmesınırı. Fleksibilite germe antrenmanları ile geliştirilir. Bu antrenmanlaraynı zamanda yaralanma tehlikesini (kas yırtılmaları, tendon kopmaları vs.)azaltırlar .Kuvvet: Bir kas ve kas grubunun uygulayabileceğimaksimal kuvvete kas kuvveti denir.Bir kas enine kesit alanının genişliğioranında güçlüdür . Yani harekete katılan kas fibrillerinin sayısı ne kadarçok ise, kas o kadar güçlüdür. Kas kuvvetinin artması, kuvvet antrenmanlarıile olur. Bu antrenmanlar ile kas kitlesinin % 300'e varan bir gelişmesimümkündür .Hızlılık: Organizmanınmotor zorlanma şekillerinden biri olan hızlılık aşağıdaki 4 faktör ilebelirlenir: «Tepki süresi, tek bir hareketin hızı, hareketin frekansı vehareketi sürdürme hızı.» (42). Hızlılık antrenmanları ile sporcunun hızlılıkkapasitesi % 17 oranında artırılabilir Dayanıklılık: Belli bir performans’ı mümkün olduğukadar uzun sürdürebilme yeteneği olarak tanımlanır. Sporcu seçimindebunların önemi şuradan ileri gelir:1. Bu yeteneklerantrenman ile geliştirilebilirler,2. Ancak bugelişme, sporcunun doğuştan kapasiteye oranla olur, yani sporcunun doğuştansahip olduğu kapasite ne kadar yüksek ise, antrenman sonucu elde edilenkapasite artması o kadar yüksek olur,3. Özelliklekoordinasyonun gelişmesinde psikolojik antrenman yöntemleri son dereceetkilidirler,4. Buyeteneklerin geliştirilmesi için yapılan antrenmanlar hem sporcunun kişiliğineyakından bağımlıdırlar, hem de onun kişiliğini etkilerler5. Bu yetenekleribir takım testler ile önceden saptamak mümkündür.
PSİKİMOTOR GELİŞİM BASAMAKLARI
İlk 3 ay içinde
Gözleri ile hareket eden şekilleri takip edebilir ,kucağa alındığındakafasını dik tutabilir, yüz üstü yatarken kafasını bir miktar yukarıkaldırabilir ve yanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareketettirebilir,ellerini yumruk haline getirebilir.
3-6 ay
Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışır onlara uzanmaya çalışır , elinealdığı nesneleri ağzına götürmeye çalışır, hoşuna giden nesnelere uzanmayaçalışır. Kafasını yüz üstü yatarken tam dik kaldırabilir. Kafasını tutabilir.
6-12 ay
Oturabilir, emekleyebilir, tutunarak ayağa kalkabilir, 12. ayın sonunadoğru ayakta çok kısa süreli durabilir,ayakta tutulduğunda ayaklarını hareketettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterek yuvarlayabilir, elleri arasındaoyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarken düz dönebilir, işaret parmağı ilenesneleri gösterebilir.
12-18 ay
Yürür , elinden tutulduğunda merdiven tırmanır,ayakta ikençömelebilir,ayağı ile topa vurabilir,yere doğru eğilir , destekle zıplayabilir,kaşığı rahatlıkla tutabilir.
18-24 ay
Kapıyı açabilir, kendi başına merdivenden inip çıkabilir, bir elini dahaçok kullanmaya başlar, oyuncaklarıyla oynarken el becerilerini rahatlıklakullanabilir (2-3 küpten kule yapabilir).
2-3 yaş
Düşmeden koşabilir, bazı çizgileri taklit eder , merdivenden rahatlıklakendi başına inip çıkabilir, oyuncaklarıyla oynarken el becerilerini rahatlıklakullanabilir,düğmesini açabilir,üç tekerlekli bisikleti sürebilir,tek ayaküstünde kısa bir süre durabilir,bir bardak suyu taşıyabilir,yürürken engelleriadım atarak rahatlıkla geçer, rahatlıkla çömelip kalkabilir, geri geriyürüyebilir.
3-4 yaş
Tek ayağı üzerinde uzun süre durabilir,ayakkabısını giyer,kendinidoyurabilir,düz çizgi çizebilir,iki ayakla 40 cm sıçrayabilir,taklaatabilir,yardımsız kaydıraktan kayabilir, çömelip kalkma hareketini rahatlıklayapabilir,tek ayakla sıçrayabilir, müzikle beraber tempo tutar , zıplayan topueliyle tutar, şekilleri boyar , 3-4 renk eşleştirebilir, aynı kartlarıeşleştirebilir.
PSİKOMOTOR GELİŞİMİN İLKELERİ
İnsan gelişimi önceden kestirilebilen düzenli bir sıra izler motorgelişimi etkileyen birçok biyolojik faktör bu önceden kestirilebilen düzendenortaya çıkmıştır.
1. Gelişimin Yönü
Motor gelişim düzenli bir sıra izler. Baştan ayağa ve merkezden dışa doğrugelişir. Kas kontrolünün gelişimi baştan ayağa sıra izler. Örneğin fötaldönemde önce başın formu oluşur. Ellerin formu, ayaklardan önce oluşur. Okulöncesi çocukların alt ekstremiteleri kullanma becerisi, üst ekstremitelerikullanma becerisinden daha düşük düzeydedir. Bu da, cephalo-caudal (baştanayağa) gelişiminin tamamlanmamasından kaynaklanmaktadır.
Gelişimin ikinci yönü, proximo-distal (merkezden dışa) gelişimdir. Proximo-distalgelişim, çocuğun kaslarını merkezden en uzak noktalara doğru kontrol alındığınıifade eder. Örneğin, el bileği, el ve parmaklardan daha önce kontrol kazanır.
2. Büyüme Hızı
Çocukların büyüme derecesi karakteristik modeller şeklindedir ve evrenseldir. Büyüme,dış etkenlere direnç gösterir. Hatta henüz açıklanamamış nedenlerle kendikendine düzeltme yöntemiyle hastalık gibi nedenlere bağlı görülen büyümeduraklaması durumunda çocuğun yaşıtlarının düzeyine gelmesini sağlar. Örneğin,şiddetli bir hastalık çocuğun boy, kilo ve hareket yeteneğini kazanmasınıgeciktirse de çocuk hastalıktan sonra kendi büyüme örneğine dönebilecektir.Aynı durum, düşük doğum ağırlıklı bebeklerde görülür. Düşük doğum ağırlıklıbebek (2500 gramın altındaki bebekler), birkaç yıl içinde yaşıtlarının büyümederecesini yakalar. Bu bilgiler ışığında, daha sonraki boy, kilo ve motorgelişimini tahmin etmek için 2 yaştan önceki ölçümlerden yararlanmanın mümkünolmadığını söyleyebiliriz. Başka bir deyişle 2 yaş öncesi ölçümler (boy, kilo,motor gelişim) yetişkinlik ölçümleri için sağlıklı bilgi vermemektedir.
3. Farklılaşma ve Bütünleşme
Çocuğun motor gelişimi sinir kas sistemi açısından incelendiğinde, motordavranışların koordineli, ancak, karmaşık bir şekilde ilerlediği ve olgunlaşmaile ilgili olduğu görülmektedir. Bebeklik döneminin hareket kalıplarından çocukve gençlerin daha fonksiyonel ve daha becerili hareketleri doğru derece dereceilerlemeleri “farklılaşma” olarak isimlendirilmektedir.
Bütünleşme çeşitli kas grupları ve duyu sistemlerini koordineli olarakbirbirleri ile etkileşim içinde olmalarını ifade eder.
Kısaca, olgunlaşmadan dolayı, çocuğun hareket modellerinin kabadan inceye doğruderece derece ilerlemesi farklılaşma, kas grupları ile duyu sistemlerininberaber ve uyumlu olarak çalışması ise bütünleşme olarak tanımlanmaktadır.
4. Kritik Dönem Kavramı
Kritik veya hassas dönem kavramı, çevresel etkenlerin gelişimi nasılengellediğini anlamamız açısından büyük önem taşır. İnsan yavrusunun oluşmasısırasında her organ, organ sistemi ve anatomik yapı belirli yönlerini sabitzamanlarda geliştirirler. Eğer bu dönemde dışarıdan bir etki olursa gelişimsüreci bozulabilir. Yaşamın hiçbir döneminde ve hiçbir şekilde telafiedilemeyeceği için hasar süreklidir. Örneğin, prenatal (doğum öncesi) dönemdebeynin oluşması sırasında dışarıdan yapılan bir etki (radyasyon, alkol, kimyevimaddeler) kalıcı hasar nedenidir.
5. Bireysel Farklılıklar
Gelişim, kalıtsal ve çevresel etkenlerin etkisi altındadır. Her çocuk, kendigelişim çizgisinde önceden belirlenmiş sırayı izleyerek ilerler. Normalçocuklar, gelişme hızlarında büyük farklılıklar gösterirler. Yaş ileaçıklanamayan davranış farklılıkları kalıtım, deneyim, eğitim, sosyalleşme gibikavramlarla açıklanmaktadır. Gelişimsel çalışmalarda yürümenin, tuvaleteğitiminin, konuşmaya başlama gibi özelliklerin ortalama kazanılma yaşısaptanmaya çalışılmıştır. Genelde, 6 aydan bir yıla kadar ortaya çıkan motoryetenek sayısında, bireysel farklılıklar görülmektedir. Bu bireyselfarklılıklar, bazı çocukların yeni becerileri öğrenmeye neden hazır olupolmadıklarını açıklamaya yardım eder.
6. Beden Ölçüleri
1-5 yaş çocuklarının hareket kapasitesini ve potansiyelini beden yapısına, kasyapısına ve duruşa ait değişmeler etkilemektedirler. Yaşamın iki ve üçüncüyılında dizleri bükerek ve bacakları yanlara açarak yürümede belirgindeğişmeler olur. Beşinci yılda düzgün yürüme görülür. Birinci yaştan beşinciyaşa doğru beden ağırlığında ve uzunluğunda önemli artış olur. Uzun kemikler vegövde gelişir. Genelde kızlar oğlanlardan daha çabuk olgunlaşırlar. Kızlarınkol ve bacaları daha uzundur.
Waller, beden yapısının motor yeterlilikle ilişkili olduğunu belirtmiştir.Büyümeye, yapıya ve duruşa ait değişiklikler performansı belirli derecedeetkiler. Başın vücuda oranının küçülmesi çocuğun denge işlemindekiperformansını olumlu yönde etkiler.
7. Filogeni ve Ontogeni
Bebeklerin birçok temel yetenekleri ve küçük çocukların temel hareketyetenekleri, filogenetik becerileri olarak düşünülmektedir. Filogenetikbeceriler;
· Kendiliğinden otomatik olarak ortaya çıkarlar.
· Önceden saptanmış bir sıra içinde olgunlaşma süreci içinde gözlenebilirler.
· Filogenetik beceriler, çevresel etkenlere direnç gösterirler. Temel elbecerilerinin ( tutma, bırakma), büyük kas kontrolünün ve temel lokomotoryeteneklerin ( yürüme, koşma, atlama v.s.) kazanılması filogenetik becerileregösterilen örnekler arasında sayılmaktadır.
Ontogenetik Beceriler ise, öncelikle öğrenme ve çevresel fırsatlarabağımlıdırlar. Örneğin, yüzme, bisiklete binme, buz pateni, tenis gibibeceriler, kendiliklerinde ortaya çıkmadıkları ve bireysel çalışmagerektirdikleri için ontogenetik beceriler olarak adlandırılırlar.
3 - 4 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
· Başveişaret parmağimi kullanarak küçük nesneleri toplayabilirim.
· 8 adet dügmeyi delikli bir kutuya atabilirim.
· 8 adet küple kule yapabilirim.
· 6 adet silindir şeklindeki çubukları oyuklarına yerleştirebilirim
· 4-5 adet boncuğu bir ipe yerleştirebilirim.
· Yardımsız kalem tutabilirim.
· Gösterildiğinde dikey ve yatay çizgileri taklit edebilirim.
· Daire içinde gözleri, ağzı ve burnu olan bir yüz resmi çizebilirim.
· Bir şeklin sınırlarını taşırmadan boyayabilirim.
· Makası düz olarak tutabilir ve yardımla makas kullanabilirim.
· Yapıştırıcı kullanarak bir şekli kağıda yapıştırabilirim.
· Patates vs. gibi baskı çalışmaları yapabilirim.
· Yoğurma maddelerini kullanarak değişik şekiller oluşturabilirim.
· Bir kağıdı ikiye katlayabilirim.
· Sıvıları bir kaptan diğer bir kaba boşaltabilirim.
Büyük Kas Gelişimi
· Oyun oynarken çömelebilirim.
· Tek ayağımın üzerinde beş saniye durabilirim.
· Parmak uçlarıma basarak ileri doğru bir metre yürüyebilirim.
· Tek ayağımla sıçrama hareketi yapabilirim
· Çift ayakla dört kez öne doğru sıçrayabilirim.
· Merdivenlerden inip çıkabilirim.
· Yardımsız kaydıraktan kayabilirim.
· Salıncakta sallanabilirim
· Bir bardak suyu dökmeden taşıyabilirim
· Orta büyüklükte bir topu atabilir, yere vurarak sıçratabilir, kollarımlayakalayabilirim.
· Yardımsız üç tekerlekli bisiklete binebilirim.
· Öne doğru takla atabilirim.
· Yerde sürünerek ileri doğru gidebilirim.
4-5 YAŞ GRUBU PSİKOMOTORGELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Tek gözüm kapalı iken yerdeki küçük nesneleritoplayabilirim.
· On küple kule yapabilirim.
· Beş adet blok' u tren şeklinde dizebilirim.
· Model gösterildiğinde kare, artı, çarpı, üçgen, V, T, H, D şekilleriniçizebilirim.
· Üç kısımlı adam resmi ve basit bir ev resmi çizebilirim.
· Sınırları belli bir yol üzerinde soldan sağa, yukardan aşağıya, sağdansola doğru elimi kaldırmadan çizgi çizebilirim.
· 1'den 5'e kadar olan sayıları kopya edebilirim.
· Ufak bir makasla sekil kesebilir ve başka bir kağıtta bulunan aynişeklin üzerine yapıştırabilirim.
· Model gösterildiğinde bir kağıdı üç kere katlayabilirim.
Büyük Kas Gelişimi
· Tek ayağımın üstünde durabilirim.
· Bir denge tahtası üzerinde yürüyebilirim.
· Parmak ucuma basarak koşabilirim.
· Tek ayağımla sıçrama hareketi yapabilirim
· Yardımsız on basamağı ayak değiştirerek çıkabilir ve inebilirim.
· Atılan küçük bir topu dirseklerimi kullanarak tutabilirim.
· Müzikli halka oyunları oynayabilirim.
· Üç tekerlekli bisiklete binebilirim.
· Müziğe göre hareket edebilirim.
· Hareket halinde büyük bir topu ayağım ile durdurabilirim.
5 - 6 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Model olunduğunda ayakkabı bağcığıyla düğümatabilirim
· Anahtarla kapı kilidini açabildim
· Nokta verilendir resmin noktalarını birleştirebilirim
· 6 kısımlı bir adam resmi çizebilirim ve eksik çizilmiş bir adamresmini tamamlayabilirim.
· Söylendiğinde yatay,dikey, artı, çarpı,daire,üçgen,kare, dikdörtgenşekillerini çizebilirim
· 1'den 10'a kadar olan sayıları kopya edebilirim
· Labirent bulmacaları tamamlayabilirim
· Bir kağıdı dörde katlayabilirim
· Gösterildiğinde bir kareyi üçgen şeklinde katlayabilirim
· Bir kavanozun kapağını açıp kapayabilirim
· Tahta çekiç ile tahtaya çivi çakabilirim
Büyük Kas Gelişimi
. Tek ayağımınüzerinde 10 saniye durabilirim
· Sözel yönlendirmelere göre değişik hızlarda ve yönlerde yürüyebilirim
· Öne doğru taklalar atabilirim
· Beş kez üst üste eğilerek dizimi büküp kaldırabilirim
· Ayaklarım tutulduğunda ellerimin üstünde yürüyebilirim
· Tek ayağımın üstünde sıçrama hareketi yapabilirim
· Kendime doğru atılan topu tutabilirim
· Müzikli dairesel oyunlar oynayabilirim
· Koşarken yerdeki nesneleri toplayabilirim
· Zıplayan topu yakalayabilirim
· Her iki elimle de bir nesneyi veya bir eli, kuvvetle sıkabilirim
· Parmak uçlarıma basarak iki metre kadar koşabilirim
[h=3] [/h][h=3] [/h][h=3]ÇOCUKLARINIZIN PSİKOMOTOR GELİŞİMİNE UYGUN OYUN ETKİNLİKLERİ[/h]
OYUNUN ADI: DENİZDEN KARAYA OYUNU
GELİŞİM ALANI: Psikomotor alan
AMACI: Bedensel koordinasyon gerektirenhareketleri yapabilme
ARAÇ- GEREÇ: Mavi ip
OYUNCU SAYISI: Sınıf mevcudu
YAŞ GRUBU: 5-6 yaş
OYUNUN OYNANDIĞI YER: Sınıf
UYGULAMA:Çocuklar oyun alanınaalınırlar.Sınıfın ortasına mavi ip konulur.Mavi ipin ilerisi deniz diğer tarafise kara olur.Öğretmen deniz dediğinde mavi tarafa çocuklar zıplarlar.Karadediğinde ise kara tarafına zıplarlar.Öğretmen şaşırtmaca da yapabilir.
OYUNUN ADI: ÇÖMLEĞİNDENE VAR OYUNU
GELİŞİM ALANI: Psikomotor alan
AMACI: Bedensel koordinasyon gerektirenhareketleri yapabilme
ARAÇ GEREÇ: -
OYUNCU SAYISI: 8 -10
YAŞ GRUBU: 5- 6
OYUNUN OYNANDIĞI YER: Açık alan
UYGULAMA: Çocuklar halka olup yereçömelirler. Biri ebe olur. Ebe halkanın dışında dolaşır, bir çocuğun yanındadurur ve sorar:
-- Çömleğinde ne var?
-- yağ var, bal var
-- satar mısın?
-- satmam
-- tattırır mısın?
-- tattırmam
ebe çömelen oyuncunun eline hafifçe vurur ve:
-- al öyleyse sen o yoldan ben bu yoldan..
der ve halkanın çevresinden dolaşarak aynı yere gelmek için koşmaya başlarlar.Eline vurulan çocuk da yerinden kalkar. Ebenin yönünün tersinde koşmaya başlar.Önce gelen çocuk boşalan yere çömelir. Diğeri ise ebe olur ve böylece oyundevam eder.
ETKİNLİĞİN ADI: DÜĞME İLİKLEME OYUNU
YAŞ GURUBU: 4-6
ETKİNLİĞİN AMACI: Çocuklarda küçük ve büyük kaslarının geliştirilmesinin sağlanması,elgöz koordinasyonun geliştirilmesi
MATERYAL: 2 adetdüğmeli hırka
KİŞİ SAYISI:10 kişilik
SÜRE:5-10 DK
AMAÇ VE KAZANIMLAR
PSİKOMOTOR ALAN
Amaç 1: Bedenselkoordinasyon gerektiren belirli hareketleri yapabilme
Kazanım 5: Sözelyönergelere uygun olarak koşar.
UYGULANIŞI:
Öğretmen sınıfa 2 adet büyük düğmeli hırkagetirir.Sınıftaki çocukları 2 guruba ayırır.1.guruba A gurubu 2. gurubu da Bgurubu adını verir.A gurubunu ve B gurubunu oluşturan çocuklar arka arkaya sırahalinde ve aralarında biraz mesafe kalacak şekilde yerlerini alırlar.Her 2guruptan birer kişi alınır.Yüzleri çocuklara gelecek şekilde durmalarınıistenerek büyük boy düğmeli olan hırkalar bu iki çocuğa giydirilir.Öğretmeninbaşla komutu ile çocuklar bulundukları yerden koşarak hırka giydirilenarkadaşlarının üzerindeki hırkadaki düğmeleri iliklerler.İlikleme işlemibittikten sonrada bu seferde ilikleri açmak için yarışa devam ederler.Hemilikleyip hem de ilikleri açmayı erken bitiren gurup alkışlanarak birinci olmaşansını kazanmış olur.
TEMEL KAVRAMLARGelişim psikolojinin kapsamındakikonuları iyi anlayabilmek için belirli kavramları ve bu kavramların anlamlarınıbilmek gerekir. Gelişim psikoloji alanında sıklıkla kullanılan temel kavramlarve açıklamalar aşağıda verilmiştir.Psikoloji: İnsandavranışlarını ve davranışı etkileyen etmenleri inceleyen bilim dalıdır.Psikolojinin klinik psikoloji, sosyal psikoloji, fizyolojik psikoloji, danışmapsikolojisi, psikometri, gelişim psikolojisi ve öğrenme psikolojisi gibi birçokalt dalı vardır. Gelişim Psikolojisi: Gelişimpsikolojisi insan davranışında doğumdan ölüme kadar, tüm yaşamı boyuncagözlenen biyolojik ve psikolojik değişiklikleri inceler. Büyüme ve gelişmesonucu, davranış ve bilişsel sistemde ortaya çıkan değişimleri inceleyenpsikoloji dalıdır. Davranış: Organizmanınyaptığı ve türlü eylemdir, başka bir deyişle, insanın zihinsel ve bedenseltavır ve hareketleridir. Bilişsel, duygusal ve psikomotor olmak üzere üç türdavranıştan söz edilebilir. Bilişsel davranış zihindeki bilgilerle ilgili olanbir davranıştır. Duygusal davranışlar duygularla ilgilidir. Psikomotordavranışlar ise insanın bedensel hareketlerini ifade eder. Gelişme: Gelişme, büyümeolgunlaşma ve öğrenmenin birbirini etkileyerek devam etmesiyle döllenmedenölüme dek süren yaşam sürecinde bireyin geçirdiği fiziksel, bilişsel, duygusalve sosyal değişikliklerdir. Gelişme sürekli bir süreçtir ve sadece fizikselbüyümeyi değil görev ya da özelliklerdeki gelişmeleri de içerir. Olgunlaşma veöğrenmenin etkileşimiyle oluşan gelişme sonucu birey içinde bulunduğu dönemdekendisinden beklenen gelişim görevlerini yapabilecek düzeye gelir.Büyüme: Organizmanın boyağırlık ve hacim olarak artmasıdır. Görüldüğü gibi büyüme bedenle ilgilideğişimleri içerir. Olgunlaşma: Organizmanınbüyüyerek kendisinden beklenen bir işi yapabilecek düzeye ulaşması sürecidir.Olgunlaşma katılım ve çevre koşulları arasındaki etkileşim sonucu bireyinolguluk düzeyine ulaşmasını sağlayan biyolojik gelişimlerdir. Olgunlaşmadaöğrenmenin etkisi yoktur. Örneğin çocuk yürüme veya koşma için yeterinceolgunlaşmadan bunları başaramaz.Hazırbulunuşluk: İnsanın belli birgelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Hazırbulunuşlukyeni bir öğrenme ortamında, bireyin önceden sahip olduğu özelliklerin tümünükapsar. Bireyin yaşı, gelişimi, olgunluk seviyesi, tutumu, motivasyonu vesağlık durumu yeni öğrenme ortamında etkili unsurlardır. Gelişimin Görevi: Her gelişimdöneminde bireyin geliştirmek zorunda olduğu sosyal beklentiler ve davranışörüntüleridir. Gelişim görevini zamanında yerine getirmesi kişiyi mutlu eder.Örneğin bir yaşına doğru çocuktan beklenen görevler birkaç kelimesöyleyebilmesi ve emekleyebilmesidir. Kritik Dönem: Gelişimde belli davranışların kazanılması gerekendönemler vardır. İlgili davranış bu dönemde kazanıldığı zaman daha sonrakazanılması çok zordur. Bu dönemlere kritik dönem denir. PSİKO-MOTORGELİŞİMÇocuğungelişiminde önemli bir yer tutan psiko-motor gelişim, yaşam boy devam eden birsüreçtir. Bu ünitede psiko-motor gelişimin tanımı ve önemi, psiko-motorgelişimle ilgili öğeler, 0-12 yaş çocuklarında psiko-motor gelişim aşamaları,psiko-motor gelişimde bireysel farklılıklar ve önemi, psiko-motor gelişimindiğer gelişim alanlarıyla ilişkisi konulan ele alınmıştır.Tanımı ve ÖnemiÇocukorganizmasını, yetişkinden ayıran en önemli özellik, sürekli büyüme, gelişme vedeğişme süreci içinde olmasıdır. Bu değişim süreci içerisinde çocuğungelişimi, görünür ve görünmez büyümeyi içerir. Görünür büyüme, bedeninboyutlarında, biçiminde ve oranındaki değişmedir. Görünmez büyüme ise iç organlardameydana gelen değişmedir. İşte bu görünür gelişimlerden bir tanesi motorgelişimdir.Motor kelimesitek başına "hareket" anlamına gelir. Yetişkinler gibi çocuğun dahareket etmeye ihtiyacı vardır. Çocuk doğduğu günden itibaren bu ihtiyacınıgidermek için, yattığı yerden başını kaldırma, göğsünü kaldırma, ellerini,kollarını, bacaklarını hareket ettirme, dönme, emekleme gibi davranışlarıkazanır. Düşünülmeden, bağımsız olarak yapılan bu ilk hareketler daha sonravücut hareketlerine, zamanla dış uyarıcıların kontrolü ile çeşitli motoretkinliklere dönüşür. Bireyin eklem, kas ve ses tellerini amaçlı olarakkullanmasına motor hareketler denir. Çocukların motor davranışlarının gelişimirefleksler, duruşa ait hareketler, yürüme, koşma, atlama gibi becerilerşeklinde olmaktadır.Motor gelişim,fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin - omurilik gelişimi sonucuorganizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır. Kilo artışı, boyuzaması ve kas gelişimine, diğer bir deyişle fiziksel gelişime paralel olarakhareket ve becerilerin kazanılmasında sinir sistemi ve kasların gelişimi önemlibir yer tutar. Bu becerilerin kazanılması doğum öncesi dönemde başlar ve ömürboyu devam eder.Tüm çocuklarınmotor gelişiminde üç genel kuraldan söz edilebilir. Bunlar şu şekildesıralanabilir: · Gelişim baştan ayağa doğru olup, önce baş, sonra omuzlar ve kollar venihayet bacaklar ve ayaklar gelişir.· Hareketler merkezden dışa doğru gelişir. Beden ve omuz hareketleribağımsız kol hareketlerinden, el hareketleri parmak hareketlerinden öncegelir.· Motor gelişim belirgin bir sıra izler. Çocuk önce durur, emekler,yürür, daha sonra koşar ve oturur.Çocuğun motorgelişimini bilmek onun eğitiminde de önemlidir. Bu durum motor gelişimde önemliolan olgunlaşma ve öğrenme ile açıklanabilir. Çocuğun yeni bir şey öğrenmesiiçin yeterli olgunlukta olması gerekir. Bu noktada çocuğun eğitiminde de motorgelişim göz ardı edilemez.Psiko-Motor Gelişimle İlgili ÖğelerPsikomotorgelişimin yönü beyin omurilik gelişim sırasına göredir. Birey çevresindeki özeluyaranlara vücuduyla özel cevaplar verir. Böylece davranış örnekleri ortayaçıkar. Davranış örneklerinin belli bir olgunluğa ulaşmasında bireyin belligelişim öğelerine sahip olması gerekir. Psiko-motor gelişimle ilgili öğeler"dikkat, kuvvet, denge, tepki hızı ve eşgüdüm şekilde sıralanabilir. Buöğeler, her bir becerinin temel unsurları olup, etkili olma dereceleribecerilere göre farklılık gösterir. PSİKOMOTORDAVRANIŞLARRuhsal nedenlerile yapılan, motifleri ruhsal olan bütün hareket ve davranışlar, psikomotorkavramı içinde incelenirler. Bu hareket grubu içine bir müzik aleti çalmaktan,yürümeye, resim yapmaktan konuşmaya kadar, birbirleri ilgili ya da ilgisiz,hareketler girer. Psikomotor hareketlerin bir kısmı, örneğin jestler vemimikler, bilinçsiz olarak gerçekleşir. Bir kısmı ise, bilinçli veistemlidirler. Bir diğer kısmı ise, başlangıçta bilinçli olarak kazanılır,daha sonra, otomatikleşerek bilincin katılmasını gerektirmez. Örneğin arabakullanmaya başlayan bir sürücü adayı, başlangıçta vites değiştirirken bilinçlihareket eder, ustalaştıktan sonra ise hareketleri tamamen otomatikleşmiştir.Psikomotor hareketlerin spordaki önemi, iki özelliğinden kaynaklanır.Birincisi, insanların bir kısmı bazı hareketler için doğuştan özel yetenekleresahiptirler. Bazı insanlar, bir müzik aletini çalmayı, diğer insanlardan dahakolay öğrenir veya daha güzel resim yapabilirken, bazı daha uzağaatlayabilirler ya da daha hızlı koşabilirler. Bu yeteneklerin öncedensaptanabilmesi, gençleri belli mesleklere veya belli spor dallarına yöneltmedeçok önemlidir. Psikomo tor hareketlerin sporda önemli olan ikinci özelliği,bunların öğretebilmesi ve geliştirilebilmesidir: Burada elbette ki uygunyöntemlerin kullanılması çok önemlidir. Bir psikomotor hareketin ruhsal dayanağıne kadar yük sekse, onun sporcuya kazandırılması ve geliştirilmesi olasılığı okadar fazladır. Örneğin bir futbolcuya uygun yere pas atmayı öğretmek, onaçalım atmayı öğretmekten daha kolaydır.OrganizmanınMotor Zorlanma ŞekilleriPsiko-motordavranışlara ve bunların spor psikolojisi olan ilişkilerine geçmeden önceorganizmanın motor (hareketsel) zorlanma şekillerini tanımak yararlıolacaktır. Organizmanın motor zorlanması 5 şekilde olur. Koordinasyon (eşgüdüm): «İskelet kasınınbelli bir amaca yönelik bir hareketi gerçekleştirmesi esnasında merkezi sinirsistemi ile ahenkli işbirliğidir.» (42). Koordinasyonunun mükemmelliğinisağlayan faktörler, bu hareketin akışı ile ilgili fizik yasalar, hareketigerçekleştiren agonist ve antagonist (birbirleri ile zıt çalışan, yani birisikasılırken, diğeri gevşeyen) kasların antrenmanlılık derecesi ve kulaktabulunan denge organının (vestibüler organ) adaptasyon (uyum) düzeyidir.Koordinasyonun mükemmelleşmesi antrenman ile gerçekleşir. Sonuç olarak, eşitdeğerdeki bir performans, antrenmanlılarda daha az bir enerji sarfı vedolayısı ile daha az yorgunluk ile gerçekleşir ve yaralanma tehlikesi dahaazdır. Mükemmel bir koordinasyona, ancak sürekli bir yineleme ilkesine dayalıolarak yapılan antrenmanlar sonucu ortaya çıkan motorik-dinamik stereotipilerile ulaşılır. Koordinasyonun gelişmesinde zihinsel antrenman yöntemi çok etkiliolmaktadır.Fleksibilite(Elastikiyet): Bir veya bir kaç kasın iradi hareketlilik sınırıdır. Fleksibiliteyibelirleyen faktörler şunlardır: Eklemin yapısı, eklemi saran kas kütlesininhacmi, kasların, tendonların, bantların, eklem kapsülü ve derinin gerilebilmesınırı. Fleksibilite germe antrenmanları ile geliştirilir. Bu antrenmanlaraynı zamanda yaralanma tehlikesini (kas yırtılmaları, tendon kopmaları vs.)azaltırlar .Kuvvet: Bir kas ve kas grubunun uygulayabileceğimaksimal kuvvete kas kuvveti denir.Bir kas enine kesit alanının genişliğioranında güçlüdür . Yani harekete katılan kas fibrillerinin sayısı ne kadarçok ise, kas o kadar güçlüdür. Kas kuvvetinin artması, kuvvet antrenmanlarıile olur. Bu antrenmanlar ile kas kitlesinin % 300'e varan bir gelişmesimümkündür .Hızlılık: Organizmanınmotor zorlanma şekillerinden biri olan hızlılık aşağıdaki 4 faktör ilebelirlenir: «Tepki süresi, tek bir hareketin hızı, hareketin frekansı vehareketi sürdürme hızı.» (42). Hızlılık antrenmanları ile sporcunun hızlılıkkapasitesi % 17 oranında artırılabilir Dayanıklılık: Belli bir performans’ı mümkün olduğukadar uzun sürdürebilme yeteneği olarak tanımlanır. Sporcu seçimindebunların önemi şuradan ileri gelir:1. Bu yeteneklerantrenman ile geliştirilebilirler,2. Ancak bugelişme, sporcunun doğuştan kapasiteye oranla olur, yani sporcunun doğuştansahip olduğu kapasite ne kadar yüksek ise, antrenman sonucu elde edilenkapasite artması o kadar yüksek olur,3. Özelliklekoordinasyonun gelişmesinde psikolojik antrenman yöntemleri son dereceetkilidirler,4. Buyeteneklerin geliştirilmesi için yapılan antrenmanlar hem sporcunun kişiliğineyakından bağımlıdırlar, hem de onun kişiliğini etkilerler5. Bu yetenekleribir takım testler ile önceden saptamak mümkündür.
PSİKİMOTOR GELİŞİM BASAMAKLARI
İlk 3 ay içinde
Gözleri ile hareket eden şekilleri takip edebilir ,kucağa alındığındakafasını dik tutabilir, yüz üstü yatarken kafasını bir miktar yukarıkaldırabilir ve yanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareketettirebilir,ellerini yumruk haline getirebilir.
3-6 ay
Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışır onlara uzanmaya çalışır , elinealdığı nesneleri ağzına götürmeye çalışır, hoşuna giden nesnelere uzanmayaçalışır. Kafasını yüz üstü yatarken tam dik kaldırabilir. Kafasını tutabilir.
6-12 ay
Oturabilir, emekleyebilir, tutunarak ayağa kalkabilir, 12. ayın sonunadoğru ayakta çok kısa süreli durabilir,ayakta tutulduğunda ayaklarını hareketettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterek yuvarlayabilir, elleri arasındaoyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarken düz dönebilir, işaret parmağı ilenesneleri gösterebilir.
12-18 ay
Yürür , elinden tutulduğunda merdiven tırmanır,ayakta ikençömelebilir,ayağı ile topa vurabilir,yere doğru eğilir , destekle zıplayabilir,kaşığı rahatlıkla tutabilir.
18-24 ay
Kapıyı açabilir, kendi başına merdivenden inip çıkabilir, bir elini dahaçok kullanmaya başlar, oyuncaklarıyla oynarken el becerilerini rahatlıklakullanabilir (2-3 küpten kule yapabilir).
2-3 yaş
Düşmeden koşabilir, bazı çizgileri taklit eder , merdivenden rahatlıklakendi başına inip çıkabilir, oyuncaklarıyla oynarken el becerilerini rahatlıklakullanabilir,düğmesini açabilir,üç tekerlekli bisikleti sürebilir,tek ayaküstünde kısa bir süre durabilir,bir bardak suyu taşıyabilir,yürürken engelleriadım atarak rahatlıkla geçer, rahatlıkla çömelip kalkabilir, geri geriyürüyebilir.
3-4 yaş
Tek ayağı üzerinde uzun süre durabilir,ayakkabısını giyer,kendinidoyurabilir,düz çizgi çizebilir,iki ayakla 40 cm sıçrayabilir,taklaatabilir,yardımsız kaydıraktan kayabilir, çömelip kalkma hareketini rahatlıklayapabilir,tek ayakla sıçrayabilir, müzikle beraber tempo tutar , zıplayan topueliyle tutar, şekilleri boyar , 3-4 renk eşleştirebilir, aynı kartlarıeşleştirebilir.
PSİKOMOTOR GELİŞİMİN İLKELERİ
İnsan gelişimi önceden kestirilebilen düzenli bir sıra izler motorgelişimi etkileyen birçok biyolojik faktör bu önceden kestirilebilen düzendenortaya çıkmıştır.
1. Gelişimin Yönü
Motor gelişim düzenli bir sıra izler. Baştan ayağa ve merkezden dışa doğrugelişir. Kas kontrolünün gelişimi baştan ayağa sıra izler. Örneğin fötaldönemde önce başın formu oluşur. Ellerin formu, ayaklardan önce oluşur. Okulöncesi çocukların alt ekstremiteleri kullanma becerisi, üst ekstremitelerikullanma becerisinden daha düşük düzeydedir. Bu da, cephalo-caudal (baştanayağa) gelişiminin tamamlanmamasından kaynaklanmaktadır.
Gelişimin ikinci yönü, proximo-distal (merkezden dışa) gelişimdir. Proximo-distalgelişim, çocuğun kaslarını merkezden en uzak noktalara doğru kontrol alındığınıifade eder. Örneğin, el bileği, el ve parmaklardan daha önce kontrol kazanır.
2. Büyüme Hızı
Çocukların büyüme derecesi karakteristik modeller şeklindedir ve evrenseldir. Büyüme,dış etkenlere direnç gösterir. Hatta henüz açıklanamamış nedenlerle kendikendine düzeltme yöntemiyle hastalık gibi nedenlere bağlı görülen büyümeduraklaması durumunda çocuğun yaşıtlarının düzeyine gelmesini sağlar. Örneğin,şiddetli bir hastalık çocuğun boy, kilo ve hareket yeteneğini kazanmasınıgeciktirse de çocuk hastalıktan sonra kendi büyüme örneğine dönebilecektir.Aynı durum, düşük doğum ağırlıklı bebeklerde görülür. Düşük doğum ağırlıklıbebek (2500 gramın altındaki bebekler), birkaç yıl içinde yaşıtlarının büyümederecesini yakalar. Bu bilgiler ışığında, daha sonraki boy, kilo ve motorgelişimini tahmin etmek için 2 yaştan önceki ölçümlerden yararlanmanın mümkünolmadığını söyleyebiliriz. Başka bir deyişle 2 yaş öncesi ölçümler (boy, kilo,motor gelişim) yetişkinlik ölçümleri için sağlıklı bilgi vermemektedir.
3. Farklılaşma ve Bütünleşme
Çocuğun motor gelişimi sinir kas sistemi açısından incelendiğinde, motordavranışların koordineli, ancak, karmaşık bir şekilde ilerlediği ve olgunlaşmaile ilgili olduğu görülmektedir. Bebeklik döneminin hareket kalıplarından çocukve gençlerin daha fonksiyonel ve daha becerili hareketleri doğru derece dereceilerlemeleri “farklılaşma” olarak isimlendirilmektedir.
Bütünleşme çeşitli kas grupları ve duyu sistemlerini koordineli olarakbirbirleri ile etkileşim içinde olmalarını ifade eder.
Kısaca, olgunlaşmadan dolayı, çocuğun hareket modellerinin kabadan inceye doğruderece derece ilerlemesi farklılaşma, kas grupları ile duyu sistemlerininberaber ve uyumlu olarak çalışması ise bütünleşme olarak tanımlanmaktadır.
4. Kritik Dönem Kavramı
Kritik veya hassas dönem kavramı, çevresel etkenlerin gelişimi nasılengellediğini anlamamız açısından büyük önem taşır. İnsan yavrusunun oluşmasısırasında her organ, organ sistemi ve anatomik yapı belirli yönlerini sabitzamanlarda geliştirirler. Eğer bu dönemde dışarıdan bir etki olursa gelişimsüreci bozulabilir. Yaşamın hiçbir döneminde ve hiçbir şekilde telafiedilemeyeceği için hasar süreklidir. Örneğin, prenatal (doğum öncesi) dönemdebeynin oluşması sırasında dışarıdan yapılan bir etki (radyasyon, alkol, kimyevimaddeler) kalıcı hasar nedenidir.
5. Bireysel Farklılıklar
Gelişim, kalıtsal ve çevresel etkenlerin etkisi altındadır. Her çocuk, kendigelişim çizgisinde önceden belirlenmiş sırayı izleyerek ilerler. Normalçocuklar, gelişme hızlarında büyük farklılıklar gösterirler. Yaş ileaçıklanamayan davranış farklılıkları kalıtım, deneyim, eğitim, sosyalleşme gibikavramlarla açıklanmaktadır. Gelişimsel çalışmalarda yürümenin, tuvaleteğitiminin, konuşmaya başlama gibi özelliklerin ortalama kazanılma yaşısaptanmaya çalışılmıştır. Genelde, 6 aydan bir yıla kadar ortaya çıkan motoryetenek sayısında, bireysel farklılıklar görülmektedir. Bu bireyselfarklılıklar, bazı çocukların yeni becerileri öğrenmeye neden hazır olupolmadıklarını açıklamaya yardım eder.
6. Beden Ölçüleri
1-5 yaş çocuklarının hareket kapasitesini ve potansiyelini beden yapısına, kasyapısına ve duruşa ait değişmeler etkilemektedirler. Yaşamın iki ve üçüncüyılında dizleri bükerek ve bacakları yanlara açarak yürümede belirgindeğişmeler olur. Beşinci yılda düzgün yürüme görülür. Birinci yaştan beşinciyaşa doğru beden ağırlığında ve uzunluğunda önemli artış olur. Uzun kemikler vegövde gelişir. Genelde kızlar oğlanlardan daha çabuk olgunlaşırlar. Kızlarınkol ve bacaları daha uzundur.
Waller, beden yapısının motor yeterlilikle ilişkili olduğunu belirtmiştir.Büyümeye, yapıya ve duruşa ait değişiklikler performansı belirli derecedeetkiler. Başın vücuda oranının küçülmesi çocuğun denge işlemindekiperformansını olumlu yönde etkiler.
7. Filogeni ve Ontogeni
Bebeklerin birçok temel yetenekleri ve küçük çocukların temel hareketyetenekleri, filogenetik becerileri olarak düşünülmektedir. Filogenetikbeceriler;
· Kendiliğinden otomatik olarak ortaya çıkarlar.
· Önceden saptanmış bir sıra içinde olgunlaşma süreci içinde gözlenebilirler.
· Filogenetik beceriler, çevresel etkenlere direnç gösterirler. Temel elbecerilerinin ( tutma, bırakma), büyük kas kontrolünün ve temel lokomotoryeteneklerin ( yürüme, koşma, atlama v.s.) kazanılması filogenetik becerileregösterilen örnekler arasında sayılmaktadır.
Ontogenetik Beceriler ise, öncelikle öğrenme ve çevresel fırsatlarabağımlıdırlar. Örneğin, yüzme, bisiklete binme, buz pateni, tenis gibibeceriler, kendiliklerinde ortaya çıkmadıkları ve bireysel çalışmagerektirdikleri için ontogenetik beceriler olarak adlandırılırlar.
3 - 4 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
·
·
· 8 adet dügmeyi delikli bir kutuya atabilirim.
· 8 adet küple kule yapabilirim.
· 6 adet silindir şeklindeki çubukları oyuklarına yerleştirebilirim
· 4-5 adet boncuğu bir ipe yerleştirebilirim.
· Yardımsız kalem tutabilirim.
· Gösterildiğinde dikey ve yatay çizgileri taklit edebilirim.
· Daire içinde gözleri, ağzı ve burnu olan bir yüz resmi çizebilirim.
· Bir şeklin sınırlarını taşırmadan boyayabilirim.
· Makası düz olarak tutabilir ve yardımla makas kullanabilirim.
· Yapıştırıcı kullanarak bir şekli kağıda yapıştırabilirim.
· Patates vs. gibi baskı çalışmaları yapabilirim.
· Yoğurma maddelerini kullanarak değişik şekiller oluşturabilirim.
· Bir kağıdı ikiye katlayabilirim.
· Sıvıları bir kaptan diğer bir kaba boşaltabilirim.
Büyük Kas Gelişimi
· Oyun oynarken çömelebilirim.
· Tek ayağımın üzerinde beş saniye durabilirim.
· Parmak uçlarıma basarak ileri doğru bir metre yürüyebilirim.
· Tek ayağımla sıçrama hareketi yapabilirim
· Çift ayakla dört kez öne doğru sıçrayabilirim.
· Merdivenlerden inip çıkabilirim.
· Yardımsız kaydıraktan kayabilirim.
· Salıncakta sallanabilirim
· Bir bardak suyu dökmeden taşıyabilirim
· Orta büyüklükte bir topu atabilir, yere vurarak sıçratabilir, kollarımlayakalayabilirim.
· Yardımsız üç tekerlekli bisiklete binebilirim.
· Öne doğru takla atabilirim.
· Yerde sürünerek ileri doğru gidebilirim.
4-5 YAŞ GRUBU PSİKOMOTORGELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Tek gözüm kapalı iken yerdeki küçük nesneleritoplayabilirim.
· On küple kule yapabilirim.
· Beş adet blok' u tren şeklinde dizebilirim.
· Model gösterildiğinde kare, artı, çarpı, üçgen, V, T, H, D şekilleriniçizebilirim.
· Üç kısımlı adam resmi ve basit bir ev resmi çizebilirim.
· Sınırları belli bir yol üzerinde soldan sağa, yukardan aşağıya, sağdansola doğru elimi kaldırmadan çizgi çizebilirim.
· 1'den 5'e kadar olan sayıları kopya edebilirim.
· Ufak bir makasla sekil kesebilir ve başka bir kağıtta bulunan aynişeklin üzerine yapıştırabilirim.
· Model gösterildiğinde bir kağıdı üç kere katlayabilirim.
Büyük Kas Gelişimi
· Tek ayağımın üstünde durabilirim.
· Bir denge tahtası üzerinde yürüyebilirim.
· Parmak ucuma basarak koşabilirim.
· Tek ayağımla sıçrama hareketi yapabilirim
· Yardımsız on basamağı ayak değiştirerek çıkabilir ve inebilirim.
· Atılan küçük bir topu dirseklerimi kullanarak tutabilirim.
· Müzikli halka oyunları oynayabilirim.
· Üç tekerlekli bisiklete binebilirim.
· Müziğe göre hareket edebilirim.
· Hareket halinde büyük bir topu ayağım ile durdurabilirim.
5 - 6 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Model olunduğunda ayakkabı bağcığıyla düğümatabilirim
· Anahtarla kapı kilidini açabildim
· Nokta verilendir resmin noktalarını birleştirebilirim
· 6 kısımlı bir adam resmi çizebilirim ve eksik çizilmiş bir adamresmini tamamlayabilirim.
· Söylendiğinde yatay,dikey, artı, çarpı,daire,üçgen,kare, dikdörtgenşekillerini çizebilirim
· 1'den 10'a kadar olan sayıları kopya edebilirim
· Labirent bulmacaları tamamlayabilirim
· Bir kağıdı dörde katlayabilirim
· Gösterildiğinde bir kareyi üçgen şeklinde katlayabilirim
· Bir kavanozun kapağını açıp kapayabilirim
· Tahta çekiç ile tahtaya çivi çakabilirim
Büyük Kas Gelişimi
. Tek ayağımınüzerinde 10 saniye durabilirim
· Sözel yönlendirmelere göre değişik hızlarda ve yönlerde yürüyebilirim
· Öne doğru taklalar atabilirim
· Beş kez üst üste eğilerek dizimi büküp kaldırabilirim
· Ayaklarım tutulduğunda ellerimin üstünde yürüyebilirim
· Tek ayağımın üstünde sıçrama hareketi yapabilirim
· Kendime doğru atılan topu tutabilirim
· Müzikli dairesel oyunlar oynayabilirim
· Koşarken yerdeki nesneleri toplayabilirim
· Zıplayan topu yakalayabilirim
· Her iki elimle de bir nesneyi veya bir eli, kuvvetle sıkabilirim
· Parmak uçlarıma basarak iki metre kadar koşabilirim
[h=3] [/h][h=3] [/h][h=3]ÇOCUKLARINIZIN PSİKOMOTOR GELİŞİMİNE UYGUN OYUN ETKİNLİKLERİ[/h]
OYUNUN ADI: DENİZDEN KARAYA OYUNU
GELİŞİM ALANI: Psikomotor alan
AMACI: Bedensel koordinasyon gerektirenhareketleri yapabilme
ARAÇ- GEREÇ: Mavi ip
OYUNCU SAYISI: Sınıf mevcudu
YAŞ GRUBU: 5-6 yaş
OYUNUN OYNANDIĞI YER: Sınıf
UYGULAMA:Çocuklar oyun alanınaalınırlar.Sınıfın ortasına mavi ip konulur.Mavi ipin ilerisi deniz diğer tarafise kara olur.Öğretmen deniz dediğinde mavi tarafa çocuklar zıplarlar.Karadediğinde ise kara tarafına zıplarlar.Öğretmen şaşırtmaca da yapabilir.
OYUNUN ADI: ÇÖMLEĞİNDENE VAR OYUNU
GELİŞİM ALANI: Psikomotor alan
AMACI: Bedensel koordinasyon gerektirenhareketleri yapabilme
ARAÇ GEREÇ: -
OYUNCU SAYISI: 8 -10
YAŞ GRUBU: 5- 6
OYUNUN OYNANDIĞI YER: Açık alan
UYGULAMA: Çocuklar halka olup yereçömelirler. Biri ebe olur. Ebe halkanın dışında dolaşır, bir çocuğun yanındadurur ve sorar:
-- Çömleğinde ne var?
-- yağ var, bal var
-- satar mısın?
-- satmam
-- tattırır mısın?
-- tattırmam
ebe çömelen oyuncunun eline hafifçe vurur ve:
-- al öyleyse sen o yoldan ben bu yoldan..
der ve halkanın çevresinden dolaşarak aynı yere gelmek için koşmaya başlarlar.Eline vurulan çocuk da yerinden kalkar. Ebenin yönünün tersinde koşmaya başlar.Önce gelen çocuk boşalan yere çömelir. Diğeri ise ebe olur ve böylece oyundevam eder.
ETKİNLİĞİN ADI: DÜĞME İLİKLEME OYUNU
YAŞ GURUBU: 4-6
ETKİNLİĞİN AMACI: Çocuklarda küçük ve büyük kaslarının geliştirilmesinin sağlanması,elgöz koordinasyonun geliştirilmesi
MATERYAL: 2 adetdüğmeli hırka
KİŞİ SAYISI:10 kişilik
SÜRE:5-10 DK
AMAÇ VE KAZANIMLAR
PSİKOMOTOR ALAN
Amaç 1: Bedenselkoordinasyon gerektiren belirli hareketleri yapabilme
Kazanım 5: Sözelyönergelere uygun olarak koşar.
UYGULANIŞI:
Öğretmen sınıfa 2 adet büyük düğmeli hırkagetirir.Sınıftaki çocukları 2 guruba ayırır.1.guruba A gurubu 2. gurubu da Bgurubu adını verir.A gurubunu ve B gurubunu oluşturan çocuklar arka arkaya sırahalinde ve aralarında biraz mesafe kalacak şekilde yerlerini alırlar.Her 2guruptan birer kişi alınır.Yüzleri çocuklara gelecek şekilde durmalarınıistenerek büyük boy düğmeli olan hırkalar bu iki çocuğa giydirilir.Öğretmeninbaşla komutu ile çocuklar bulundukları yerden koşarak hırka giydirilenarkadaşlarının üzerindeki hırkadaki düğmeleri iliklerler.İlikleme işlemibittikten sonrada bu seferde ilikleri açmak için yarışa devam ederler.Hemilikleyip hem de ilikleri açmayı erken bitiren gurup alkışlanarak birinci olmaşansını kazanmış olur.
