PSİKO-MOTOR GELİŞİM
Çocuğun gelişiminde önemli bir yer tutan psiko-motor gelişim, yaşam boy devam eden bir süreçtir. Bu ünitede psiko-motor gelişimin tanımı ve önemi, psiko-motor gelişimle ilgili öğeler, 0-12 yaş çocuklarında psiko-motor gelişim aşamaları, psiko-motor gelişimde bireysel farklılıklar ve önemi, psiko-motor gelişimin diğer gelişim alanlarıyla ilişkisi konulan ele alınmıştır.
Tanımı ve Önemi
Çocuk organizmasını, yetişkinden ayıran en önemli özellik, sürekli büyüme, gelişme ve değişme süreci içinde olmasıdır. Bu değişim süreci içerisinde çocu*ğun gelişimi, görünür ve görünmez büyümeyi içerir. Görünür büyüme, bedenin boyutlarında, biçiminde ve oranındaki değişmedir. Görünmez büyüme ise iç or*ganlarda meydana gelen değişmedir. İşte bu görünür gelişimlerden bir tanesi mo*tor gelişimdir.
Motor kelimesi tek başına "hareket" anlamına gelir. Yetişkinler gibi çocuğun da hareket etmeye ihtiyacı vardır. Çocuk doğduğu günden itibaren bu ihtiyacını gidermek için, yattığı yerden başını kaldırma, göğsünü kaldırma, ellerini, kolla*rını, bacaklarını hareket ettirme, dönme, emekleme gibi davranışları kazanır. Dü*şünülmeden, bağımsız olarak yapılan bu ilk hareketler daha sonra vücut hareket*lerine, zamanla dış uyarıcıların kontrolü ile çeşitli motor etkinliklere dönüşür. Bireyin eklem, kas ve ses tellerini amaçlı olarak kullanmasına motor hareketler denir. Çocukların motor davranışlarının gelişimi refleksler, duruşa ait hareketler, yürüme, koşma, atlama gibi beceriler şeklinde olmaktadır.
Motor gelişim, fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin - omurilik geli*şimi sonucu organizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır. Kilo ar*tışı, boy uzaması ve kas gelişimine, diğer bir deyişle fiziksel gelişime paralel ola*rak hareket ve becerilerin kazanılmasında sinir sistemi ve kasların gelişimi önemli bir yer tutar. Bu becerilerin kazanılması doğum öncesi dönemde başlar ve ömür boyu devam eder.
Tüm çocukların motor gelişiminde üç genel kuraldan söz edilebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
· Gelişim baştan ayağa doğru olup, önce baş, sonra omuzlar ve kollar ve niha*yet bacaklar ve ayaklar gelişir.
· Hareketler merkezden dışa doğru gelişir. Beden ve omuz hareketleri bağım*sız kol hareketlerinden, el hareketleri parmak hareketlerinden önce gelir.
· Motor gelişim belirgin bir sıra izler. Çocuk önce durur, emekler, yürür, daha sonra koşar ve oturur.
Çocuğun motor gelişimini bilmek onun eğitiminde de önemlidir. Bu durum motor gelişimde önemli olan olgunlaşma ve öğrenme ile açıklanabilir. Çocuğun yeni bir şey öğrenmesi için yeterli olgunlukta olması gerekir. Bu noktada çocu*ğun eğitiminde de motor gelişim göz ardı edilemez.
Psiko-Motor Gelişimle İlgili Öğeler
Psikomotor gelişimin yönü beyin omurilik gelişim sırasına göredir. Birey çevresindeki özel uyaranlara vücuduyla özel cevaplar verir. Böylece davranış ör*nekleri ortaya çıkar. Davranış örneklerinin belli bir olgunluğa ulaşmasında bire*yin belli gelişim öğelerine sahip olması gerekir. Psiko-motor gelişimle ilgili öğeler "dikkat, kuvvet, denge, tepki hızı ve eşgüdüm şekilde sıralanabilir. Bu öğeler, her bir becerinin temel unsurları olup, etkili olma dereceleri becerilere göre fark*lılık gösterir.
Eşgüdüm: Herhangi bir psikomotor davranış gerçekleştirilirken kullanılan organlar arasında öncelik sırasıyla bir koordinasyon sağlanmalıdır. Örneğin, otomobilini kullanan birey, gaz ve debriyaj pedalını, vites değiştirmeyi belli sıra ve koordine ile kullanması gerekir.
Güç:Herhangi bir psikomotor etkinliğin sergilenmesinde kullanılan organların yeterli güce sahip olması gerekir.
Tepki-Tepki Hızı: Herhangi bir psikomotor etkinlikte reaksiyon zamanı da oldukça önemlidir. Buradaki reaksiyon zamanı, uyarıcının alınıp beyinde algılandıktan sonra davranışın ortaya konulduğu ana kadar geçen süreyi ifade etmektedir.
Dikkat: Dikkat tanım olarak "Psiko-fizik enerjinin belli bir noktaya toplanması"dır. Bireyin bir psikomotor etkinliği gerçekleştirebilmesi için dikkatini uyarıcılara ve ortaya koyacağı davranışa odaklaması gerekir. Araç kullanan bir şoförün ya da örgü ören birinin dikkatini yaptığı davranışa toplamasında olduğu gibi.
Hız: Hız eşgüdüm ile ilgilidir. Birey bir devinimsel davranışı ortaya koyarken ilgili organları arasındaki koordinasyonu belli bir hızda yapması gerekir. Bir sporcudan ya da bir askerden bir dakika içinde belli sayıda mekik yapması istendiğinde söz konusu olan o davranış belli bir hızda yapmasıdır.
Denge:Bütün psikomotor etkinliklerde organizmanın denge durumunda olması gerekir. Denge durumu olmadan psikomotor etkinlikler ya gerçekleştirilemez ya da istenen hızda, sürede yapılamazlar.
Esneklik: Herhangi bir psikomotor davranışta kullanılan organlar işlevlerini belli bir esneklik içerisinde gerçekleştirirler. Bireyin yaşamda psikomotor etkinlikleri kritik öneme sahiptirler. Bu etkinlikler sayesinde çocuklar dünyayı ve çevrelerini daha kolay ve etkili bir şekilde tanırlar. Bu bağlamda dokunur, keşfeder, merakını giderir, doyum sağlar. Ayrıca öz-bakım becerilerinin hemen hemen tamamı psikomotor davranışlardan oluşur. Bu nedenledir ki, özel eğitime muhtaç çocuklar da öncelikle olarak bu psikomotor etkinlikler konusunda eğitilmeye çalışılır.
Gelişim İlkeleri
1.Gelişim, kalıtım-çevre etkileşiminin bir ürünüdür. Kalıtım bireyin ana babasından getirdiği gizilgüçleri anlatır. Bu gizilgüçlerin üst düzeyi kalıtsal olarak belirlenir. üst düzeyi kalıtsal olarak belirlenir. Bu düzeye ulaşma derecesini ise çevre koşulları saptar.
2. Gelişim derece, derecede süreklidir. Gelişim bazen hızlı yavaş olmak üzere yaşam boyu sürer. İnsan gelişimini dönemlere ayırmak olasıdır. Gelişimin en hızlı olduğu iki dönem yaşamın ilk iki yılını kapsayan bebeklik dönemi ile ergenlik dönemidir.
3. Gelişim bütün bireyler için aynı olan belirgin, sıralı, basit ve ilkelden, zor ve karmaşığa doğru bir evrim gösterir. 4.Gelişimin motor, bilişsel, duygusal, toplumsal boyutları birbirinden soyutlanamaz, etkileşim halindedirler.
5. Gelişim, birikimli bir süreçtir. Çocuğun belirli dönemlerde belirli gelişim düzeylerine ulaşması gerekir. Aksi halde bir sonraki dönemdeki gelişim aksar.
6. Gelişim, baştan-ayağa ve merkezden-dışa bir yön izler. Bebeğin sırayla boyun, gövde kaslarını kontrol edebilmesi baştan-ayağa gelişimine; bilek, el, parmak kaslarından önce gövde kaslarını kontrol edebilmesi ise merkezden dışa gelişine örnek olarak verilebilir.
7. Gelişim bütünden özele bir yön izler. Bebeğin hareketleri başlangıçta bütünsel ve farklılaşmamıştır. Başlangıçta, önünde duran nesneyi avucunun tümünü kullanarak yakalamaya çalışan bebek, yaşı ilerledikçe parmaklarını ve başparmağını yakalama için kullanmaya başlar. Bunda sinir sisteminin, özellikle beynin gelişip olgunlaşmasının rolü büyüktür.
8.Gelişim de bireysel farklılıklar söz konusudur. Her bireyin kendine özgü bir gelişim biçimi vardır. Bir başka deyişle, gelişim bireyseldir. Gelişim süreci içinde tüm bireyler aynı gelişim aşamalarından geçer.Örneğin, çocuklar önce emekler, yürür sonra koşar. Ancak bireylerin gelişim hızları ve bu davranışları başarmak için geçirdikleri süre farklıdır. Bu nedenle bireysel farklılıklara göre farklı eğitim verilmesi zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.
Çocuğun gelişiminde önemli bir yer tutan psiko-motor gelişim, yaşam boy devam eden bir süreçtir. Bu ünitede psiko-motor gelişimin tanımı ve önemi, psiko-motor gelişimle ilgili öğeler, 0-12 yaş çocuklarında psiko-motor gelişim aşamaları, psiko-motor gelişimde bireysel farklılıklar ve önemi, psiko-motor gelişimin diğer gelişim alanlarıyla ilişkisi konulan ele alınmıştır.
Tanımı ve Önemi
Çocuk organizmasını, yetişkinden ayıran en önemli özellik, sürekli büyüme, gelişme ve değişme süreci içinde olmasıdır. Bu değişim süreci içerisinde çocu*ğun gelişimi, görünür ve görünmez büyümeyi içerir. Görünür büyüme, bedenin boyutlarında, biçiminde ve oranındaki değişmedir. Görünmez büyüme ise iç or*ganlarda meydana gelen değişmedir. İşte bu görünür gelişimlerden bir tanesi mo*tor gelişimdir.
Motor kelimesi tek başına "hareket" anlamına gelir. Yetişkinler gibi çocuğun da hareket etmeye ihtiyacı vardır. Çocuk doğduğu günden itibaren bu ihtiyacını gidermek için, yattığı yerden başını kaldırma, göğsünü kaldırma, ellerini, kolla*rını, bacaklarını hareket ettirme, dönme, emekleme gibi davranışları kazanır. Dü*şünülmeden, bağımsız olarak yapılan bu ilk hareketler daha sonra vücut hareket*lerine, zamanla dış uyarıcıların kontrolü ile çeşitli motor etkinliklere dönüşür. Bireyin eklem, kas ve ses tellerini amaçlı olarak kullanmasına motor hareketler denir. Çocukların motor davranışlarının gelişimi refleksler, duruşa ait hareketler, yürüme, koşma, atlama gibi beceriler şeklinde olmaktadır.
Motor gelişim, fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin - omurilik geli*şimi sonucu organizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır. Kilo ar*tışı, boy uzaması ve kas gelişimine, diğer bir deyişle fiziksel gelişime paralel ola*rak hareket ve becerilerin kazanılmasında sinir sistemi ve kasların gelişimi önemli bir yer tutar. Bu becerilerin kazanılması doğum öncesi dönemde başlar ve ömür boyu devam eder.
Tüm çocukların motor gelişiminde üç genel kuraldan söz edilebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
· Gelişim baştan ayağa doğru olup, önce baş, sonra omuzlar ve kollar ve niha*yet bacaklar ve ayaklar gelişir.
· Hareketler merkezden dışa doğru gelişir. Beden ve omuz hareketleri bağım*sız kol hareketlerinden, el hareketleri parmak hareketlerinden önce gelir.
· Motor gelişim belirgin bir sıra izler. Çocuk önce durur, emekler, yürür, daha sonra koşar ve oturur.
Çocuğun motor gelişimini bilmek onun eğitiminde de önemlidir. Bu durum motor gelişimde önemli olan olgunlaşma ve öğrenme ile açıklanabilir. Çocuğun yeni bir şey öğrenmesi için yeterli olgunlukta olması gerekir. Bu noktada çocu*ğun eğitiminde de motor gelişim göz ardı edilemez.
Psiko-Motor Gelişimle İlgili Öğeler
Psikomotor gelişimin yönü beyin omurilik gelişim sırasına göredir. Birey çevresindeki özel uyaranlara vücuduyla özel cevaplar verir. Böylece davranış ör*nekleri ortaya çıkar. Davranış örneklerinin belli bir olgunluğa ulaşmasında bire*yin belli gelişim öğelerine sahip olması gerekir. Psiko-motor gelişimle ilgili öğeler "dikkat, kuvvet, denge, tepki hızı ve eşgüdüm şekilde sıralanabilir. Bu öğeler, her bir becerinin temel unsurları olup, etkili olma dereceleri becerilere göre fark*lılık gösterir.
Eşgüdüm: Herhangi bir psikomotor davranış gerçekleştirilirken kullanılan organlar arasında öncelik sırasıyla bir koordinasyon sağlanmalıdır. Örneğin, otomobilini kullanan birey, gaz ve debriyaj pedalını, vites değiştirmeyi belli sıra ve koordine ile kullanması gerekir.
Güç:Herhangi bir psikomotor etkinliğin sergilenmesinde kullanılan organların yeterli güce sahip olması gerekir.
Tepki-Tepki Hızı: Herhangi bir psikomotor etkinlikte reaksiyon zamanı da oldukça önemlidir. Buradaki reaksiyon zamanı, uyarıcının alınıp beyinde algılandıktan sonra davranışın ortaya konulduğu ana kadar geçen süreyi ifade etmektedir.
Dikkat: Dikkat tanım olarak "Psiko-fizik enerjinin belli bir noktaya toplanması"dır. Bireyin bir psikomotor etkinliği gerçekleştirebilmesi için dikkatini uyarıcılara ve ortaya koyacağı davranışa odaklaması gerekir. Araç kullanan bir şoförün ya da örgü ören birinin dikkatini yaptığı davranışa toplamasında olduğu gibi.
Hız: Hız eşgüdüm ile ilgilidir. Birey bir devinimsel davranışı ortaya koyarken ilgili organları arasındaki koordinasyonu belli bir hızda yapması gerekir. Bir sporcudan ya da bir askerden bir dakika içinde belli sayıda mekik yapması istendiğinde söz konusu olan o davranış belli bir hızda yapmasıdır.
Denge:Bütün psikomotor etkinliklerde organizmanın denge durumunda olması gerekir. Denge durumu olmadan psikomotor etkinlikler ya gerçekleştirilemez ya da istenen hızda, sürede yapılamazlar.
Esneklik: Herhangi bir psikomotor davranışta kullanılan organlar işlevlerini belli bir esneklik içerisinde gerçekleştirirler. Bireyin yaşamda psikomotor etkinlikleri kritik öneme sahiptirler. Bu etkinlikler sayesinde çocuklar dünyayı ve çevrelerini daha kolay ve etkili bir şekilde tanırlar. Bu bağlamda dokunur, keşfeder, merakını giderir, doyum sağlar. Ayrıca öz-bakım becerilerinin hemen hemen tamamı psikomotor davranışlardan oluşur. Bu nedenledir ki, özel eğitime muhtaç çocuklar da öncelikle olarak bu psikomotor etkinlikler konusunda eğitilmeye çalışılır.
Gelişim İlkeleri
1.Gelişim, kalıtım-çevre etkileşiminin bir ürünüdür. Kalıtım bireyin ana babasından getirdiği gizilgüçleri anlatır. Bu gizilgüçlerin üst düzeyi kalıtsal olarak belirlenir. üst düzeyi kalıtsal olarak belirlenir. Bu düzeye ulaşma derecesini ise çevre koşulları saptar.
2. Gelişim derece, derecede süreklidir. Gelişim bazen hızlı yavaş olmak üzere yaşam boyu sürer. İnsan gelişimini dönemlere ayırmak olasıdır. Gelişimin en hızlı olduğu iki dönem yaşamın ilk iki yılını kapsayan bebeklik dönemi ile ergenlik dönemidir.
3. Gelişim bütün bireyler için aynı olan belirgin, sıralı, basit ve ilkelden, zor ve karmaşığa doğru bir evrim gösterir. 4.Gelişimin motor, bilişsel, duygusal, toplumsal boyutları birbirinden soyutlanamaz, etkileşim halindedirler.
5. Gelişim, birikimli bir süreçtir. Çocuğun belirli dönemlerde belirli gelişim düzeylerine ulaşması gerekir. Aksi halde bir sonraki dönemdeki gelişim aksar.
6. Gelişim, baştan-ayağa ve merkezden-dışa bir yön izler. Bebeğin sırayla boyun, gövde kaslarını kontrol edebilmesi baştan-ayağa gelişimine; bilek, el, parmak kaslarından önce gövde kaslarını kontrol edebilmesi ise merkezden dışa gelişine örnek olarak verilebilir.
7. Gelişim bütünden özele bir yön izler. Bebeğin hareketleri başlangıçta bütünsel ve farklılaşmamıştır. Başlangıçta, önünde duran nesneyi avucunun tümünü kullanarak yakalamaya çalışan bebek, yaşı ilerledikçe parmaklarını ve başparmağını yakalama için kullanmaya başlar. Bunda sinir sisteminin, özellikle beynin gelişip olgunlaşmasının rolü büyüktür.
8.Gelişim de bireysel farklılıklar söz konusudur. Her bireyin kendine özgü bir gelişim biçimi vardır. Bir başka deyişle, gelişim bireyseldir. Gelişim süreci içinde tüm bireyler aynı gelişim aşamalarından geçer.Örneğin, çocuklar önce emekler, yürür sonra koşar. Ancak bireylerin gelişim hızları ve bu davranışları başarmak için geçirdikleri süre farklıdır. Bu nedenle bireysel farklılıklara göre farklı eğitim verilmesi zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.
