PSİKOMOTOR GELİŞİM
Çocuğun gelişimde önemli bir yer tutan psikomotor gelişim, yaşam boyu devam eden bir süreçtir. psikomotor gelişim bedenin ağırlıkça artması ve boyca uzamasının yanında bedeni oluşturan tüm alt sistemlerin de büyümesini ve olgunlaşmasını içerir. Bireyin sağlıklı olması, tüm alt sistemleriyle birlikte bedenin sağlıklı gelişmesine ve işlevlerini gereğince yapmasına bağladır. Fiziksel gelişimi, bireyin, bedensel yapısı, sinir-kas işlevlerindeki değişim ve dengelenme süreciyle ilgilidir. Motor gelişim ise bireyin organlarının işleyişini denetim altına almada gösterdiği becerikliliğin artmasıdır. Motor gelişimde duyum, sinir-kas sistemleri eş güdüm içinde çalışırlar. Duyumların gelişimi duyu organlarının görme, işitme, dokunma, tat, koku, ısı, acı gibi duyumları yeterli düzeyde alabilme gücüne ulaşmasıdır. Motor hareketlerin tümünde bedenin birkaç kısmı birlikte ve eş güdüm halinde çalışmak durumundadır. Bu eşgüdümün gelişimi, bedeninin olgunluğuna ve alıştırmalara bağlıdır. Her motor hareket belirli bir güce gereksinim duyar. Gücün artması kemiklerin, kasların büyümesi, belli oranların değişimi, kısaca bedensel gelişim ile sıkı sıkıya bağlantılı olduğu için genellikle fiziksel gelişim ve motor gelişim birlikte incelenir. Motor gelişim bütün yaşam boyunca devam eden bir süreçtir; fiziksel gelişim ve motor becerilerin kazanılması, dengelenmesi ve azalması sürecidir. Çeşitli sınıflandırılmalar olmakla birlikte, motor gelişim, fiziksel yeteneklerin gelişimi ve hareket gelişimi olarak incelenebilir. Fiziksel beceriler, motor görevleri uygulayabilme kapasitesi ile ilgilidir ve fiziksel uygunluğun çeşitli bileşenlerinden oluşur(kas kuvveti, dayanıklılık, kalp-dolaşım sistemi dayanıklılığı, esneklik vb.)hareket becerileri(sürat, çeviklik, denge, koordinasyon, güç) ise çeşitli hareket kategorilerini sınıflandırmak için kullanılan geliş anlamlı bir terimdir.
TANIMI VE ÖNEMİ
Çocuk organizmasını, yetişkinde ayıran en önemli özellik, sürekli büyüme, gelişme ve değişme süreci içinde olmasıdır. Bu değişim süreci içerisinde çocuğun gelişimi, görünür ve görünmez büyümeyi içerir. Görünür büyüme bedenin boyutlarında, biçiminde ve oranındaki değişmedir. Görünmez büyüme ise iç organlarda meydana gelen değişmedir. İşte bu görünür gelişimlerden bir tanesi motor gelişimdir. Motor kelimesi tek başına ‘ hareket’ anlamına gelir. Yetişkinler gibi çocuğunda hareket etmeye ihtiyacı vardır. Çocuk doğduğu günden itibaren bu ihtiyacını gidermek için, yattığı yerden başını kaldırma, göğsünü kaldırma ellerini kollarını, bacaklarını hareket ettirme dönme, emekleme gibi davranışları kazanır. Düşünülmeden bağımsız olarak yapılan bu ilk hareketler daha sonra vücut hareketlerine, zamanla dış uyarıcıların kontrolü ile çeşitli motor etkinliklere dönüşür. Bireyin eklem, kas ve ses tellerine amaçlı olarak kullanmasına motor hareketler denir. Çocukların motor davranışlarının gelişimi refleksler, duruşa ait hareketler, yürüme, koşma, atlama gibi beceriler şeklinde olmaktadır. Motor gelişim, fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin-omur ilik gelişimi sonucu organizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır. Kilo artışı, boy uzaması ve kas gelişimine diğer bir değişle fiziksel gelişme paralel olarak hareket ve becerilerin kazanılmasında sinir sistemi ve kasların gelişimi önemli bir yer tutar. Bu becerilerin kazanılması doğum öncesi dönemde başlar ve ömür boyu devam eder. Tüm çocukların motor gelişimde üç genel kuraldan söz edilebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;
İlk 3 ay içinde
Gözleri ile hareket eden şekilleri takip edebilir, kucağa alındığında kafasını dik tutabilir, yüz üstü yatarken kafasını bit miktar yukarı kaldırabilir ve yanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareket ettirebilir, ellerini yumruk haline getirebilir.
3- 6 ay
Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışır onlara uzanmaya çalışır, eline aldığı nesneleri ağzına götürmeye çalışır, hoşuna giden nesnelere uzanmaya çalışır. Kafasını yüz üstü yatarken tam dik kaldırabilir. Kafasını dik tutabilir.
6-12ay
Oturabilir, emekleyebilir, tutunarak ayağa kalkabilir, 12.ayın sonuna doğru ayakta çok kısa süreli durabilir, ayakta tutulduğunda ayaklarını hareket ettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterek yuvarlayabilir, elleri arasında oyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarken düz dönebilir, işaret parmağı ile nesneleri gösterebilir.
12-18 ay
Yürür, elinden tutulduğunda merdiven tırmanır, ayakta iken çömelebilir, ayağı ile topa vurabilir, yere -doğru eğilir, destek ile zıplayabilir, kaşığı rahatlıkla tutabilir.
18-24 ay
Kapıyı açabilir, kendi başına merdivenden inip çıkabilir elini daha çok kullanmaya başlar, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir(2-3 küpten kula yapabilir)
2-3 yaş
Düşmeden koşabilir, bazı çizgileri taklit eder, merdivenden rahatlıkla kendi başına inip çıkabilir, oyuncaklarıyla oynarken el becerileri rahatlıkla kullanabilir, düşmesini açabilir, üç tekerlekli bisikleti sürebilir, tek başına üstünde kısa bir süre durabilir, bir bardak suyu taşıyabilir, yürürken engelleri adım atarak rahatlıkla geçer, rahatlıkla çömelip kalkabilir, geri geri yürüyebilir.
3-4 yaş
Tek ayak üzerinde uzun süre durabilir, ayakkabısını giyer, kendini doyurabilir, düz çizgi çizebilir, iki ayakla 40cm sıçrayabilir, takla atabilir, yardımsız kaydıraktan kayabilir, çömelip kalkma hareketini rahatlıkla yapabilir, tek başına sıçrayabilir, müzikle beraber tempo tutar, zıplayan topu eliyle tutar, şekilleri boyar, 3-4 renk eşleştirebilir, aynı kartları eşleştirebilir.
PSİKİMOTOR GELİŞİM İLKELERİ
İnsan gelişimi önceden kestirilebilen düzenli bir sıra izler motor gelişimi etkileyen bir çok biyolojik faktör bu önceden kestirilebilen düzenden ortaya çıkmıştır.
Bütünleşme çeşitli kas grupları ve duyu sistemlerini koordineli olarak birbirleri ile etkileşim içinde olmalarını ifade eder. Kısaca olgunlaşmadan dolayı, çocuğun hareket modellerinin kabadan inceye doğru derece derece ilerlemesi farklılaşma, kas grupları ile duyu sistemlerinin beraber ve uyumlu olarak çalışması ise bütünleşme olarak tanımlanmaktadır.
Waller, beden yapısını motor yeterlilikle ilişkili olduğunu belirtmiştir. Büyümeye, yapıya ve duruşa ait değişiklikler performansı belirli derecede etkiler. Başın vücuda oranının küçülmesi çocuğun denge işlemindeki performansını olumlu yönde etkiler.
Ontogenetik beceriler ise, öncelikle öğrenme ve çevresel fırsatlara bağımlıdırlar. Örneğin, yüzme, bisiklete binme, buz pateni, tenis gibi beceriler, kendiliklerinde ortaya çıkmadıkları ve bireysel çalışma gerektirdikleri için ontogenetik beceriler olarak adlandırılırlar.
PSİKOMOTOR GELİŞİM
TEMEL KAVRAMLAR
Gelişim psikolojinin kapsamındaki konuları iyi anlayabilmek için belirli kavramları ve bu kavramların anlamlarını bilmek gerekir. Gelişim psikoloji alanında sıklıkla kullanılan temel kavramlar ve açıklamalar aşağıda verilmiştir.
Psikoloji: insan davranışlarını ve davranışını etkileyen etmenleri inceleyen bilim dalıdır. Psikojinin klinik psikoloji, sosyal psikoloji, fizyolojik psikoloji, danışma psikolojisi, psikometri, gelişim psikolojisi ve öğrenme psikolojisi gibi birçok alt dalı vardır.
Gelişim Psikolojisi: gelişim psikolojisi, insan davranışında doğumdan ölüme kadar, tüm yaşamı boyunca gözlenen biyolojik ve psikolojik değişiklikleri inceler. Büyüme ve gelişme sonucu, davranış ve bilişsel sistemde ortaya çıkan değişimleri inceleyen psikoloji dalıdır.
Davranış: organizmanın yaptığı ve türlü eylemdir, başka bir değişle, insanın zihinsel ve bedensel tavır ve hareketleridir. Bilişsel, duygusal ve psikomotor olmak üzere üç tür davranıştan söz edilebilir. Bilişsel davranış zihindeki bilgilerle ilgili olan bir davranıştır. Duygusal davranışlar duygularla ilgilidir. Psikomotor davranışlar ise insanın bedensel hareketlerini ifade eder.
Gelişme: gelişme, büyümü olgunlaşma ve öğrenenin birbirini etkileyerek devam etmesiyle döllenmeden ölüme dek süren yaşam sürecinde bireyin geçirdiği fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal değişiklerdir. Gelişme sürekli bir süreçtir ve sadece fiziksel büyümeyi değil görev ya da özelliklerdeki gelişmeleri de içerir. Olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle oluşan gelişme sonucu birey içinde bulunduğu dönemde kendisinden beklenen gelişim görevlerini yapabilecek düzeye gelir.
Büyüme: organizmanın boy ağırlık ve hacim olarak artmasıdır. Görüldüğü gibi büyüme bedenle ilgili değişimleri içerir.
Olgunlaşma: organizmanın büyüyerek kendisinden beklenen bir işi yapabilecek düzeye ulaşması sürecidir. Olgunlaşma kalıtım ve çevre koşulları arasındaki etkileşim sonucu bireyin olgunluk düzeyine ulaşmasını sağlayan biyolojik gelişimlerdir. Olgunlaşmada öğrenmenin etkisi yoktur. Örneğin çocuk yürüme veya koşma için yeterince olgunlaşmadan bunları başaramaz.
Hazır Bulunuşluk: İnsanın belli bir gelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Hazır bulunuşluk yeni bir öğrenme ortamında, bireyin önceden sahip olduğu özelliklerin tümünü kapsar. Bireyin yaşı, gelişimi, olgunluk seviyesi, tutumu, motivasyonu ve sağlık durumu yeni öğrenme ortamında etkili unsurlardır.
Gelişimin Görevi: Her gelişim döneminde bireyin geliştirmek zorunda olduğu sosyal beklentiler ve davranış örüntüleridir. Gelişim görevini zamanında yerine getirmesi kişiyi mutlu eder. Örneğin bir yaşına doğru çocuktan beklenen görevler birkaç kelime söyleyebilmesi ve emekleyebilmesidir.
Kritik Dönem: Gelişim de belli davranışların kazanılması gereken dönemler vardır. İlgili davranış bu dönemde kazanıldığı zaman daha sonra kazanılması çok zordur. Bu dönemlere kritik dönem denir.
PSİKOMOTOR DAVRANIŞLAR
Ruhsal nedenlerle yapılan, motifleri ruhsal olan bütün hareket ve davranışlar psikomotor kavramı içinde incelenirler. Bu hareket gurubu içine bir müzik aleti çalmaktan, yürümeye, resim yapmaktan konuşmaya kadar, birbirleri ilgili ya da ilgisiz hareketler girer. Psikomotor hareketlerin bir kısmı, örneğin jestler ve mimikler bilinçsiz olarak gerçekleşir. Bir kısmı ise, bilinçli ve istemlidirler. Bir diğer kısmı ise başlangıçta bilinçli olarak kazanılır daha sonra otomatikleşerek bilincin katılmasını gerektirmez. Örneğin araba kullanmaya başlayan bir sürücü adayı başlangıçta vites değiştirirken bilinçli hareket eder, ustalaştıktan sonra hareketleri tamamen otomatikleşmiştir. Psikomotor hareketlerin spordaki önemi iki özelliğinden kaynaklanır. Birincisi; insanların bir kısmı bazı hareketler için doğuştan özel yeteneklere sahiptirler. Bazı insanlar bir müzik aletini çalmayı diğer insanlardan daha kolay öğrenir ya da daha güzel resim yapabilirken bazı daha uzağa atlayabilirler ya da koşabilirler. Bu yeteneklerin önceden saptanabilmesi gençlere belli mesleklere veya belli spor dallarına yöneltmede çok önemlidir. Psikomotor hareketlerin sporda olan ikinci özelliği; bunların öğretebilmesi ve geliştirilebilmesidir. Burada elbette ki uygun yöntemlerin kullanılması çok önemlidir. Bir psikomotor hareketin ruhsal dayanağı ne kadar yüksekse onun sporcuya kazandırılması ve geliştirilmesi olasılığı o kadar fazladır. Örneğin; bir futbolcuya uygun yere pas atmayı öğretmek, ona çalım atmayı öğretmekten daha kolaydır.
ORGANİZMANIN MOTOR ZORLANMA ŞEKİLLERİ
Psiko-motor davranışlara ve bunların spor psikolojisi olan ilişkilerine geçmeden önce organizmanın motor (hareket sel) zorlanma şekillerini tanıma yararlı olacaktır. Organizmanın motor zorlanması 5 şekilde olur.
Koordinasyon (Eşgüdüm): iskelet kasının belli bir amaca yönelik bir hareketi gerçekleştirmesi esnasında merkezi sinir sistemi ile ahenkli işbirliğidir. Koordinasyonunun mükemmelliğini sağlayan faktörler, hareketin akışı ile ilgili fizik yasalar, hareketi gerçekleştiren agonist ve antagonist ( bir biriyle zıt çalışan, yani birisi kasılırken, diğeri gevşeyen) kasların antrenmanlılık derecesi ve kulakta denge organının (vestibuler organ) adaptasyon(uyum) düzeydir. Koordinasyonun mükemmelleşmesi antiraman ile gerçekleşir. Sonuç olarak eşit değerdeki performans, antrenmalılarda daha az enerji sarfı ve dolası ile daha az yorgunluk ile gerçekleşir, yaralanma tehlikesi daha azdır. Mükemmel bir koordinasyona ancak bir yenileme ilkesine dayalı olarak yapılan antremanlar sonucu ortaya çıkan motorıng dinamik streotipiler ile ulaşılır. Koordinasyonun gelişmesinde zihinsel antreman yöntemi çok etkili olmaktadır.
Fleksibilite (Elastikiyet): bir veya birkaç kasın irade hareketlilik sınırıdır. Fleksibiliteyi belirleyen faktörler şunlardır: eklemin yapısı, eklemi saran kas kütlesinin hacmi, kasların, tendronların, bantların, eklem kapsülü ve derinin gerilebilme sınırı. Fleksibilite germe antremanları ile geliştirilir. Bu antremanlar ile geliştirilir. Bu antremanlar aynı zamanda yaralanma tehlikesini (kas yırtılmaları, tendom kopmaları vs.)azaltırlar.
Kuvvet: Bir kas ve kas grubunun uygulayabileceği maksimal kuvvete kas kuvveti denir. Bir kas enine kesit alanının genişliği oranında güçlüdür. Yani harekete katılan kas fibrillerinin sayısı ne kadar çok ise, kas o kadar güçlüdür. Kas kuvvetinin artması, kuvvet antremanları ile olur. Bu antremanlar ile kas kitlesinin %300 varan bir gelişmesi mümkündür.
Hızlılık: organizmanın motor zorlanma şekillerinden biri olan hızlılık aşağıdaki 4 faktör ile belirlenir:
Tepki süresi, tek bir hareketin hızı, hareketin frekansı ve hareketi sürdürme hızı.
Hızlılık antremanları ile sporcunun hızlılık kapasitesi %17 oranında arttırılabilir.
Dayanıklılık: Belli bir performansı mümkün olduğu kadar uzun sürdürebilme yeteneği olarak tanımlanır. Sporcu seçiminde bunların önemi şuradan ileri gelir:
1.Bu yetenekler antreman ile geliştirilebilirler.
2.Ancak bu gelişme, sporcunun doğuştan kapasiteye oranla olur, yani sporcunun doğuştan sahip olduğu kapasite ne kadar yüksek ise, antremanlar sonucu elde edilen kapasite artması o kadar yüksek olur.
3.Özellikle koordinasyonun gelişmesinde psikolojik antrenman yöntemleri son derece etkilidirler.
4.Bu yeteneklerin geliştirilmesi için yapılan antremanlar hem sporcunun kişiliğine yakından bağımlıdırlar, hem de onun kişiliğini etkilerler.
5.Bu yetenekleri bir takım testler ile önceden saptamak mümkündür.
PSİKOMOTOR GELİŞİM
Fiziksel yapıda ve sinir kas işlevlerindeki değişim süreçleri kapsar. Motor gelişim terimi ile psikomotor gelişim terimi sık sık birbirinin yerine kullanılır. Psikomotor gelişim, yaşam boyu devam eden bir süreç olup motor becerilerde azalma ya da yeni bir becerinin kazanılması gibi tüm fiziksel gelişmelerle ilgilenir. Çocukların motor gelişimi, hareket yeteneklerini gelişme ve fiziksel yeteneklerin gelişimini kapsar. Bu konu üçüncü bölümde geniş olarak ele alınmaktadır.
MOTOR GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Hareketi etkileyen yaş, cinsiyet gibi biyolojik ve kuvvet, denge, esneklik, hız, dayanıklılık gibi mekanik faktörlerin önemini belirtmek için kullanılan motor terimi çoğu zaman psikomotor, algısal motor, duyu motor, motor öğrenme, motor kontrol ve motor gelişim terimlerinde olduğu gibi bazı terimlere eklenerek kullanılır. Beden eğitimciler, özellikle motor süreçler üzerine odaklaşarak, motor terimine ön ek olarak kullanmaya eğilim gösterirlerken psikolok ve eğitimciler psikomotor, algısal ve duyu motor terimlerinde olduğu gibi son ek kullanmaya eğilim gösterirler. Bu alanda yaygın olarak kullanılan terimler aşağıda açıklanmıştır.
FORM (HAREKET ŞEKLİ)
İki ya da daha çok hareketin bir sıra içinde düzenlenmesiyle ortaya çıkan model olarak tanımlanır. Örneğin, tenis topu fırlatırken omuzların, kolların, gövdenin ve bacakların hareketlerinin düzenlenmesiyle ortaya çıkan fırlatma, fonu olarak isimlendirilmektedir. Hareket modeli(bir hareketin yapılmasında ya da performansın ortaya konulmasında gerekli olan nörolojik süreçleri dıştan gözlenebilir niteliğini ifade etmektedir), motor model ( bir hareketin yapılmasında ya da performansın ortaya konmasında gerekli olan içten gelen nörolojik süreçleri yani denge, hız, kuvvet, esneklik gibi biyolojik ve mekanik süreçleri ifade eder). Benzer anlamda ancak farklı özellikleri vurgulamak için kullanılan terimlerdir.
PERFORMANS: Yapılan bir hareketi ya da hareketin sonucunu belirtmek için kullanılır. Performans hareketin ölçülebilen bir özelliğidir ve genellikle süre ya da mesafe olarak belirtilir. Örneğin, durarak uzun atlama performansı mesafe, koşu hızı ise süre olarak belirtilir.
FORM VE PERFORMANS; Hareket şekli ve performans arasında olumlu bir ilişki olduğu ve olgun hareket şeklinin performansı arttırdığı düşünülmektedir. Ancak, aynı hareket şeklinin kullanan çocukların farklı performans göstermeleri, performans üzerinde hareket şeklinin tek etken olmadığını ortaya koymaktadır. Aynı hareket şeklini kullanan çocukların performanslarında görülen bu farklılıklar, hareket hızı, kuvvet, tepki süresi, el göz koordinasyonu, esneklik gibi faktörlerden kaynaklanabilmektedir. Bu faktörler yönünden ileri düzeyde bulunan bir çocuk olgun hareket düzeyine sahip olmasa da, bu faktörler yönünden yeteri derecede gelişmemiş, ancak olgun hareket şekline sahip olan bir çocuktan daha yüksek performans gösterebilir. Böylece, olgun hareket şeklinin performans üzerinde etkili olan bir çok faktörden sadece bir tanesi olduğu kabul edilmektedir.
HAREKET; Vücudun herhangi bir parçasındaki ya da tüm vücudun pozisyonundaki değişmedir.
TEMEL BECERİLER; 2-7 yaşlarında ortaya çıkan spor ve gelişmiş aktivitelere temel oluşturan koşma, yakalama, zıplama, atlama, fırlatma, sekme, topa ayakla vurma gibi hareketler temel beceriler olarak isimlendirilirler.
MOTOR BECERİ; Beceri deyimi, bir konu hakkında deneyimli olunduğunu ve düzgün bir hareketin yapıldığını ifade eder. Böyle bir eylem öğrenmeyi gerektirir. Örneğin, yürüme ve koşma bir yetişkin için değil, ancak 18 aylık bir çocuk için becerili bir harekettir. Böylece, motor beceri deneyim ve öğrenmenin etkisiyle doğru olarak yapılan bir ya da bir grup hareket olarak tanımlanmaktadır.
MOTOR ÖĞRENME
Deneyim ile bir hareketin öğrenilmesine bağlı olarak performansta ilerlemeyi ifade eder. Motor öğrenme teriminin kullanılması için performansın, öğrenmenin bir sonucu olarak ilerlemesi gerekir.
SPOR BECERİLERİ
Temel becerilerin gelişmesini ve özelleşmesini içerir. Örneğin, golf oynamak özel bir spor becerisi gerektirir. Bu spor branşının çocukluk çağında kazanılan topa vurma becerisinin ergenlik ve yetişkinlik çağındaki bir uzantısı olduğu düşünülmektedir.
MOTOR GELİŞİMİN ALANLARI
Çocuğun günlük aktivitelerindeki hareket modelleri iki büyük kategoride toplanırlar.
Çocuğun Normal Gelişimi ve Gelişimin Aşamaları - Psikomotor Gelişim Aşamaları
Çocuğun Normal gelişimi ve bu gelişimin aşamaları aşağıdaki şekillerde olmaktadır.
1- PSİKOMOTOR GELİŞİM BASAMAKLARI
2- NORMAL BOY VE KİLO GELİŞİM AŞAMALARI
MOTOR GELİŞİM VE ÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Gözleri ile hareket eden şekilleri takip edebilir, kucağa alındığında kafasını dik tutabilir, yüz üstü yatarken kafasını bir miktar yukarı kaldırabilir ve yanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareket ettirebilir, ellerini yumruk haline getirebilir.
Üç altı ay arasında
Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışır onlara uzanmaya çalışır, eline aldığı nesneleri ağzına götürmeye çalışır, hoşuna giden nesnelere uzanmaya çalışır. Kafasını yüz üstü yatarken tam dik kaldırabilir. Kafasını tutabilir.
Altı oniki ay arası
Oturabilir, emekleyabilir, tutunarak ayağa kalkabilir, 12. ayın sonuna doğru ayakta çok kısa süreli durabilir, ayakta tutulduğunda ayaklarını hareket ettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterek yuvarlayabilir, elleri arasında oyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarken düz dönebilir, işaret parmağı ile nesneleri gösterebilir.
Oniki onsekiz ay arası
Yürür, elinden tutulduğunda merdiven tırmanır, ayakta iken çömelebilir, ayağı ile topa vurabilir, yere doğru eğilir, destekle zıplayabilir, kaşığı rahatlıkla tutabilir.
Onsekiz yimidört ay arası
Kapıyı açabilir, kendi başına merdivenden inip çıkabilir, bir elini daha çok kullanmaya başlar, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir (2-3 küpten kule yapabilir ).
İki üç yaş arası
Düşmeden koşabilir, bazı çizgileri taklit eder, merdivenden rahatlıkla kendi başına inip çıkabilir, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir, düğmesini açabilir, üç tekerlekli bisikleti sürebilir, tek ayak üstünde kısa bir süre durabilir, bir bardak suyu taşıyabilir, yürürken engelleri adım atarak rahatlıkla geçer, rahatlıkla çömelip kalkabilir, geri geri yürüyebilir.
Üç dört yaş arası
Tek ayağı üzerinde uzun süre durabilir, ayakkabısını giyer, kendini doyurabilir, düz çizgi çizebilir, tek başına dolaşmaya çalışır, çift ayakla 40 cm sıçrayabilir, öne takla atabilir, yardımsız kaydıraktan kayabilir, çömelip kalkma hareketini rahatlıkla yapabilir, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir, 40-50 cm den aşağı atlayabilir, tek ayakla sıçrayabilir, dans etme müzik ile beraber tempo tutma, zıplayan topu eli ile tutma, kağıttaki şekilleri boyar, 3-4 renk eşleştirebilir, aynı kartları eşleştirebilir, bazı harfleri eşleştirebilir, artı eksi yapabilir.
Dört altı yaş arası
Makasla kağıtları kesebilir, bakarak 1 den 8-9 a kadar sayı yazabilir, öğretilirse adını yazabilir, sek sek oynayabilir, üçgen ve kare yi kopyalar, kendi giyinir kendi soyunur, ayakkabısını bağlar, yüzünü yıkar, dişini fırçalar, altı yaşında iki tekerlekli bisiklete binebilir, el becerileri gözle görülür bir şekilde gelişir.
DİL GELİŞİMİ VE ÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Sese karşı tepki verir, agulama şeklinde sesler çıkarabilir, tanıdık kişi ve eşyaları görünce ellerini sallar gözü ile takip eder, kendi kendine gülümseyebilir, müzik ve konuşmaya karşı tepki verir, kendi kendine oynarken bazı heceleri tekrarlar, dudakları ile p , b , m gibi harfleri çıkarmaya çalışır.
Üç altı ay arasında
Çevresinde konuşan kişileri arar, ağlarken konuşulunca rahatlar, agulama şeklinde iletişim kurar, yüksek sesle güler, kendine göre ağlama dışında heceler kullanır.
Altı oniki ay arası
Annenin sesini taklit etmeye çalışır, cee oyunu oynar, bazı eşyaları ses çıkartmak için kullanır, ma ma - da da gibi sesleri rahatlıkla çıkarır, 12 aya doğru baba mama der, oyuncakları ve kişileri ile anlamsız dahi olsa konuşmaya çalışır.
Oniki onsekiz ay arası
Hızla yeni kelimeleri öğrenmeye devam eder, her gün gördüğü cisimleri adlandırmaya ve onları rahat tanımaya başlar, insanlar ile ilişki kurarken anlamlı kelimeleri çoğunlukla kullanmaya başlar, ailenin öğrettiği kelimeleri kendi kendine tekrarlar, onsekizinci aya doğru iki komutu üst üste anlayıp yerine getirir. (bardağı al mutfağa götür gibi)
Onsekiz yimidört ay arası
İki kelimelik cümleler yapmaya başlar, tanıdıklarının ismini bilir, isteklerini rahatlıkla ifade edebilir, ikiden fazla komutu anlar ve yerine getirir, yirmidördüncü aya doğru üç kelimelik cümleleride konuşur.
İki üç yaş arası
Tanıdığı yetişkinler ile rahatlıkla sohbet eder, reddetme ifadesi kullanabilir, cümle yapısı erişkin cümle yapısına benzemeye başlar, vücudunun parçalarını raharlıkla yapar, bütün komutları yerine getirebilir, kelime hazinesi hızla artar.
Üç dört yaş arası
Konuşma ve cümle kurması erişkine iyice benzemeye başlar, kendine ait yaş, soyad gibi özellikleri bilir, ezberlediği şarkı sözleri vb. rahatlıkla söyler, erişkinler ile rahat sohbet edebilir.
Dört altı yaş arası
Grup halinde olan konuşmalara katılır, hikaye ve masal anlatır, sayı sayar, kelime hazinesi iyice artmıştır, sıfatları rahat kullanmaya başlar, cümle yapısı ve şekli erişkinle hemen hemen benzer, isteklerini ayrıntıları ile anlatabilir.
SOSYAL VE KİŞİLİK GELİŞİMİ ÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Anneyi tanıyarak tepki verir, konuşulunca dinler, kucağa alınınca susar, nesneleri takip eder, gülümser.
Üç altı ay arasında
Anne babasına sarılarak kucaklar, nesneleri ve yiyecekleri ağzına götürür, kendiliğinden gülümser, elini uzatır.
Altı oniki ay arası
Oyuncakları ile 10-15 dk oynar, ce oyunu oynar, karşılıklı oyun oynar, yabancıları tanır, tanıdıklarına ses çıkartır, anneden ayrı kalınca endişelenir, baba mama gibi kelimeler ile iletişime geçmeye çalışır.
Oniki onsekiz ay arası
Kendi kendine bardakla su içebilir, kaşıkla yemek yiyebilir, oyuncaklar ile etkileşimi artar, giyimine yardım eder, müzik ile beraber tempo tutabilir, istemediği şeyleri belli eder, ayakkabı çorabını çıkarabilir.
Onsekiz yimidört ay arası
Tuvaletini söyleyebilir, istendiğinde ufak komutları yerine getirerek erişkinler ile etkileşime girer, taklide dayalı oyunlar oynar ( bir kutuyu araba gibi sürmek gibi ), diğer çocuklara ilgisi artar, diğer çocuklar ile oyuncakları ile beraber oynar, oyuncaklarını diğer çocuklardan kıskanır, rahat su içer, yemek yer.
İki üç yaş arası
Evcilik oynar, ev işlerine yardım eder, çatal kullanır, giyimini kendi başına yapabilir, tuvaletini haber verir, bazı arkadaşlarına daha fazla ilgi gösterir.
Üç dört yaş arası
Diğer çocuklar ile etkileşim ve iletişimi iyice artmıştır, yetişkinlerin söylediklerinin büyük çoğunluğunu anlar, oyunlarındaki kurallara uymaya çalışır, kıyafetlerinin tamamını çıkarabilir, gece tuvalet kontrolünü sağlayabilir, el yüz yıkama diş fırçalama işlemini yapar.
Dört altı yaş arası
Sosyal hayata adapte olmaya çalışır, arkadaşları ile uyumu artar, TV da bazı programları takip eder, kendine has özellikler belirir, etrafla etkileşimi iyice artar, kendisi masal anlatabilir.
ÇOCUĞUN GELİŞİMİNDE GENEL BİLGİLER VE ÖZELLİKLER
Çocuk yetiştirmek en büyük sanattır. Çocukların genel davranış özelliklerini anlamak, onların ruh dünyalarına inmek gerçekten her anne babanın yapabildiği bir şey değildir. Bazı anne babalar çocukların sadece fiziksel bakımlarına yönelik beslenme, barınma, sağlık problemlerini gözetip onların olaylar karşısındaki düşündükleri şeyler, tepkileri, yorumları, üzüntüleri, sevinçleri hesaba katmazlar. Kişisel görüşme ile haberleştiğimiz Amerikalı bir sağlık mensubu şunu söylüyor acil sağlık müdahaleleri yaparken olaylardan çocukların etkilendiğini, bazı psikolojik problemlerin oluştuğunu görüyorum, anne babalara veya bakım veren kişilere çocukların sıkıntılarını bahsettiğimde, onlar çocuk ne olacak ki diyorlar, ben buna dayanamıyorum, onlarında ruh dünyası var şeklinde yakınıyordu.
Hatta günümüzde bırakın ruhsal sorunları, 2000 yılına girdiğimiz bu günlerde, dünyada milyonlarca çocuk kötü bakımdan, basit sağlık sorunlarından, kazalarda, salgın hastalıklarda, anne baba ihmaline bağlı nedenler ile hayatını kaybediyor.
Herbir çocuğu ayrı bir dünya olarak kabul edip, onların ruhsal sorunlarına inebilmek, ancak eğitim ve anne baba bilinçlendirilmesi ile olacaktır. Ayrıca çocukların yaşadıkları ortamların, çevre imkanlarının, devletin sağlayacağı imkanların çeşitliliği ve kalitesi bu sorunların oluşması ve sürecinde etkili olabilmektedir.
Çocuk eğitiminde çocuğun gerektiği şekilde yetiştirilmesi ve onun topluma hazırlanması büyük oranda, anne babanın hayatın ilk gününden itibaren çocuk ile etkileşimi, konuşmaları, eğitim açısından vermeye çalıştıkları, ev içerisindeki tutumları,etkili olmaktadır .
Anne babaların çocuklarının normal bir şekilde sosyal, kişilik ve mental motor gelişimin olması ve sağlıklı bir psikolojik yapıya sahip olmaları için yapmaları gerekenler:
Dengeli eğitim ve yönlendirme
Anne babanın kendi aralarındaki söz ve davranış birliği
Çocuğa karşı aşırı hoşgörü veya aşırı disiplin uygulamalarından kaçınmaları
Olaylar ve ilerleyen süreç içerisinde davranış olarak tutarlı olmaları ve farklı farklı tepki vermemeleri
Çocuğa tepkilerinin yersiz ve abartılı olmaması
Güzel ve faydalı şeylerde çocuğun davranışlarının onaylanması
Hatalı durumlarda uygun bir şekilde cezalandırılmaları
Yapılan yanlışları sadece kızarak değil nedenini mantık çerçevesinde açıklamaları
Onlara değer vermeleri
Kişilik yapılarına saygılı olmaları
Onlara söz hakkı tanımaları
Sevildiklerini hissettirmeleri
Onlara güven duygusunu aşılamaları
Sosyal ve psikolojik gelişimini yakından takip etmeleri
Gösterilen davranış problemlerine karşı duyarlı olmaları
Kendi psikolojik çatışmalarını çocuklara yansıtmamaları ile daha sağlıklı çocuk yetiştirme mümkün olacaktır.
PSIKOMOTOR BECERILER VE ÖĞRETIMI
Duyu organları,zihin ve kasların birlikte çalışması sonucu ortaya çıkan davranışlar, psikomotor olarak adlandırılır.Bireyin ve toplumun yaşamını sürdürmesinde psikomotor be-ceriler çok önemlidir.Fen bilimleri,resim,müzik,tıp,mühendislik bilimlerinde ve diğer pek çok alanda psikomotor beceriler hemen hemen bilişsel yeterlikler kadar, hatta bazen daha da önemlidir.Psikomotor becerilerin kazanılması süreklilik gerektirir.
Psikomotor beceriler,günlük hayatta önemli yer tutar.Bu davranışların bir kısmını, gün içerisinde çevremizdeki kişileri model alarak kendiliğimizden ya da çevremizdeki kişilerin rehberliğinde öğreniriz.Yürüme,konuşma,yemek yeme, futbol vb.bu biçimde öğrenilebilir.Psikomotor davranışlar okulda da planlı eğitim faaliyetleri sonunda öğrenilir.Özellikle sanat ve meslek okullarında önemli yer tutar.
Psikomotor davranışların geliştirilmesi tüm yaşam boyu sürer.Bu nedenle, yüksek öğre-time devam eden öğrenciler,devam etmeyen akranlarına göre daha çok yeni beceri kazanma ve daha önce kazandıkları becerileri geliştirme olanaklarına sahiptirler.
Psikomotor beceriler ,bir işin yapılması sırasında kullanılan,bilinçli zihinsel etkinliğin yönlendirdiği koordineli kas etkinlikleridir.Örneğin; el yazısı yazma,daktilo yazma,piyano yaz-ma birer psikomotor beceridir.Motor yetenek,vücudun bir ya da birden fazla organının katıldığı kas hareketi ya da işlemidir.Psikomotor öğrenme çocuğun doğumundan sonra psikomotor yeteneklerin gelişmesine bağlı kalarak ve yaşı ilerledikçe hızlanarak devam eder.Çocuk doğduğu anda hareket edebilecek ve bazı psikomotor davranışları yapabilecek durumdadır.Hatta ana rahmindeyken bile bazı hareketler yaptığı dış etkilere karşı bazı yalın tepkiler gösterdiği bilinmektedir.Buna bakarak eğitimciler eğitim-öğretimin doğumdan önce başladığını söylerler.Doğumdan sonra psikomotor yetenekler hızla gelişir.Psikomotor öğrenme bu yeteneklerin gelişmesine bağlı-dır. Bu psikomotor yetenekler şunlardır;
KUVVET Bütün psikomotor davranışların öğrenilmesi bir kuvvet gerektirir.Koşma,at-lama,tırmanma,yürüme hatta bir parmağın kıpırdatılması bile kuvvet ister.Bütün vücudun genel bir kuvvetinin olması gerektiği gibi gövdenin kol ve bacakların elin ve parmakların öğrenilecek psikomotor davranışları yapabilecek kuvvete sahip olması gerekir.
HAREKETE HAZIR OLMA
Vücudun etkilere karşı tepki göstermeye hazır olması gereklidir. Etki ile bu etkiye yapılan tepkinin arasında geçen zaman reaksiyon zamanıdır.Reaksiyon zamanı ne kadar kısa olursa psikomotor öğrenmede o kadar hızlı olur.Psikomotor öğrenmede genel olarak bütün vücudun tepkiye hazır olması gereklidir.Özellikle kol ve bacakların ve elin tepki yapabilecek olgunluğa ulaşması gerekir.
HIZ
Psikomotor davranışların kendine özgü bir yapılış hızı vardır.Bir davranışın gerekti-ğinden az hızda veya çok hızda yapılması halinde organizma tehlikeye girebilir. Örneğin bir makinede çalışmasını öğrenecek bir öğrencinin gereken hızda hareket edememesi onun kolunun veya hayatının tehlikeye girmesine sebep olabilir.Psikomotor öğrenmede özellikle koşun ve parmakların gereken hızı kazanması çok önemlidir.
DURGUN DIKKAT
Birçok psikomotor öğrenme bir olayın veya işin devamlı ve keskin bir şekilde dikkatli olarak izlenmesini gerektirir.Öğrenci birçok durumlarda vücudunu oynatmadan dengeli bir şekilde uzun süre durmak zorunda kalacaktır.
DINAMIK DIKKAT
Bazı davranışlar öğrencinin hareket halindeyken bir olaya dikkat et-mesini ve olaya uygun davranışlar yapmasını gerektirecektir.Örneğin voleybol oynayan bir öğrencide dinamik bir dikkatin olması gerekir.Çocukta dinamik dikkat gelişmemişse bu psikomotor öğrenmeyi yapamaz.
KOORDINASYON
Psikomotor öğrenmenin pek çoğu birden fazla organların çalışmasını gerektirir.En yalın bir davranışta bile göz el kol veya ayak gövde ile ayağın veya iki elin bir düzen içinde çalışması oldukça zordur.Öğrenilecek davranışları yapacak organları arasında yeterli koordinasyonu kuramıyorsa çocuk o davranışı öğrenemez.
ESNEKLIK
Vücudun gerektiği zaman öne yana geriye ve istenen yönlere eğilmesi yani esnek olması gereklidir.Gövdenin bacakların yeterli esnekliğe sahip olmadığı zamanlarda psikomotor davranışları öğrenmek mümkün değildir.
Psikomotor yetenekler bütünlük halinde bulunurlar.Çocuk doğduğu zaman bu psikomotor yeteneklerin ancak kendi gelişimi oranındaki yapabilir.Bu nedenle ancak kendine özgü bazı becerileri yapabilecektir.
Öğrenci ilkokula başladığı zaman birçok psikomotor davranışları öğrenmiştir.İlk olarak çocuk oturmayı sonra emeklemeyi daha sonra da bir yere tutunarak ayağa kalkmayı ve sonra da yürümeyi öğrenmiştir.Çocuk yürümeyi öğrendiğinde hayatının önemli bir devresini bitirmiş sayılır.Yürüme psikomotor davranışlarının ilk devresidir.Çocuk bundan sonra hızla diğer devrelere girer.Yalnız her toplumda bu aynı sırada devam etmez.Örneğin;Yeni Gine’de bulunan Manus Kabilesinde çocuklar yürümeyi öğrendikten sonra yüzmeyi öğrenirler.Çünkü bu kabilenin geçimi balıkçılıkla sağlanmaktadır ve bu nedenle yüzmek yürümek kadar önemlidir. Okula gelen bir öğrenci geldiği çevreye göre bir çok değişik psikomotor beceriyle gelecektir.Çocuklar çevrelerinin gerektirdiği becerileri kendi psikomotor yetenekleri içinde yaparak birçok beceriler edinerek okula gelmektedirler.
Psikomotor öğrenmede duyu organlarının rolü çok büyüktür.Duyu organlarındaki kusurlar hastalıklar veya gelişim eksiklikleri çocuğun psikomotor öğrenimini engeller.Duyu organlarının böyle bir engellemesi olduğu zaman çocuğun algıları becerileri yapabilecek kadar gelişmiş olamaz.Çocuk psikomotor etkinlikleri yönünden zorlukla karşılaşıyorsa yine bir yandan seviyesine uygun görevler verirken bir yandan da psikomotor yeteneklerini geliştirici tedbirler alınmalıdır.
Psikomotor etkinlikler üç türde görülür:
1-Öğrenilecek psikomotor davranış öğrenci için yeni olabilir,
2-Öğrenilecek psikomotor davranışın bir kısmı yeni ,diğer bir kısmı ise öncekilerle birleştirilecek türden olabilir
3-Psikomotor davranış eskiden öğrenilmiş fakat daha fazla özen isteyen yönlerinin geliştirilmesi gerekebilir
Öğretilecek beceri tümüyle yeni ise o zaman yapılacak çalışmalarda kolaydan zora gidilmeli-dir.Bir kısmı yeni ise önceki becerilerle bağdaşacak türde çalışmaların düzenlenmesi gerekebilir. Son tür için yapılacak çalışma yalnızca geliştirilecek ise beceri elverişli zamanlarda yeter dere-cede tekrarlarla geliştirilir. Bir psikomotor davranışın öğrenilmesinde iki öğe vardır:
1- Becerilerin öğrenciler tarafından kavranması gerekir,
2- Becerilerin yapılması gerekir.
Psikomotor davranışın kavranması duyu organları ve algıların yoluyla olur.Becerinin uygu-lanması da yeter gelişim,hazır olma ve güdüleme varsa, kasların harekete geçmesiyle olur.Psikomotor beceri gösterme,içsel koşullar,dışsal uyarıcıları algılama ve motor etkinliklerin etkileşimlerinin bir ürünüdür.Becerilerin kapsadığı motor ve algısal özelliklerin miktarı,beceriden beceriye değişiklik gösterir(Şema 1).Örneğin;yürüme,dans etme,koşma, bisiklet sürme,yüzme,jimnastik gibi etkinlikler yüksek motor ve daha düşük düzeyde algılamayla yapılabilecek etkinliklerdir.Bazı becerilerde yüksek düzeyde algılamayla ilgilidir.
Düşük Hızlı Okuma Yüksek
Sözlük kullanma
Motor Algısal
Öğe Steno yazma Öğe
Bir enstrüman
çalma
Müziğe uygun dans etme
Yüksek Düşük
Yürüme
İnsanların belli bir alanla ilgili psikomotor davranışlarındaki yeterlik düzeyleri arasında önemli farklılıklar vardır.Insanların bir beceriye ne derecede sahip olduklarını belirlemek amacıyla,genellikle becerinin sonucuna yani ürüne beceriyi gösterme sürecine ya da her ikisine birden bakılır.Norman; tenisçi,pilot gibi belli alanda uzmanlaşmış kişilerle amatörlerin davranışlarını karşılaştırdığında amatörle uzmanı ayıran beş değişken belirlemiştir.Bu değişkenler;
a. Rahatlık: Uzman kişiler beceriyi kolay,rahat,pürüzsüz ve amatörlere göre daha az çaba harcayarak gösterirler
b. Otomatiklik : Uzman kişiler beceriyi gösterirken genellikle bilinçli olarak ne yaptıklarını düşünmezler.
c. Zihinsel Çaba : Beceri geliştikçe zihinsel çaba azalır.Yapılan iş bireye daha kolay gelir ve birey zihinsel olarak yorulmaz.
d. Stres : Amatör ya da acemi kişiler beceriyi sergilerken stres altında kalırlar ustalar bu stresi hissetmezler.
e. Bakış Açısı: Acemiler bir beceriyi gösterirken yaptıkları eylemlerin hepsine dikkat eder-ler.
BECERILERIN TEMEL OLARAK ŞU ÖZELLIKLERI TAŞIMASI BEKLENIR:
1) Kasların kullanılmasında incelik,yerindelik ve uygunluk.
2) Birkaç organın hareketlerinin aynı anda koordine edilmesi
3) Değişen duruma göre anında en uygun ve doğru hareketleri seçme
4) Değişen amca ve hıza göre hareketlerin uyumunu sağlama,
5) zamanında tepkide bulunma
6) El kol bilek ayak Vücudun diğer kaslarını rahatlıkla kullanma ustalığı
Becerilerin organize edilmiş bir sıra içinde yapılması gerekir.Tek bir kas hareketi beceri olarak tanımlanamaz.
ÇOCUKLARIN YAŞLARINA GÖRE PSİKOMOTOR GELİŞİMLERİ
Çocuğun kol ve bacaklarıyla tüm organlarını kullanmada güç,hız ve uygunluk sağlamasına,bedenini denetim altına almada becerikli duruma gelmesine psikomotor gelişim denilmektedir.
Psikomotor etkinlikler insan davranışlarında önemli bir yer tutarlar.bir futbolcunun hareketleri kalemle yazı yazmamız,otomobil sürmemiz,çocuğun giyinip soyunması,bir müzik aletinin çalınması,bayanların örgü örmesi,bir askerin şınav,mekik,barfiks hareketleri,piskomotor etkinliklere örnek olarak verilebilir.
Piskomotor Etkinliklerde Rol Oynayan Etmenler
*Eşgüdüm:herhangi bir psikomotor davranış gerçekleştirirken kullanılan organlar arasında öncelik sonralık sırasıyla bir koordinasyon sağlanmalıdır.
Örneğin,otomobilini kullanana birey,gaz ve devriyaj pedalını,vites değiştirmeyi belli sıra ve koordine ile kullanması gerekir.
*Güç:Herhangi bir psikomotor etkinliğin sergilenmesinde kullanılan organların yeterli güce sahip olması gerekir.
*Tepki-Tepki hızı:Herhangi bir psikomotor etkinlikte reaksiyon zamanı da oldukça önemlidir.buradaki reaksiyon zamanı,uyarıcının alınıp beyinde algılandıktan sonra davranışın ortaya konulduğu ana kadar geçen süreyi ifade etmektedir.
*Dikkat:dikkat tanım olarak psiko-fizik enerjinin belli bir noktaya toplanmasıdır.bireyin bir psikomotor etkinliği gerçekleştirebilmesi için dikkatini uyarıcılara ve ortaya koyacağı davranışa odaklanması gerekir.araç kullanan bir şöförün yada örgü gören birinin dikkatini yaptığı davranışa toplamasında olduğu gibi.
*Hız:hız yukarıda açıklanan eşgüdüm (koordinasyon)ile ilgilidir.birey bir devinişsel davranışı ortaya koyarken ilgili organları arasındaki koordinasyonu belli bir hızda yapması gerekir.bir sporcudan yada bir askerden bir dakika içinde belli sayıda mekik yapması istendiğinde söz konusu olan o davranışı belli bir hızda yapmasıdır.
*Denge:bütün psikomotor etkinliklerde organizmanın denge durumunda olması gerekir.denge durumu olmadan piskomotor etkinlikler ya gerçekleştirilemez ya da istenen hızda ve sürede yapılamazlar.
*Esneklik:Herhangi bir psikomotor davranışta kullanılan organlar işlevlerini belli bir esneklik içerisinde gerçekleştirirler.bireyin yasında piskomotor etkinlikler kritik öneme sahiptirler.bu etkinlikler sayesinde çocuklar dünyayı ve çevrelerini daha kolay ve etkili bir şekilde tanırlar.bu bağlamda dokunur,keşfeder,merakını giderir,doyum sağlar.Ayrıca öz bakım becerilerinin hemen hemen tamamı piskomotor davranışlardan oluşur.bu nedenledir ki,özel eğitime muhtaç çocuklar öncelikli olarak bu piskomotor etkinlikler konusunda eğitilmeye çalışılır.
3 - 4 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
· Baş ve işaret parmağımı kullanarak küçük nesneleri toplayabilir..
· 8 adet düğmeyi delikli bir kutuya atabilir.
· 8 adet küple kule yapabilir.
· 6 adet silindir şeklindeki çubukları oyuklarına yerleştirebilir.
· 4-5 adet boncuğu bir ipe yerleştirebilir.
· Modele bakarak üç blokla yapabilir.
· Yardımsız kalem tutabilir.
· Gösterildiğinde dikey ve yatay çizgileri taklit edebilir.
· Daire içinde gözleri, ağzı ve burnu olan bir yüz resmi çizebilir.
· Bir şeklin sınırlarını taşırmadan boyayabilir.
· Makası düz olarak tutabilir ve yardımla makas kullanabilir.
· Yapıstırıcı kullanarak bir şekli kağıda yapıştırabilir.
· Patates vs. gibi baskı çalışmaları yapabilir.
· Yoğurma maddelerini kullanarak değişik şekiller oluşturabilir.
· Bir kağıdı ikiye katlayabilir.
· Sıvıları bir kaptan diğer bir kaba boşaltabilir.
Büyük Kas Gelişimi
· Oyun oynarken çömelebilir.
· Tek ayağımın üzerinde beş saniye durabilir.
· Parmak uçlarıma basarak ileri doğru bir metre yürüyebilir.
· Tek ayağımla sıçrama hareketi yapabilir.
· Çift ayakla dört kez öne doğru sıçrayabilir.
· Merdivenlerden inip çıkabilir.
· Yardımsız kaydıraktan kayabilir.
· Salıncakta sallanabilir.
Bir bardak suyu dökmeden taşıyabilir.
· Orta büyüklükte bir topu atabilir, yere vurarak sıçratabilir, kollarımla yakalayabilir.
· Yardımsız üç tekerlekli bisiklete binebilir.
· Öne doğru takla atabilir.
· Yerde sürünerek ileri doğru gidebilir.
4-5 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Tek gözüm kapalı iken yerdeki küçük nesneleri toplayabilir.
· On küple kule yapabilir.
· Beş adet blok' u tren şeklinde dizebilir.
· Model gösterildiğinde kare, artı, çarpı, üçgen, V, T, H, D şekillerini çizebilir.
· Üç kısımlı adam resmi ve basit bir ev resmi çizebilir.
· Sınırları belli bir yol üzerinde soldan sağa, yukardan aşağıya, sağdan sola doğru elimi kaldırmadan çizgi çizebilir.
· 1'den 5'e kadar olan sayıları kopya edebilir.
· Ufak bir makasla sekil kesebilir ve başka bir kağıtta bulunan ayni şeklin üzerine yapıştırabilir.
· Model gösterildiğinde bir kağıdı üç kere katlayabilir.
Büyük Kas Gelişimi
· Tek ayağımın üstünde durabilir.
· Bir denge tahtası üzerinde yürüyebilir.
· Parmak ucuma basarak koşabilir.
· Tek ayağımla sıçrama hareketi yapabilir.
· Yardımsız on basamağı ayak değiştirerek çıkabilir ve inebilir.
· Atılan küçük bir topu dirseklerimi kullanarak tutabilir.
· Müzikli halka oyunları oynayabilir.
· Üç tekerlekli bisiklete binebilir.
· Müziğe göre hareket edebilir.
· Hareket halinde büyük bir topu ayağım ile durdurabilir.
5 - 6 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Model olunduğunda ayakkabı bağcığıyla düğüm atabilir.
· Anahtarla kapı kilidini açabilir.
· Nokta nokta verilen bir resmin noktalarını birleştirebilir.
· 6 kısımlı bir adam resmi çizebilirim ve eksik çizilmiş bir adam resmini tamamlayabilir.
· Söylendiğinde yatay,dikey, artı, çarpı,daire,üçgen,kare, dikdörtgen şekillerini çizebilir.
· 1'den 10'a kadar olan sayıları kopya edebilir.
· Labirent bulmacaları tamamlayabilir.
· Bir kağıdı dörde katlayabilir.
· Gösterildiğinde bir kareyi üçgen şeklinde katlayabilir.
· Bir kavanozun kapağını açıp kapayabilir.
· Tahta çekiç ile tahtaya çivi çakabilir.
Büyük Kas Gelişimi
. Tek ayağımın üzerinde 10 saniye durabilir.
· Sözel yönlendirmelere göre değişik hızlarda ve yönlerde yürüyebilir.
· Öne doğru taklalar atabilir.
· Beş kez üst üste eğilerek dizimi büküp kaldırabilir.
· Ayaklarım tutulduğunda ellerimin üstünde yürüyebilir.
· Tek ayağımın üstünde sıçrama hareketi yapabilir.
· Kendime doğru atılan topu tutabilir.
· Müzikli dairesel oyunlar oynayabilir.
· Koşarken yerdeki nesneleri toplayabilir.
· Zıplayan topu yakalayabilir.
· Her iki elimle de bir nesneyi veya bir eli, kuvvetle sıkabilir.
· Parmak uçlarıma basarak iki metre kadar koşabilir.
Psikomotor Gelişimi İçin Oyunlar...
OYUNUN ADI: Çömleğinde Ne Var?
GELİŞİM ALANI: Psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: 8 -10
YAŞ GRUBU: 5- 6
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık alan
UYGULAMA: Çocuklar halka olup yere çömelirler. Biri ebe olur. Ebe halkanın dışında dolaşır, bir çocuğun yanında durur ve sorar:
-- Çömleğinde ne var?
-- yağ var, bal var
-- satar mısın?
-- satmam
-- tattırır mısın?
-- tattırmam
ebe çömelen oyuncunun eline hafifçe vurur ve:
-- al öyleyse sen o yoldan ben bu yoldan..
der ve halkanın çevresinden dolaşarak aynı yere gelmek için koşmaya başlarlar. Eline vurulan çocuk da yerinden kalkar. Ebenin yönünün tersinde koşmaya başlar. Önce gelen çocuk boşalan yere çömelir. Diğeri ise ebe olur ve böylece oyun devam eder.
OYUNUN ADI: İhtiyar Büyücü
GELİŞİM ALANI: psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ – GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: 8- 10
YAÇ GRUBU: 5-6
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık hava
UYGULAMA: Çocuklar oyun alanında dağınık şekilde dururlar. Çocuklardan birisi sayışma ile ebe seçilir. (ihtiyar büyücü) bir tanesi de başkan olur. İhtiyar büyücü çocuklardan 2-3 metre ileride sırtı onlara dönük olarak durur. Yan tarafta da başkan vardır. Büyücü öne doğru yürümeye başlar.( kamburunu çıkararak, ayağını sürüyerek veya sekerek) diğerleri onu taklit ederek takip ederken hep bir ağızdan :
ihtiyar büyücü hendeğe düştü bir kuruş buldu zengin oldu,n
tekerlemesini söylerler. Çocuklar sözlerini bitirince büyücü başkana dönerek:
bunlar kimin çocukları diye sorar.n
Başkan çocuklardan birinin adını söylemişse büyücü yürümesine devam eder. Diğer çocuklar da tekerlemeyi söyleyerek büyücüyü takip ederler. Tekerleme bitince büyücü tekrar başkana sorar:
bunlar kimin çocukları?n
Başkan ‘’ ihtiyar büyücünün çocukları’’ derse büyücü geri döner, çocukları çizgi içerisinde yakalamaya çalışır. Yakalanan çocuk, büyülenmiş olur. Çocukların yakalanması için büyücüye yardım eder. Son kalan oyuncu yeni oyun için ihtiyar büyücü olur.
OYUNUN ADI: BAHÇIVAN VE YARAMAZ ÇOCUK
GELİŞİM ALANI: psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ- GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: sınıf mevcudu
YAŞ GRUBU: 4-5 yaş
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık hava
UYGULAMA: çocuklar her zamanki büyük bir halka oluştururlar, yere otururlar. Çocuklar arasından bir bahçıvan ve bir de yaramaz çocuk seçilir. Bahçıvan çiçekleri sularken yaramaz çocuk bahçede dolaşmaktadır. Bahçıvan yaramaz çocuğun yanına giderek sakın çimlere basma, çiçekleri koparma der. Yaramaz çocuk beni yakalamayı başarırsan söylediklerini yaparım der ve koçmaya başlar. Ama yaramaz çocuk hangi hareketi yapıyorsa bahçıvan da aynı hareketleri yapmak zorundadır. Örneğin çocuk iki kez kendi kendi etrafında dönerse bahçıvan da dönecek, tek ayakta koşarsa bahçıvan da tek ayakta koşacaktır.
Psikomotor gelişime uygun etkinlikler
Ø Ona bakabileceği bir nesne verebilir, yüzükoyun yattığında, gözleri ve
bakışlarıyla hareketlerini takip edebilmesi için görüş alanı içinde parmaklarınızı
veya renkli objeleri, onun görüş alanı içinde oynatabilirsiniz (1. ay) .
Ø Çocuğu kucağınıza aldığınızda başını dik tutabilmesi için çıngırak ya da sesli
oyuncak sallayabilirsiniz (3. ay) .
Ø Ara sıra sesli uyaranlar vererek çocuğun değişik pozisyonlarda yatmasını
sağlayabilirsiniz (6. ay) .
Ø 10 dakikayı geçmemek koşuluyla sırtını ve yanlarını destekleyerek oturmasını
sağlayabilirsiniz. Bunu gün boyu tekrarlayabilirsiniz. Eline ve uzanabileceği
yere oynayabileceği oyuncaklar koyabilirsiniz (6. ay) .
Ø Bebek yüzükoyun durumdayken uzağına sevdiği oyuncağı koyabilirsiniz. Onu
alması konusunda çocuğu cesaretlendirebilirsiniz. Sürünerek gitmek istediğinde
vücudunu hareket ettirmesi için tabanlarından iterek destekleyebilirsiniz (6. ay)
.
Ø Çocuğu masaya oturtarak önüne büyük ebatta kâğıt kalem koyabilirsiniz.
Çocuğa resim yapmasını söyleyebilirsiniz. Yaptığı resimleri sözel ifadelerle
ödüllendirebilirsiniz (18. ay) .
Ø Çocuğun çekmeli oyuncaklarla oynamasına olanak sağlayabilirsiniz. Çocukla
birlikte bir kutuya ip bağlayarak bir araba hazırlayabilirsiniz. Süsleyerek
oynaması için verebilirsiniz (2 yaş) .
Ø Çocuğun merdivenden tek başına inmesine olanak sağlayabilirsiniz. Çocuğun
bağımsızlık çabalarını destekleyebilirsiniz (2 yaş) .
Ø Zıplama ve ayak ucunda yürüme faaliyetlerinin yer aldığı oyunlarla top ve
koşmaca yoluyla enerjisini harcamasını sağlayabilirsiniz (2,5 yaş) .
Ø İhtiyar adam yürüyüşü, dalgın adam yürüyüşü, cüce yürüyüşü, robot yürüyüşü,
dev adam yürüyüşü, simitçi, balıkçı, satıcı yürüyüşleri, meyve toplama ve
devşirme, ekin ot biçme, tahta rendeleme, odun kesme ve yarma, kaz, ördek,
ayı, fil, maymun, tavşan, leylek yürüyüşü gibi çeşitli hayvan taklitlerinin yer
aldığı oyunlar psikomotor gelişimi, özellikle büyük kas gelişimini destekler.
Ø Çocuğun eline pırasa, havuç, patates gibi sebzeleri vererek bunların üzerine
keskin olmayan bir kazıcı ile şekilleri çizmesi istenir. Şekiller kazınır. Şekillerin
yer aldığı sebze kesitleri sulu boya ile istediği renkte boyanır. Beyaz bir kâğıda
bastırılır. Baskılı motiflerden çeşitli kompozisyonlar oluşturulur. Böylece
çocuğun büyük ve küçük kas gelişimi desteklenmiş olur.
Ø Bir kâğıt, akordeon gibi katlanır. Bu kâğıdın üzerine bir insan resmi çizilir. İnsan
şeklini makasla kesmesi istenir. Kâğıt açıldığında peş peşe sıralanan insan
şekilleri ortaya çıkar. Çocukların küçük kaslarının gelişimi desteklenir.
Ø Çeşitli top oyunları oynanabilir. Topun, çocuğun fiziksel boyutlarıyla uyumlu
büyüklükte olmasına özen gösterilir. Bir torbaya doldurulan pinpon toplarının
çocuk tarafından durduğu yerden kımıldamadan belli bir mesafeye konan sepet
ya da geniş ağızlı bir kavanozun içine atılması istenerek oyun oynanır. Sepet ya
da geniş ağızlı bir kavanozun içine atılan toplar sayılır. Aynı oyun, daha büyük
topla ve çocukların boyuna uygun yerleştirilen potaya atılarak oynanır.
Küçük Kas Gelişimi İçin Uygun Araç-gereçler
Ø Bez oyuncaklar
Ø Boş kutular
Ø Diş kaşıma halkaları
Ø Büyük renkli küpler
Ø Büyük tahta çivilerle geçmeli oyuncaklar
Ø Basit bloklar
Ø Takıp sökmek için plastik cıvata ve somunlar
Ø Boş tahta ve mukavva kutular
Ø Tahta, bez veya plastik hayvanlar
Ø Kum havuzu ve kum oyuncaklar
Ø Müzik aletleri, zil, tef, davul
Ø Boncuklar ve ip
Ø Parmak boyası
Ø Bağlama oyuncaklar
Ø Düğmeli-fermuarlı giysileri olan giydirilecek bebekler
Ø Kavram geliştirici oyuncaklar
Ø Öykü kitapları ve masallar
Ø El kuklaları
Ø Yap-boz oyuncakları
Ø İp bağlama ve çeşitli kâğıt işler
Ø Kolaj çalışması, artık kâğıt ve kumaş parçaları
Ø Keskin olmayan makas ve kâğıtlar
Ø Domino
Ø Basit resim, harf ve sayı oyunları
Ø Oyun hamurları
PSİKOMOTOR GELİŞİM
Çocuğun gelişimde önemli bir yer tutanpsikomotor gelişim, yaşam boyu devam eden bir süreçtir. psikomotor gelişimbedenin ağırlıkça artması ve boyca uzamasının yanında bedeni oluşturan tüm altsistemlerin de büyümesini ve olgunlaşmasını içerir. Bireyin sağlıklı olması,tüm alt sistemleriyle birlikte bedenin sağlıklı gelişmesine ve işlevlerinigereğince yapmasına bağladır. Fiziksel gelişimi, bireyin, bedensel yapısı,sinir-kas işlevlerindeki değişim ve dengelenme süreciyle ilgilidir. Motorgelişim ise bireyin organlarının işleyişini denetim altına almada gösterdiğibecerikliliğin artmasıdır. Motor gelişimde duyum, sinir-kas sistemleri eş güdümiçinde çalışırlar. Duyumların gelişimi duyu organlarının görme, işitme,dokunma, tat, koku, ısı, acı gibi duyumları yeterli düzeyde alabilme gücüneulaşmasıdır. Motor hareketlerin tümünde bedenin birkaç kısmı birlikte ve eşgüdüm halinde çalışmak durumundadır. Bu eşgüdümün gelişimi, bedenininolgunluğuna ve alıştırmalara bağlıdır. Her motor hareket belirli bir gücegereksinim duyar. Gücün artması kemiklerin, kasların büyümesi, belli oranlarındeğişimi, kısaca bedensel gelişim ile sıkı sıkıya bağlantılı olduğu içingenellikle fiziksel gelişim ve motor gelişim birlikte incelenir. Motor gelişimbütün yaşam boyunca devam eden bir süreçtir; fiziksel gelişim ve motorbecerilerin kazanılması, dengelenmesi ve azalması sürecidir. Çeşitlisınıflandırılmalar olmakla birlikte, motor gelişim, fiziksel yetenekleringelişimi ve hareket gelişimi olarak incelenebilir. Fiziksel beceriler, motorgörevleri uygulayabilme kapasitesi ile ilgilidir ve fiziksel uygunluğun çeşitlibileşenlerinden oluşur(kas kuvveti, dayanıklılık, kalp-dolaşım sistemidayanıklılığı, esneklik vb.)hareket becerileri(sürat, çeviklik, denge, koordinasyon,güç) ise çeşitli hareket kategorilerini sınıflandırmak için kullanılan gelişanlamlı bir terimdir.
TANIMI VE ÖNEMİ
Çocuk organizmasını, yetişkinde ayıran enönemli özellik, sürekli büyüme, gelişme ve değişme süreci içinde olmasıdır. Budeğişim süreci içerisinde çocuğun gelişimi, görünür ve görünmez büyümeyiiçerir. Görünür büyüme bedenin boyutlarında, biçiminde ve oranındakideğişmedir. Görünmez büyüme ise iç organlarda meydana gelen değişmedir. İşte bugörünür gelişimlerden bir tanesi motor gelişimdir. Motor kelimesi tek başına ‘hareket’ anlamına gelir. Yetişkinler gibi çocuğunda hareket etmeye ihtiyacıvardır. Çocuk doğduğu günden itibaren bu ihtiyacını gidermek için, yattığıyerden başını kaldırma, göğsünü kaldırma ellerini kollarını, bacaklarını hareketettirme dönme, emekleme gibi davranışları kazanır. Düşünülmeden bağımsız olarakyapılan bu ilk hareketler daha sonra vücut hareketlerine, zamanla dışuyarıcıların kontrolü ile çeşitli motor etkinliklere dönüşür. Bireyin eklem,kas ve ses tellerine amaçlı olarak kullanmasına motor hareketler denir.Çocukların motor davranışlarının gelişimi refleksler, duruşa ait hareketler,yürüme, koşma, atlama gibi beceriler şeklinde olmaktadır. Motor gelişim,fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin-omur ilik gelişimi sonucuorganizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır. Kilo artışı, boyuzaması ve kas gelişimine diğer bir değişle fiziksel gelişme paralel olarakhareket ve becerilerin kazanılmasında sinir sistemi ve kasların gelişimi önemlibir yer tutar. Bu becerilerin kazanılması doğum öncesi dönemde başlar ve ömürboyu devam eder. Tüm çocukların motor gelişimde üç genel kuraldan sözedilebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;
• Gelişimbaştan ayağa doğru olup, önce baş, sonra omuzlar ve kollar ve nihayet bacaklarve ayaklar gelişir.
• Hareketlermerkezden dışa doğru gelişir. Beden veomuz hareketleri bağımsız kol hareketlerinden el hareketleri parmakhareketlerinden önce gelir.
• Motorgelişim belirgin bir sıra izler. Çocuk önce durur, emekler, yürür, daha sonrakoşar ve oturur. Çocuğun motor gelişimini bilmek onun eğitiminde de önemlidir.Bu durum motor gelişimde önemli olan olgunlaşma ve öğrenmeyleaçıklanabilir. Çocuğun yeni bir şeyöğrenmesi için yeterli olgunlukta olması gerekir. Bu noktada çocuğun eğitimindede motor gelişim göz arda edilemez.
PSİKOMOTOR GELİŞİMBASAMAKLARI
İlk 3 ay içinde
Gözleri ile hareket eden şekilleri takipedebilir, kucağa alındığında kafasını dik tutabilir, yüz üstü yatarken kafasınıbit miktar yukarı kaldırabilir ve yanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareketettirebilir, ellerini yumruk haline getirebilir.
3- 6 ay
Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışıronlara uzanmaya çalışır, eline aldığı nesneleri ağzına götürmeye çalışır,hoşuna giden nesnelere uzanmaya çalışır. Kafasını yüz üstü yatarken tam dikkaldırabilir. Kafasını dik tutabilir.
6-12ay
Oturabilir, emekleyebilir, tutunarak ayağakalkabilir, 12.ayın sonuna doğru ayakta çok kısa süreli durabilir, ayaktatutulduğunda ayaklarını hareket ettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterekyuvarlayabilir, elleri arasında oyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarkendüz dönebilir, işaret parmağı ile nesneleri gösterebilir.
12-18 ay
Yürür, elinden tutulduğunda merdiventırmanır, ayakta iken çömelebilir, ayağı ile topa vurabilir, yere -doğrueğilir, destek ile zıplayabilir, kaşığı rahatlıkla tutabilir.
18-24 ay
Kapıyı açabilir, kendi başına merdivendeninip çıkabilir elini daha çok kullanmaya başlar, oyuncakları ile oynarken elbecerilerini rahatlıkla kullanabilir(2-3 küpten kula yapabilir)
2-3 yaş
Düşmeden koşabilir, bazı çizgileri takliteder, merdivenden rahatlıkla kendi başına inip çıkabilir, oyuncaklarıylaoynarken el becerileri rahatlıkla kullanabilir, düşmesini açabilir, üçtekerlekli bisikleti sürebilir, tek başına üstünde kısa bir süre durabilir, birbardak suyu taşıyabilir, yürürken engelleri adım atarak rahatlıkla geçer,rahatlıkla çömelip kalkabilir, geri geri yürüyebilir.
3-4 yaş
Tek ayak üzerinde uzun süre durabilir,ayakkabısını giyer, kendini doyurabilir, düz çizgi çizebilir, iki ayakla 40cmsıçrayabilir, takla atabilir, yardımsız kaydıraktan kayabilir, çömelip kalkmahareketini rahatlıkla yapabilir, tek başına sıçrayabilir, müzikle beraber tempotutar, zıplayan topu eliyle tutar, şekilleri boyar, 3-4 renk eşleştirebilir,aynı kartları eşleştirebilir.
PSİKİMOTOR GELİŞİM İLKELERİ
İnsan gelişimi önceden kestirilebilendüzenli bir sıra izler motor gelişimi etkileyen bir çok biyolojik faktör buönceden kestirilebilen düzenden ortaya çıkmıştır.
• Gelişim Yönü
Motorgelişim düzenli bir sıra izler. Baştan ayağa ve merkezden dışa doğru gelişir.Kas kontrolünün gelişimi baştan ayağa sıra izler. Örneğin fötal dönemde öncebaşın formu gelişir. Ellerin formu, ayaklardan önce oluşur. Okul öncesiçocukların alt ekstremiteleri kullanma becerisi, üst ekstremitleri kullanmabecerisinden daha düşük düzeydedir. Buda, cephalocauda ( baştan ayağa)gelişimine tamamlanmasından kaynaklanmaktadır. Gelişimin ikinci yönü,proximo-distal (merkezden dışa) gelişimdir. Proximo –distal gelişim, çocuğunkaslarını merkezden en uzak noktalara doğru kontrole alındığını ifade eder.Örneğin, el bileği, el ve parmaklardan daha önce kontrol kazanır.
• Büyüme Hızı
Çocuklarınbüyüme derecesi karakteristik modeller şeklindedir ve evrenseldir. Büyüme, dışetkenlere direnç gösterir. Hatta henüz açıklanmamış nedenlerle kendi kendinedüzeltme yöntemiyle hastalık gibi nedenlere bağlı görülen büyüme duraklamadurumunda çocuğun yaşıtlarını düzeyine gelmesini sağlar. Örneğin, şiddetli birhastalık çocuğun boy, kilo ve hareket yeteneğini kazanmasını geciktirse buçocuk hastalıktan sonra kendi büyüme örneğine dönebilecektir. Aynı durum, düşükdoğum ağırlıklı bebeklerde görülür. Düşük doğum ağırlıklı bebek(2500 gramınaltındaki bebekler), birkaç yıl içinde yaşıtlarının büyüme derecesini yakalar.Bu bilgiler ışığında, daha sonraki boy, kilo ve motor gelişimini tahmin etmekiçin 2 yaştan önceki ölçümlerden yararlanmanın mümkün olmadığınısöyleyebiliriz. Başka bir deyişle 2 yaş önceki ölçümlerden yararlanmanın mümkünolmadığını söyleyebiliriz. Başka bir deyişle 2 yaş öncesi ölçümler (boy, kilo,motor gelişim)yetişkinlik ölçümleri için sağlıklı bilgi vermemektedir.
• Farklılaşma ve bütünleşme
Çocuğunmotor gelişimi sinir kas sistemi açısından incelendiğinde, motor davranışlarınkoordineli, ancak, karmaşık bir şekilde ilerlediği ve olgunlaşma ile ilgiliolduğu görülmektedir. Bebeklik döneminin hareket kalıplarından çocuk vegençlerin daha fonksiyonel ve daha becerikli hareketleri olduğu derece dereceilerlemeleri farklılaşma olarak isimlendirilmektedir.
Bütünleşmeçeşitli kas grupları ve duyu sistemlerini koordineli olarak birbirleri ileetkileşim içinde olmalarını ifade eder. Kısaca olgunlaşmadan dolayı, çocuğunhareket modellerinin kabadan inceye doğru derece derece ilerlemesi farklılaşma,kas grupları ile duyu sistemlerinin beraber ve uyumlu olarak çalışması isebütünleşme olarak tanımlanmaktadır.
• Kritik dönem kavramı
Kritikveya hassas dönem kavramı, çevresel etkenlerin gelişimi nasıl engellediğinianlama açısından büyük önem taşır. İnsan yavrusunun oluşması sırasında herorgan, organ sistemi ve onotomik yapı belirli yönlerini sabit zamanlardageliştirirler. Eğer bu dönemde dışarıdan bir etki olursa gelişim sürecibozulabilir. Yaşamın hiçbir döneminde ve hiçbir şekilde telafi edilemeyeceğiiçin hasar süreklidir. Örneğin prenatal (doğum öncesi) dönemde beynin oluşmasısırasında dışarıdan yapılan bir etki radyasyon, alkol, kimyevi maddeler kalıcıhasar nedenidir.
• Bireysel Farklılıklar
Gelişim,kalıtsal ve çevresel etkenlerin etkisi altındadır. Her çocuk, kendi gelişimçizgisinde önceden belirlenmiş sırayı izleyerek ilerler. Normal çocuklargelişme hızlarında büyük farklılıklar gösterirler. Yaş ile açıklanamayandavranış farklılıkları kalıtım, deneyim, eğitim, sosyalleşme gibi kavramlarlaaçıklanmaktadır. Gelişimler çalışmalarda yürümenin, tuvalet eğitiminin,konuşmaya başlama gibi özelliklerin ortalama kazanılma yaşı saptanmayaçalışılmıştır. Genelde, 6 aydan bir yıla kadar ortaya çıkan motor yeteneksayısında, bireysel farklılıklar görülmektedir. Bu bireysel farklılıklar, bazıçocukların yeni becerileri öğrenmeye neden hazır olup olmadıklarını açıklamayayardım eder.
• Beden Ölçüleri
1-5yaş çocuklarının hareket kapasitesini ve potansiyelinin beden yapısına, kasyapısına ve duruşa ait değişmeler etkilemektedirler. Yaşamın iki ve üçüncüyılında dizleri bükerek ve bacakları yanlara açarak yürümede belirgindeğişmeler olur. Beşinci yılda düzgün yürüme görülür. Birinci yaştan beşinciyaşa doğru beden ağırlığında ve uzunluğunda önemli artış olur. Uzun kemikler vegövde gelişir. Genelde kızlar oğlanlardan daha çabuk olgunlaşırlar. Kızlarınkol ve bacakları daha uzundur.
Waller,beden yapısını motor yeterlilikle ilişkili olduğunu belirtmiştir. Büyümeye,yapıya ve duruşa ait değişiklikler performansı belirli derecede etkiler. Başınvücuda oranının küçülmesi çocuğun denge işlemindeki performansını olumlu yöndeetkiler.
• Filogeni ve Ontogeni
Bebeklerinbirçok temel yetenekleri ve küçük çocukların temel hareket yetenekleri,filogenetik becerileri olarak düşünülmektedir. Filogenetik beceriler;kendiliğinden otomatik olarak ortaya çıkarlar. Önceden saptanmış bir sıraiçinde olgunlaşma süreci içinde gözlenebilirler. Filogenetik beceriler,çevresel etkenlere direnç gösterirler. Temel el becerilerini (tutma, bırakma),büyük kas kontrolünü ve temel lokomotor yeteneklerin( yürüme, koşma, atlamavs.) kazanılması filogenetik becerilere gösterilen örnekler arasındasayılmaktadır.
Ontogenetikbeceriler ise, öncelikle öğrenme ve çevresel fırsatlara bağımlıdırlar. Örneğin,yüzme, bisiklete binme, buz pateni, tenis gibi beceriler, kendiliklerindeortaya çıkmadıkları ve bireysel çalışma gerektirdikleri için ontogenetikbeceriler olarak adlandırılırlar.
PSİKOMOTOR GELİŞİM
TEMEL KAVRAMLAR
Gelişim psikolojinin kapsamındaki konularıiyi anlayabilmek için belirli kavramları ve bu kavramların anlamlarını bilmekgerekir. Gelişim psikoloji alanında sıklıkla kullanılan temel kavramlar veaçıklamalar aşağıda verilmiştir.
Psikoloji: insan davranışlarını ve davranışını etkileyenetmenleri inceleyen bilim dalıdır. Psikojinin klinik psikoloji, sosyalpsikoloji, fizyolojik psikoloji, danışma psikolojisi, psikometri, gelişimpsikolojisi ve öğrenme psikolojisi gibi birçok alt dalı vardır.
Gelişim Psikolojisi: gelişim psikolojisi, insan davranışındadoğumdan ölüme kadar, tüm yaşamı boyunca gözlenen biyolojik ve psikolojikdeğişiklikleri inceler. Büyüme ve gelişme sonucu, davranış ve bilişsel sistemdeortaya çıkan değişimleri inceleyen psikoloji dalıdır.
Davranış: organizmanın yaptığı ve türlü eylemdir,başka bir değişle, insanın zihinsel ve bedensel tavır ve hareketleridir.Bilişsel, duygusal ve psikomotor olmak üzere üç tür davranıştan söz edilebilir.Bilişsel davranış zihindeki bilgilerle ilgili olan bir davranıştır. Duygusal davranışlarduygularla ilgilidir. Psikomotor davranışlar ise insanın bedensel hareketleriniifade eder.
Gelişme: gelişme, büyümü olgunlaşma ve öğreneninbirbirini etkileyerek devam etmesiyle döllenmeden ölüme dek süren yaşamsürecinde bireyin geçirdiği fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyaldeğişiklerdir. Gelişme sürekli bir süreçtir ve sadece fiziksel büyümeyi değilgörev ya da özelliklerdeki gelişmeleri de içerir. Olgunlaşma ve öğrenmeninetkileşimiyle oluşan gelişme sonucu birey içinde bulunduğu dönemde kendisindenbeklenen gelişim görevlerini yapabilecek düzeye gelir.
Büyüme: organizmanın boy ağırlık ve hacim olarakartmasıdır. Görüldüğü gibi büyüme bedenle ilgili değişimleri içerir.
Olgunlaşma: organizmanın büyüyerek kendisindenbeklenen bir işi yapabilecek düzeye ulaşması sürecidir. Olgunlaşma kalıtım veçevre koşulları arasındaki etkileşim sonucu bireyin olgunluk düzeyineulaşmasını sağlayan biyolojik gelişimlerdir. Olgunlaşmada öğrenmenin etkisiyoktur. Örneğin çocuk yürüme veya koşma için yeterince olgunlaşmadan bunlarıbaşaramaz.
Hazır Bulunuşluk: İnsanın belli bir gelişim göreviniolgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Hazır bulunuşlukyeni bir öğrenme ortamında, bireyin önceden sahip olduğu özelliklerin tümünükapsar. Bireyin yaşı, gelişimi, olgunluk seviyesi, tutumu, motivasyonu ve sağlık durumu yeni öğrenmeortamında etkili unsurlardır.
Gelişimin Görevi: Her gelişim döneminde bireyin geliştirmekzorunda olduğu sosyal beklentiler ve davranış örüntüleridir. Gelişim görevini zamanındayerine getirmesi kişiyi mutlu eder. Örneğin bir yaşına doğru çocuktan beklenengörevler birkaç kelime söyleyebilmesi ve emekleyebilmesidir.
Kritik Dönem: Gelişim de belli davranışlarınkazanılması gereken dönemler vardır. İlgili davranış bu dönemde kazanıldığızaman daha sonra kazanılması çok zordur. Bu dönemlere kritik dönem denir.
PSİKOMOTOR DAVRANIŞLAR
Ruhsal nedenlerle yapılan, motifleriruhsal olan bütün hareket ve davranışlar psikomotor kavramı içindeincelenirler. Bu hareket gurubu içine bir müzik aleti çalmaktan, yürümeye,resim yapmaktan konuşmaya kadar, birbirleri ilgili ya da ilgisiz hareketlergirer. Psikomotor hareketlerin bir kısmı, örneğin jestler ve mimikler bilinçsizolarak gerçekleşir. Bir kısmı ise, bilinçli ve istemlidirler. Bir diğer kısmıise başlangıçta bilinçli olarak kazanılır daha sonra otomatikleşerek bilincinkatılmasını gerektirmez. Örneğin araba kullanmaya başlayan bir sürücü adayıbaşlangıçta vites değiştirirken bilinçli hareket eder, ustalaştıktan sonrahareketleri tamamen otomatikleşmiştir. Psikomotor hareketlerin spordaki önemiiki özelliğinden kaynaklanır. Birincisi; insanların bir kısmı bazı hareketleriçin doğuştan özel yeteneklere sahiptirler. Bazı insanlar bir müzik aletiniçalmayı diğer insanlardan daha kolay öğrenir ya da daha güzel resimyapabilirken bazı daha uzağa atlayabilirler ya da koşabilirler. Bu yeteneklerinönceden saptanabilmesi gençlere belli mesleklere veya belli spor dallarınayöneltmede çok önemlidir. Psikomotor hareketlerin sporda olan ikinci özelliği;bunların öğretebilmesi ve geliştirilebilmesidir. Burada elbette ki uygunyöntemlerin kullanılması çok önemlidir. Bir psikomotor hareketin ruhsaldayanağı ne kadar yüksekse onun sporcuya kazandırılması ve geliştirilmesiolasılığı o kadar fazladır. Örneğin; bir futbolcuya uygun yere pas atmayıöğretmek, ona çalım atmayı öğretmekten daha kolaydır.
ORGANİZMANIN MOTOR ZORLANMAŞEKİLLERİ
Psiko-motor davranışlara ve bunların sporpsikolojisi olan ilişkilerine geçmeden önce organizmanın motor (hareket sel)zorlanma şekillerini tanıma yararlı olacaktır. Organizmanın motor zorlanması 5şekilde olur.
Koordinasyon (Eşgüdüm): iskelet kasının belli bir amaca yönelikbir hareketi gerçekleştirmesi esnasında merkezi sinir sistemi ile ahenkliişbirliğidir. Koordinasyonunun mükemmelliğini sağlayan faktörler, hareketinakışı ile ilgili fizik yasalar, hareketi gerçekleştiren agonist ve antagonist (bir biriyle zıt çalışan, yani birisi kasılırken, diğeri gevşeyen) kaslarınantrenmanlılık derecesi ve kulakta denge organının (vestibuler organ)adaptasyon(uyum) düzeydir. Koordinasyonun mükemmelleşmesi antiraman ilegerçekleşir. Sonuç olarak eşit değerdeki performans, antrenmalılarda daha azenerji sarfı ve dolası ile daha az yorgunluk ile gerçekleşir, yaralanmatehlikesi daha azdır. Mükemmel bir koordinasyona ancak bir yenileme ilkesinedayalı olarak yapılan antremanlar sonucu ortaya çıkan motorıng dinamikstreotipiler ile ulaşılır. Koordinasyonun gelişmesinde zihinsel antremanyöntemi çok etkili olmaktadır.
Fleksibilite (Elastikiyet): bir veya birkaç kasın irade hareketliliksınırıdır. Fleksibiliteyi belirleyen faktörler şunlardır: eklemin yapısı,eklemi saran kas kütlesinin hacmi, kasların, tendronların, bantların, eklemkapsülü ve derinin gerilebilme sınırı. Fleksibilite germe antremanları ile geliştirilir. Buantremanlar ile geliştirilir. Bu antremanlar aynı zamanda yaralanma tehlikesini(kas yırtılmaları, tendom kopmaları vs.)azaltırlar.
Kuvvet: Bir kas ve kas grubunun uygulayabileceğimaksimal kuvvete kas kuvveti denir. Bir kas enine kesit alanının genişliğioranında güçlüdür. Yani harekete katılan kas fibrillerinin sayısı ne kadar çokise, kas o kadar güçlüdür. Kas kuvvetinin artması, kuvvet antremanları ileolur. Bu antremanlar ile kas kitlesinin %300 varan bir gelişmesi mümkündür.
Hızlılık: organizmanın motor zorlanma şekillerindenbiri olan hızlılık aşağıdaki 4 faktör ile belirlenir:
Tepki süresi, tek bir hareketin hızı,hareketin frekansı ve hareketi sürdürme hızı.
Hızlılık antremanları ile sporcununhızlılık kapasitesi %17 oranında arttırılabilir.
Dayanıklılık: Belli bir performansı mümkünolduğu kadar uzun sürdürebilme yeteneği olarak tanımlanır. Sporcu seçimindebunların önemi şuradan ileri gelir:
1.Bu yetenekler antreman ilegeliştirilebilirler.
2.Ancak bu gelişme, sporcunun doğuştankapasiteye oranla olur, yani sporcunun doğuştan sahip olduğu kapasite ne kadaryüksek ise, antremanlar sonucu elde edilen kapasite artması o kadar yüksekolur.
3.Özellikle koordinasyonun gelişmesindepsikolojik antrenman yöntemleri son derece etkilidirler.
4.Bu yeteneklerin geliştirilmesi içinyapılan antremanlar hem sporcunun kişiliğine yakından bağımlıdırlar, hem deonun kişiliğini etkilerler.
5.Bu yetenekleri bir takım testler ileönceden saptamak mümkündür.
PSİKOMOTOR GELİŞİM
Fiziksel yapıda ve sinir kasişlevlerindeki değişim süreçleri kapsar. Motor gelişim terimi ile psikomotorgelişim terimi sık sık birbirinin yerine kullanılır. Psikomotor gelişim, yaşamboyu devam eden bir süreç olup motor becerilerde azalma ya da yeni bir becerininkazanılması gibi tüm fiziksel gelişmelerle ilgilenir. Çocukların motorgelişimi, hareket yeteneklerini gelişme ve fiziksel yeteneklerin gelişiminikapsar. Bu konu üçüncü bölümde geniş olarak ele alınmaktadır.
MOTOR GELİŞİMLE İLGİLİ TEMELKAVRAMLAR
Hareketi etkileyen yaş, cinsiyet gibibiyolojik ve kuvvet, denge, esneklik, hız, dayanıklılık gibi mekanikfaktörlerin önemini belirtmek için kullanılan motor terimi çoğu zamanpsikomotor, algısal motor, duyu motor, motor öğrenme, motor kontrol ve motor gelişimterimlerinde olduğu gibi bazı terimlere eklenerek kullanılır. Bedeneğitimciler, özellikle motor süreçler üzerine odaklaşarak, motor terimine ön ekolarak kullanmaya eğilim gösterirlerken psikolok ve eğitimciler psikomotor,algısal ve duyu motor terimlerinde olduğu gibi son ek kullanmaya eğilimgösterirler. Bu alanda yaygın olarak kullanılan terimler aşağıda açıklanmıştır.
FORM (HAREKET ŞEKLİ)
İkiya da daha çok hareketin bir sıra içinde düzenlenmesiyle ortaya çıkan modelolarak tanımlanır. Örneğin, tenis topu fırlatırken omuzların, kolların,gövdenin ve bacakların hareketlerinin düzenlenmesiyle ortaya çıkan fırlatma,fonu olarak isimlendirilmektedir. Hareket modeli(bir hareketin yapılmasında yada performansın ortaya konulmasında gerekli olan nörolojik süreçleri dıştangözlenebilir niteliğini ifade etmektedir), motor model ( bir hareketinyapılmasında ya da performansın ortaya konmasında gerekli olan içten gelennörolojik süreçleri yani denge, hız, kuvvet, esneklik gibi biyolojik ve mekaniksüreçleri ifade eder). Benzer anlamda ancak farklı özellikleri vurgulamak içinkullanılan terimlerdir.
PERFORMANS: Yapılan bir hareketi ya da hareketinsonucunu belirtmek için kullanılır. Performans hareketin ölçülebilen birözelliğidir ve genellikle süre ya da mesafe olarak belirtilir. Örneğin, durarakuzun atlama performansı mesafe, koşu hızı ise süre olarak belirtilir.
FORM VE PERFORMANS; Hareket şekli ve performans arasındaolumlu bir ilişki olduğu ve olgun hareket şeklinin performansı arttırdığıdüşünülmektedir. Ancak, aynı hareket şeklinin kullanan çocukların farklıperformans göstermeleri, performans üzerinde hareket şeklinin tek etkenolmadığını ortaya koymaktadır. Aynı hareket şeklini kullanan çocuklarınperformanslarında görülen bu farklılıklar, hareket hızı, kuvvet, tepki süresi,el göz koordinasyonu, esneklik gibi faktörlerden kaynaklanabilmektedir. Bufaktörler yönünden ileri düzeyde bulunan bir çocuk olgun hareket düzeyine sahipolmasa da, bu faktörler yönünden yeteri derecede gelişmemiş, ancak olgun hareketşekline sahip olan bir çocuktan daha yüksek performans gösterebilir. Böylece,olgun hareket şeklinin performans üzerinde etkili olan bir çok faktörden sadecebir tanesi olduğu kabul edilmektedir.
HAREKET; Vücudun herhangi bir parçasındaki ya datüm vücudun pozisyonundaki değişmedir.
TEMEL BECERİLER; 2-7 yaşlarında ortaya çıkan spor vegelişmiş aktivitelere temel oluşturan koşma, yakalama, zıplama, atlama,fırlatma, sekme, topa ayakla vurma gibi hareketler temel beceriler olarakisimlendirilirler.
MOTOR BECERİ; Beceri deyimi, bir konu hakkındadeneyimli olunduğunu ve düzgün bir hareketin yapıldığını ifade eder. Böyle bireylem öğrenmeyi gerektirir. Örneğin, yürüme ve koşma bir yetişkin için değil,ancak 18 aylık bir çocuk için becerili bir harekettir. Böylece, motor becerideneyim ve öğrenmenin etkisiyle doğru olarak yapılan bir ya da bir grup hareketolarak tanımlanmaktadır.
MOTOR ÖĞRENME
Deneyim ile bir hareketin öğrenilmesinebağlı olarak performansta ilerlemeyi ifade eder. Motor öğrenme terimininkullanılması için performansın, öğrenmenin bir sonucu olarak ilerlemesigerekir.
SPOR BECERİLERİ
Temel becerilerin gelişmesini veözelleşmesini içerir. Örneğin, golf oynamak özel bir spor becerisi gerektirir.Bu spor branşının çocukluk çağında kazanılan topa vurma becerisinin ergenlik veyetişkinlik çağındaki bir uzantısı olduğu düşünülmektedir.
MOTOR GELİŞİMİN ALANLARI
Çocuğun günlük aktivitelerindeki hareketmodelleri iki büyük kategoride toplanırlar.
• Büyükkas hareketleri (bedeni kullanma ).
• Küçükkas hareketleri( obje kullanma).
Büyük kas hareketleri, başka bir deyişlekaba motor beceriler, geniş kasların kullanımını sağlar.
Çocuğun NormalGelişimi ve Gelişimin Aşamaları - Psikomotor Gelişim Aşamaları
ÇocuğunNormal gelişimi ve bu gelişimin aşamaları aşağıdaki şekillerdeolmaktadır.
1- PSİKOMOTOR GELİŞİM BASAMAKLARI
o Motorgelişim
o Dilgelişimi
o Sosyalve kişilik gelişim
o Çocukgelişiminde genel bilgiler ve özellikler
2- NORMALBOY VE KİLO GELİŞİM AŞAMALARI
o Kızçocuklarda normal boy gelişimi
o Kızçocuklarda normal kilo gelişimi
o Erkekçocuklarda normal boy gelişimi
o Erkekçocuklarda normal kilo gelişimi
3 - SOSYAL VE KİŞİLİKGELİŞİMİ ÖZELLİKLERİ
MOTOR GELİŞİM VEÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Gözleri ile hareket eden şekilleri takip edebilir, kucağa alındığında kafasınıdik tutabilir, yüz üstü yatarken kafasını bir miktar yukarı kaldırabilir veyanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareket ettirebilir, ellerini yumruk halinegetirebilir.
Üç altı ay arasında
Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışır onlara uzanmaya çalışır, eline aldığınesneleri ağzına götürmeye çalışır, hoşuna giden nesnelere uzanmaya çalışır.Kafasını yüz üstü yatarken tam dik kaldırabilir. Kafasını tutabilir.
Altı oniki ay arası
Oturabilir, emekleyabilir, tutunarak ayağa kalkabilir, 12. ayın sonuna doğruayakta çok kısa süreli durabilir, ayakta tutulduğunda ayaklarını hareketettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterek yuvarlayabilir, elleri arasındaoyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarken düz dönebilir, işaret parmağı ilenesneleri gösterebilir.
Oniki onsekiz ay arası
Yürür, elinden tutulduğunda merdiven tırmanır, ayakta iken çömelebilir, ayağıile topa vurabilir, yere doğru eğilir, destekle zıplayabilir, kaşığı rahatlıklatutabilir.
Onsekiz yimidört ayarası
Kapıyı açabilir, kendi başına merdivenden inipçıkabilir, bir elini daha çok kullanmaya başlar, oyuncakları ile oynarken elbecerilerini rahatlıkla kullanabilir (2-3 küpten kule yapabilir ).
İki üç yaş arası
Düşmeden koşabilir, bazı çizgileri taklit eder, merdivenden rahatlıkla kendibaşına inip çıkabilir, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıklakullanabilir, düğmesini açabilir, üç tekerlekli bisikleti sürebilir, tek ayaküstünde kısa bir süre durabilir, bir bardak suyu taşıyabilir, yürürkenengelleri adım atarak rahatlıkla geçer, rahatlıkla çömelip kalkabilir, gerigeri yürüyebilir.
Üç dört yaş arası
Tek ayağı üzerinde uzun süre durabilir, ayakkabısını giyer, kendinidoyurabilir, düz çizgi çizebilir, tek başına dolaşmaya çalışır, çift ayakla 40 cm sıçrayabilir, öne taklaatabilir, yardımsız kaydıraktan kayabilir, çömelip kalkma hareketini rahatlıklayapabilir, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir,40-50 cmden aşağı atlayabilir, tek ayakla sıçrayabilir, dans etme müzik ile berabertempo tutma, zıplayan topu eli ile tutma, kağıttaki şekilleri boyar, 3-4 renkeşleştirebilir, aynı kartları eşleştirebilir, bazı harfleri eşleştirebilir,artı eksi yapabilir.
Dört altı yaş arası
Makasla kağıtları kesebilir, bakarak 1 den 8-9 a kadar sayı yazabilir,öğretilirse adını yazabilir, sek sek oynayabilir, üçgen ve kare yi kopyalar,kendi giyinir kendi soyunur, ayakkabısını bağlar, yüzünü yıkar, dişinifırçalar, altı yaşında iki tekerlekli bisiklete binebilir, el becerileri gözlegörülür bir şekilde gelişir.
DİLGELİŞİMİ VE ÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Sese karşı tepki verir, agulama şeklinde seslerçıkarabilir, tanıdık kişi ve eşyaları görünce ellerini sallar gözü ile takipeder, kendi kendine gülümseyebilir, müzik ve konuşmaya karşı tepki verir, kendikendine oynarken bazı heceleri tekrarlar, dudakları ile p , b , m gibi harfleriçıkarmaya çalışır.
Üç altı ay arasında
Çevresinde konuşan kişileri arar, ağlarkenkonuşulunca rahatlar, agulama şeklinde iletişim kurar, yüksek sesle güler,kendine göre ağlama dışında heceler kullanır.
Altı oniki ay arası
Annenin sesini taklit etmeye çalışır, cee oyunuoynar, bazı eşyaları ses çıkartmak için kullanır, ma ma - da da gibi seslerirahatlıkla çıkarır, 12 aya doğru baba mama der, oyuncakları ve kişileri ileanlamsız dahi olsa konuşmaya çalışır.
Oniki onsekiz ay arası
Hızla yeni kelimeleri öğrenmeye devam eder, hergün gördüğü cisimleri adlandırmaya ve onları rahat tanımaya başlar, insanlarile ilişki kurarken anlamlı kelimeleri çoğunlukla kullanmaya başlar, aileninöğrettiği kelimeleri kendi kendine tekrarlar, onsekizinci aya doğru iki komutuüst üste anlayıp yerine getirir. (bardağı al mutfağa götür gibi)
Onsekiz yimidört ay arası
İki kelimelik cümleler yapmaya başlar,tanıdıklarının ismini bilir, isteklerini rahatlıkla ifade edebilir, ikidenfazla komutu anlar ve yerine getirir, yirmidördüncü aya doğru üç kelimelikcümleleride konuşur.
İki üç yaş arası
Tanıdığı yetişkinler ile rahatlıkla sohbet eder,reddetme ifadesi kullanabilir, cümle yapısı erişkin cümle yapısına benzemeyebaşlar, vücudunun parçalarını raharlıkla yapar, bütün komutları yerinegetirebilir, kelime hazinesi hızla artar.
Üç dört yaş arası
Konuşma ve cümle kurması erişkine iyicebenzemeye başlar, kendine ait yaş, soyad gibi özellikleri bilir, ezberlediğişarkı sözleri vb. rahatlıkla söyler, erişkinler ile rahat sohbet edebilir.
Dört altı yaş arası
Grup halinde olan konuşmalara katılır, hikaye vemasal anlatır, sayı sayar, kelime hazinesi iyice artmıştır, sıfatları rahatkullanmaya başlar, cümle yapısı ve şekli erişkinle hemen hemen benzer,isteklerini ayrıntıları ile anlatabilir.
SOSYALVE KİŞİLİK GELİŞİMİ ÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Anneyi tanıyarak tepki verir, konuşulunca dinler, kucağa alınınca susar,nesneleri takip eder, gülümser.
Üç altı ay arasında
Anne babasına sarılarak kucaklar, nesneleri ve yiyecekleri ağzına götürür,kendiliğinden gülümser, elini uzatır.
Altı oniki ay arası
Oyuncakları ile 10-15 dk oynar, ce oyunu oynar, karşılıklı oyun oynar,yabancıları tanır, tanıdıklarına ses çıkartır, anneden ayrı kalınca endişelenir,baba mama gibi kelimeler ile iletişime geçmeye çalışır.
Oniki onsekiz ay arası
Kendi kendine bardakla su içebilir, kaşıkla yemek yiyebilir, oyuncaklar ileetkileşimi artar, giyimine yardım eder, müzik ile beraber tempo tutabilir,istemediği şeyleri belli eder, ayakkabı çorabını çıkarabilir.
Onsekiz yimidört ay arası
Tuvaletini söyleyebilir, istendiğinde ufak komutları yerine getirerekerişkinler ile etkileşime girer, taklide dayalı oyunlar oynar ( bir kutuyuaraba gibi sürmek gibi ), diğer çocuklara ilgisi artar, diğer çocuklar ileoyuncakları ile beraber oynar, oyuncaklarını diğer çocuklardan kıskanır, rahatsu içer, yemek yer.
İki üç yaş arası
Evcilik oynar, ev işlerine yardım eder, çatal kullanır, giyimini kendi başınayapabilir, tuvaletini haber verir, bazı arkadaşlarına daha fazla ilgi gösterir.
Üç dört yaş arası
Diğer çocuklar ile etkileşim ve iletişimi iyice artmıştır, yetişkinlerinsöylediklerinin büyük çoğunluğunu anlar, oyunlarındaki kurallara uymayaçalışır, kıyafetlerinin tamamını çıkarabilir, gece tuvalet kontrolünüsağlayabilir, el yüz yıkama diş fırçalama işlemini yapar.
Dört altı yaş arası
Sosyal hayata adapte olmaya çalışır, arkadaşları ile uyumu artar, TV da bazıprogramları takip eder, kendine has özellikler belirir, etrafla etkileşimiiyice artar, kendisi masal anlatabilir.
ÇOCUĞUN GELİŞİMİNDEGENEL BİLGİLER VE ÖZELLİKLER
Çocuk yetiştirmek en büyük sanattır. Çocuklarıngenel davranış özelliklerini anlamak, onların ruh dünyalarına inmek gerçektenher anne babanın yapabildiği bir şey değildir. Bazı anne babalar çocuklarınsadece fiziksel bakımlarına yönelik beslenme, barınma, sağlık problemlerinigözetip onların olaylar karşısındaki düşündükleri şeyler, tepkileri, yorumları,üzüntüleri, sevinçleri hesaba katmazlar. Kişisel görüşme ile haberleştiğimizAmerikalı bir sağlık mensubu şunu söylüyor acil sağlık müdahaleleri yaparkenolaylardan çocukların etkilendiğini, bazı psikolojik problemlerin oluştuğunugörüyorum, anne babalara veya bakım veren kişilere çocukların sıkıntılarınıbahsettiğimde, onlar çocuk ne olacak ki diyorlar, ben buna dayanamıyorum,onlarında ruh dünyası var şeklinde yakınıyordu.
Hatta günümüzde bırakın ruhsal sorunları, 2000yılına girdiğimiz bu günlerde, dünyada milyonlarca çocuk kötü bakımdan, basitsağlık sorunlarından, kazalarda, salgın hastalıklarda, anne baba ihmaline bağlınedenler ile hayatını kaybediyor.
Herbir çocuğu ayrı bir dünya olarak kabul edip, onların ruhsal sorunlarınainebilmek, ancak eğitim ve anne baba bilinçlendirilmesi ile olacaktır. Ayrıcaçocukların yaşadıkları ortamların, çevre imkanlarının, devletin sağlayacağıimkanların çeşitliliği ve kalitesi bu sorunların oluşması ve sürecinde etkiliolabilmektedir.
Çocuk eğitiminde çocuğun gerektiği şekildeyetiştirilmesi ve onun topluma hazırlanması büyük oranda, anne babanın hayatınilk gününden itibaren çocuk ile etkileşimi, konuşmaları, eğitim açısındanvermeye çalıştıkları, ev içerisindeki tutumları,etkili olmaktadır .
Anne babaların çocuklarının normal bir şekildesosyal, kişilik ve mental motor gelişimin olması ve sağlıklı bir psikolojikyapıya sahip olmaları için yapmaları gerekenler:
Dengeli eğitim ve yönlendirme
Anne babanın kendi aralarındaki söz ve davranış birliği
Çocuğa karşı aşırı hoşgörü veya aşırı disiplin uygulamalarından kaçınmaları
Olaylar ve ilerleyen süreç içerisinde davranış olarak tutarlı olmaları vefarklı farklı tepki vermemeleri
Çocuğa tepkilerinin yersiz ve abartılı olmaması
Güzel ve faydalı şeylerde çocuğun davranışlarının onaylanması
Hatalı durumlarda uygun bir şekilde cezalandırılmaları
Yapılan yanlışları sadece kızarak değil nedenini mantık çerçevesindeaçıklamaları
Onlara değer vermeleri
Kişilik yapılarına saygılı olmaları
Onlara söz hakkı tanımaları
Sevildiklerini hissettirmeleri
Onlara güven duygusunu aşılamaları
Sosyal ve psikolojik gelişimini yakından takip etmeleri
Gösterilen davranış problemlerine karşı duyarlı olmaları
Kendi psikolojik çatışmalarını çocuklara yansıtmamaları ile daha sağlıklı çocukyetiştirme mümkün olacaktır.
PSIKOMOTOR BECERILER VE ÖĞRETIMI
Duyu organları,zihin vekasların birlikte çalışması sonucu ortaya çıkan davranışlar, psikomotor olarakadlandırılır.Bireyin ve toplumun yaşamını sürdürmesinde psikomotor be-cerilerçok önemlidir.Fen bilimleri,resim,müzik,tıp,mühendislik bilimlerinde ve diğerpek çok alanda psikomotor beceriler hemen hemen bilişsel yeterlikler kadar,hatta bazen daha da önemlidir.Psikomotor becerilerin kazanılması süreklilikgerektirir.
Psikomotor beceriler,günlükhayatta önemli yer tutar.Bu davranışların bir kısmını, gün içerisindeçevremizdeki kişileri model alarak kendiliğimizden ya da çevremizdeki kişilerinrehberliğinde öğreniriz.Yürüme,konuşma,yemek yeme, futbol vb.bu biçimdeöğrenilebilir.Psikomotor davranışlar okulda da planlı eğitim faaliyetleri sonundaöğrenilir.Özellikle sanat ve meslek okullarında önemli yer tutar.
Psikomotor davranışlarıngeliştirilmesi tüm yaşam boyu sürer.Bu nedenle, yüksek öğre-time devam edenöğrenciler,devam etmeyen akranlarına göre daha çok yeni beceri kazanma ve dahaönce kazandıkları becerileri geliştirme olanaklarına sahiptirler.
Psikomotor beceriler ,birişin yapılması sırasında kullanılan,bilinçli zihinsel etkinliğin yönlendirdiğikoordineli kas etkinlikleridir.Örneğin; el yazısı yazma,daktilo yazma,piyanoyaz-ma birer psikomotor beceridir.Motor yetenek,vücudun bir ya da birden fazlaorganının katıldığı kas hareketi ya da işlemidir.Psikomotor öğrenme çocuğundoğumundan sonra psikomotor yeteneklerin gelişmesine bağlı kalarak ve yaşıilerledikçe hızlanarak devam eder.Çocuk doğduğu anda hareket edebilecek ve bazıpsikomotor davranışları yapabilecek durumdadır.Hatta ana rahmindeyken bile bazıhareketler yaptığı dış etkilere karşı bazı yalın tepkiler gösterdiğibilinmektedir.Buna bakarak eğitimciler eğitim-öğretimin doğumdan öncebaşladığını söylerler.Doğumdan sonra psikomotor yetenekler hızlagelişir.Psikomotor öğrenme bu yeteneklerin gelişmesine bağlı-dır. Bu psikomotoryetenekler şunlardır;
KUVVET Bütün psikomotor davranışların öğrenilmesibir kuvvet gerektirir.Koşma,at-lama,tırmanma,yürüme hatta bir parmağınkıpırdatılması bile kuvvet ister.Bütün vücudun genel bir kuvvetinin olmasıgerektiği gibi gövdenin kol ve bacakların elin ve parmakların öğrenilecekpsikomotor davranışları yapabilecek kuvvete sahip olması gerekir.
HAREKETE HAZIR OLMA
Vücudun etkilere karşı tepkigöstermeye hazır olması gereklidir. Etki ile bu etkiye yapılan tepkininarasında geçen zaman reaksiyon zamanıdır.Reaksiyon zamanı ne kadar kısa olursapsikomotor öğrenmede o kadar hızlı olur.Psikomotor öğrenmede genel olarak bütünvücudun tepkiye hazır olması gereklidir.Özellikle kol ve bacakların ve elintepki yapabilecek olgunluğa ulaşması gerekir.
HIZ
Psikomotor davranışlarınkendine özgü bir yapılış hızı vardır.Bir davranışın gerekti-ğinden az hızdaveya çok hızda yapılması halinde organizma tehlikeye girebilir. Örneğin bir makinedeçalışmasını öğrenecek bir öğrencinin gereken hızda hareket edememesi onunkolunun veya hayatının tehlikeye girmesine sebep olabilir.Psikomotor öğrenmedeözellikle koşun ve parmakların gereken hızı kazanması çok önemlidir.
DURGUN DIKKAT
Birçok psikomotor öğrenme birolayın veya işin devamlı ve keskin bir şekilde dikkatli olarak izlenmesinigerektirir.Öğrenci birçok durumlarda vücudunu oynatmadan dengeli bir şekildeuzun süre durmak zorunda kalacaktır.
DINAMIK DIKKAT
Bazı davranışlar öğrencininhareket halindeyken bir olaya dikkat et-mesini ve olaya uygun davranışlaryapmasını gerektirecektir.Örneğin voleybol oynayan bir öğrencide dinamik birdikkatin olması gerekir.Çocukta dinamik dikkat gelişmemişse bu psikomotoröğrenmeyi yapamaz.
KOORDINASYON
Psikomotor öğrenmenin pekçoğu birden fazla organların çalışmasını gerektirir.En yalın bir davranıştabile göz el kol veya ayak gövde ile ayağın veya iki elin bir düzen içindeçalışması oldukça zordur.Öğrenilecek davranışları yapacak organları arasındayeterli koordinasyonu kuramıyorsa çocuk o davranışı öğrenemez.
ESNEKLIK
Vücudun gerektiği zaman öneyana geriye ve istenen yönlere eğilmesi yani esnek olması gereklidir.Gövdeninbacakların yeterli esnekliğe sahip olmadığı zamanlarda psikomotor davranışlarıöğrenmek mümkün değildir.
Psikomotor yeteneklerbütünlük halinde bulunurlar.Çocuk doğduğu zaman bu psikomotor yeteneklerinancak kendi gelişimi oranındaki yapabilir.Bu nedenle ancak kendine özgü bazıbecerileri yapabilecektir.
Öğrenci ilkokula başladığızaman birçok psikomotor davranışları öğrenmiştir.İlk olarak çocuk oturmayısonra emeklemeyi daha sonra da bir yere tutunarak ayağa kalkmayı ve sonra dayürümeyi öğrenmiştir.Çocuk yürümeyi öğrendiğinde hayatının önemli bir devresinibitirmiş sayılır.Yürüme psikomotor davranışlarının ilk devresidir.Çocuk bundansonra hızla diğer devrelere girer.Yalnız her toplumda bu aynı sırada devametmez.Örneğin;Yeni Gine’de bulunan Manus Kabilesinde çocuklar yürümeyiöğrendikten sonra yüzmeyi öğrenirler.Çünkü bu kabilenin geçimi balıkçılıklasağlanmaktadır ve bu nedenle yüzmek yürümek kadar önemlidir. Okula gelen biröğrenci geldiği çevreye göre bir çok değişik psikomotor beceriylegelecektir.Çocuklar çevrelerinin gerektirdiği becerileri kendi psikomotoryetenekleri içinde yaparak birçok beceriler edinerek okula gelmektedirler.
Psikomotor öğrenmede duyuorganlarının rolü çok büyüktür.Duyu organlarındaki kusurlar hastalıklar veyagelişim eksiklikleri çocuğun psikomotor öğrenimini engeller.Duyu organlarınınböyle bir engellemesi olduğu zaman çocuğun algıları becerileri yapabilecekkadar gelişmiş olamaz.Çocuk psikomotor etkinlikleri yönünden zorluklakarşılaşıyorsa yine bir yandan seviyesine uygun görevler verirken bir yandan dapsikomotor yeteneklerini geliştirici tedbirler alınmalıdır.
Psikomotor etkinlikler üçtürde görülür:
1-Öğrenilecek psikomotordavranış öğrenci için yeni olabilir,
2-Öğrenilecek psikomotordavranışın bir kısmı yeni ,diğer bir kısmı ise öncekilerle birleştirilecektürden olabilir
3-Psikomotor davranış eskidenöğrenilmiş fakat daha fazla özen isteyen yönlerinin geliştirilmesi gerekebilir
Öğretilecek beceri tümüyleyeni ise o zaman yapılacak çalışmalarda kolaydan zora gidilmeli-dir.Bir kısmıyeni ise önceki becerilerle bağdaşacak türde çalışmaların düzenlenmesi gerekebilir.Son tür için yapılacak çalışma yalnızca geliştirilecek ise beceri elverişlizamanlarda yeter dere-cede tekrarlarla geliştirilir. Bir psikomotor davranışınöğrenilmesinde iki öğe vardır:
1- Becerilerin öğrenciler tarafındankavranması gerekir,
2- Becerilerin yapılması gerekir.
Psikomotor davranışınkavranması duyu organları ve algıların yoluyla olur.Becerinin uygu-lanması dayeter gelişim,hazır olma ve güdüleme varsa, kasların harekete geçmesiyleolur.Psikomotor beceri gösterme,içsel koşullar,dışsal uyarıcıları algılama vemotor etkinliklerin etkileşimlerinin bir ürünüdür.Becerilerin kapsadığı motorve algısal özelliklerin miktarı,beceriden beceriye değişiklik gösterir(Şema1).Örneğin;yürüme,dans etme,koşma, bisiklet sürme,yüzme,jimnastik gibi etkinlikleryüksek motor ve daha düşük düzeyde algılamayla yapılabileceketkinliklerdir.Bazı becerilerde yüksek düzeyde algılamayla ilgilidir.
Düşük Hızlı Okuma Yüksek
Sözlük kullanma
Motor Algısal
Öğe Steno yazma Öğe
Bir enstrüman
çalma
Müziğe uygun dans etme
Yüksek Düşük
Yürüme
İnsanların belli bir alanlailgili psikomotor davranışlarındaki yeterlik düzeyleri arasında önemlifarklılıklar vardır.Insanların bir beceriye ne derecede sahip olduklarınıbelirlemek amacıyla,genellikle becerinin sonucuna yani ürüne beceriyi göstermesürecine ya da her ikisine birden bakılır.Norman; tenisçi,pilot gibi bellialanda uzmanlaşmış kişilerle amatörlerin davranışlarını karşılaştırdığındaamatörle uzmanı ayıran beş değişken belirlemiştir.Bu değişkenler;
a. Rahatlık: Uzman kişiler beceriyikolay,rahat,pürüzsüz ve amatörlere göre daha az çaba harcayarak gösterirler
b. Otomatiklik : Uzman kişiler beceriyigösterirken genellikle bilinçli olarak ne yaptıklarını düşünmezler.
c. Zihinsel Çaba : Beceri geliştikçe zihinselçaba azalır.Yapılan iş bireye daha kolay gelir ve birey zihinsel olarakyorulmaz.
d. Stres : Amatör ya da acemi kişilerbeceriyi sergilerken stres altında kalırlar ustalar bu stresi hissetmezler.
e. Bakış Açısı: Acemiler bir beceriyigösterirken yaptıkları eylemlerin hepsine dikkat eder-ler.
BECERILERIN TEMEL OLARAKŞU ÖZELLIKLERI TAŞIMASI BEKLENIR:
1) Kasların kullanılmasındaincelik,yerindelik ve uygunluk.
2) Birkaç organın hareketlerinin aynı andakoordine edilmesi
3) Değişen duruma göre anında en uygun vedoğru hareketleri seçme
4) Değişen amca ve hıza göre hareketlerinuyumunu sağlama,
5) zamanında tepkide bulunma
6) El kol bilek ayak Vücudun diğer kaslarınırahatlıkla kullanma ustalığı
Becerilerin organize edilmişbir sıra içinde yapılması gerekir.Tek bir kas hareketi beceri olaraktanımlanamaz.
ÇOCUKLARIN YAŞLARINA GÖRE PSİKOMOTOR GELİŞİMLERİ
Çocuğun kol ve bacaklarıyla tüm organlarını kullanmada güç,hız veuygunluk sağlamasına,bedenini denetim altına almada becerikli duruma gelmesinepsikomotor gelişim denilmektedir.
Psikomotor etkinlikler insan davranışlarında önemli bir yer tutarlar.birfutbolcunun hareketleri kalemle yazıyazmamız,otomobil sürmemiz,çocuğun giyinip soyunması,bir müzik aletininçalınması,bayanların örgü örmesi,bir askerin şınav,mekik,barfikshareketleri,piskomotor etkinliklere örnek olarak verilebilir.
Piskomotor Etkinliklerde Rol Oynayan Etmenler
*Eşgüdüm:herhangi bir psikomotor davranışgerçekleştirirken kullanılan organlar arasında öncelik sonralık sırasıyla birkoordinasyon sağlanmalıdır.
Örneğin,otomobilini kullanana birey,gaz vedevriyaj pedalını,vites değiştirmeyi belli sıra ve koordine ile kullanmasıgerekir.
*Güç:Herhangi bir psikomotor etkinliğinsergilenmesinde kullanılan organların yeterli güce sahip olması gerekir.
*Tepki-Tepki hızı:Herhangi bir psikomotoretkinlikte reaksiyon zamanı da oldukça önemlidir.buradaki reaksiyonzamanı,uyarıcının alınıp beyinde algılandıktan sonra davranışın ortayakonulduğu ana kadar geçen süreyi ifade etmektedir.
*Dikkat:dikkat tanım olarak psiko-fizikenerjinin belli bir noktaya toplanmasıdır.bireyin bir psikomotor etkinliğigerçekleştirebilmesi için dikkatini uyarıcılara ve ortaya koyacağı davranışaodaklanması gerekir.araç kullanan bir şöförün yada örgü gören birinin dikkatiniyaptığı davranışa toplamasında olduğu gibi.
*Hız:hız yukarıda açıklanan eşgüdüm(koordinasyon)ile ilgilidir.birey bir devinişsel davranışı ortaya koyarkenilgili organları arasındaki koordinasyonu belli bir hızda yapması gerekir.birsporcudan yada bir askerden bir dakika içinde belli sayıda mekik yapmasıistendiğinde söz konusu olan o davranışı belli bir hızda yapmasıdır.
*Denge:bütün psikomotor etkinliklerdeorganizmanın denge durumunda olması gerekir.denge durumu olmadan piskomotoretkinlikler ya gerçekleştirilemez ya da istenen hızda ve sürede yapılamazlar.
*Esneklik:Herhangi bir psikomotor davranıştakullanılan organlar işlevlerini bellibir esneklik içerisinde gerçekleştirirler.bireyin yasında piskomotoretkinlikler kritik öneme sahiptirler.bu etkinlikler sayesinde çocuklar dünyayıve çevrelerini daha kolay ve etkili bir şekilde tanırlar.bu bağlamdadokunur,keşfeder,merakını giderir,doyum sağlar.Ayrıca öz bakım becerilerininhemen hemen tamamı piskomotor davranışlardan oluşur.bu nedenledir ki,özeleğitime muhtaç çocuklar öncelikli olarak bu piskomotor etkinlikler konusundaeğitilmeye çalışılır.
3 - 4 YAŞ GRUBUPSİKOMOTOR GELİŞİM
Büyük Kas Gelişimi
· Oyun oynarkençömelebilir.
· Tek ayağımınüzerinde beş saniye durabilir.
· Parmak uçlarımabasarak ileri doğru bir metre yürüyebilir.
· Tek ayağımla sıçramahareketi yapabilir.
· Çift ayakla dört kezöne doğru sıçrayabilir.
· Merdivenlerden inip çıkabilir.
· Yardımsızkaydıraktan kayabilir.
· Salıncaktasallanabilir.
Bir bardak suyudökmeden taşıyabilir.
· Ortabüyüklükte bir topu atabilir, yere vurarak sıçratabilir, kollarımlayakalayabilir.
·Yardımsız üç tekerlekli bisiklete binebilir.
· Önedoğru takla atabilir.
· Yerde sürünerekileri doğru gidebilir.
Psikomotor Gelişimi İçin Oyunlar...
OYUNUN ADI: Çömleğinde Ne Var?
GELİŞİM ALANI: Psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: 8 -10
YAŞ GRUBU: 5- 6
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık alan
UYGULAMA: Çocuklar halka olup yere çömelirler. Biri ebe olur. Ebe halkanındışında dolaşır, bir çocuğun yanında durur ve sorar:
-- Çömleğinde ne var?
-- yağ var, bal var
-- satar mısın?
-- satmam
-- tattırır mısın?
-- tattırmam
ebe çömelen oyuncunun eline hafifçe vurur ve:
-- al öyleyse sen o yoldan ben bu yoldan..
der ve halkanın çevresinden dolaşarak aynı yere gelmek için koşmaya başlarlar.Eline vurulan çocuk da yerinden kalkar. Ebenin yönünün tersinde koşmaya başlar.Önce gelen çocuk boşalan yere çömelir. Diğeri ise ebe olur ve böylece oyundevam eder.
OYUNUN ADI: İhtiyar Büyücü
GELİŞİM ALANI: psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ – GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: 8- 10
YAÇ GRUBU: 5-6
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık hava
UYGULAMA: Çocuklar oyun alanında dağınık şekilde dururlar. Çocuklardan birisisayışma ile ebe seçilir. (ihtiyar büyücü) bir tanesi de başkan olur. İhtiyarbüyücü çocuklardan 2-3 metreileride sırtı onlara dönük olarak durur. Yan tarafta da başkan vardır. Büyücüöne doğru yürümeye başlar.( kamburunu çıkararak, ayağını sürüyerek veyasekerek) diğerleri onu taklit ederek takip ederken hep bir ağızdan :
ihtiyar büyücü hendeğe düştü bir kuruşbuldu zengin oldu,n
tekerlemesini söylerler. Çocuklar sözlerini bitirince büyücü başkana dönerek:
bunlar kimin çocukları diye sorar.n
Başkan çocuklardan birinin adını söylemişse büyücü yürümesine devam eder. Diğerçocuklar da tekerlemeyi söyleyerek büyücüyü takip ederler. Tekerleme bitincebüyücü tekrar başkana sorar:
bunlar kimin çocukları?n
Başkan ‘’ ihtiyar büyücünün çocukları’’ derse büyücü geri döner, çocuklarıçizgi içerisinde yakalamaya çalışır. Yakalanan çocuk, büyülenmiş olur.Çocukların yakalanması için büyücüye yardım eder. Son kalan oyuncu yeni oyuniçin ihtiyar büyücü olur.
OYUNUN ADI: BAHÇIVAN VE YARAMAZ ÇOCUK
GELİŞİM ALANI: psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ- GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: sınıf mevcudu
YAŞ GRUBU: 4-5 yaş
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık hava
UYGULAMA: çocuklar her zamanki büyük bir halka oluştururlar, yere otururlar.Çocuklar arasından bir bahçıvan ve bir de yaramaz çocuk seçilir. Bahçıvançiçekleri sularken yaramaz çocuk bahçede dolaşmaktadır. Bahçıvan yaramazçocuğun yanına giderek sakın çimlere basma, çiçekleri koparma der. Yaramazçocuk beni yakalamayı başarırsan söylediklerini yaparım der ve koçmaya başlar.Ama yaramaz çocuk hangi hareketi yapıyorsa bahçıvan da aynı hareketleri yapmakzorundadır. Örneğin çocuk iki kez kendi kendi etrafında dönerse bahçıvan dadönecek, tek ayakta koşarsa bahçıvan da tek ayakta koşacaktır.
Psikomotor gelişime uygun etkinlikler
Ø Ona bakabileceği bir nesne verebilir, yüzükoyun yattığında, gözleri ve
bakışlarıyla hareketlerini takip edebilmesi için görüş alanı içinde parmaklarınızı
veya renkli objeleri, onun görüş alanı içinde oynatabilirsiniz (1. ay) .
Ø Çocuğu kucağınıza aldığınızda başını dik tutabilmesi için çıngırak ya dasesli
oyuncak sallayabilirsiniz (3. ay) .
Ø Ara sıra sesli uyaranlar vererek çocuğun değişik pozisyonlarda yatmasını
sağlayabilirsiniz (6. ay) .
Ø 10 dakikayı geçmemek koşuluyla sırtını ve yanlarını destekleyerek oturmasını
sağlayabilirsiniz. Bunu gün boyu tekrarlayabilirsiniz. Eline ve uzanabileceği
yere oynayabileceği oyuncaklar koyabilirsiniz (6. ay) .
Ø Bebek yüzükoyun durumdayken uzağına sevdiği oyuncağı koyabilirsiniz. Onu
alması konusunda çocuğu cesaretlendirebilirsiniz. Sürünerek gitmek istediğinde
vücudunu hareket ettirmesi için tabanlarından iterek destekleyebilirsiniz (6.ay)
.
Ø Çocuğu masaya oturtarak önüne büyük ebatta kâğıt kalem koyabilirsiniz.
Çocuğa resim yapmasını söyleyebilirsiniz. Yaptığı resimleri sözel ifadelerle
ödüllendirebilirsiniz (18. ay) .
Ø Çocuğun çekmeli oyuncaklarla oynamasına olanak sağlayabilirsiniz. Çocukla
birlikte bir kutuya ip bağlayarak bir araba hazırlayabilirsiniz. Süsleyerek
oynaması için verebilirsiniz (2 yaş) .
Ø Çocuğun merdivenden tek başına inmesine olanak sağlayabilirsiniz. Çocuğun
bağımsızlık çabalarını destekleyebilirsiniz (2 yaş) .
Ø Zıplama ve ayak ucunda yürüme faaliyetlerinin yer aldığı oyunlarla top ve
koşmaca yoluyla enerjisini harcamasını sağlayabilirsiniz (2,5 yaş) .
Ø İhtiyar adam yürüyüşü, dalgın adam yürüyüşü, cüce yürüyüşü, robot yürüyüşü,
dev adam yürüyüşü, simitçi, balıkçı, satıcı yürüyüşleri, meyve toplama ve
devşirme, ekin ot biçme, tahta rendeleme, odun kesme ve yarma, kaz, ördek,
ayı, fil, maymun, tavşan, leylek yürüyüşü gibi çeşitli hayvan taklitlerinin yer
aldığı oyunlar psikomotor gelişimi, özellikle büyük kas gelişimini destekler.
Ø Çocuğun eline pırasa, havuç, patates gibi sebzeleri vererek bunların üzerine
keskin olmayan bir kazıcı ile şekilleri çizmesi istenir. Şekiller kazınır.Şekillerin
yer aldığı sebze kesitleri sulu boya ile istediği renkte boyanır. Beyaz birkâğıda
bastırılır. Baskılı motiflerden çeşitli kompozisyonlar oluşturulur. Böylece
çocuğun büyük ve küçük kas gelişimi desteklenmiş olur.
Ø Bir kâğıt, akordeon gibi katlanır. Bu kâğıdın üzerine bir insan resmiçizilir. İnsan
şeklini makasla kesmesi istenir. Kâğıt açıldığında peş peşe sıralanan insan
şekilleri ortaya çıkar. Çocukların küçük kaslarının gelişimi desteklenir.
Ø Çeşitli top oyunları oynanabilir. Topun, çocuğun fiziksel boyutlarıyla uyumlu
büyüklükte olmasına özen gösterilir. Bir torbaya doldurulan pinpon toplarının
çocuk tarafından durduğu yerden kımıldamadan belli bir mesafeye konan sepet
ya da geniş ağızlı bir kavanozun içine atılması istenerek oyun oynanır. Sepetya
da geniş ağızlı bir kavanozun içine atılan toplar sayılır. Aynı oyun, dahabüyük
topla ve çocukların boyuna uygun yerleştirilen potaya atılarak oynanır.
Küçük Kas Gelişimi İçin Uygun Araç-gereçler
Ø Bez oyuncaklar
Ø Boş kutular
Ø Diş kaşıma halkaları
Ø Büyük renkli küpler
Ø Büyük tahta çivilerle geçmeli oyuncaklar
Ø Basit bloklar
Ø Takıp sökmek için plastik cıvata ve somunlar
Ø Boş tahta ve mukavva kutular
Ø Tahta, bez veya plastik hayvanlar
Ø Kum havuzu ve kum oyuncaklar
Ø Müzik aletleri, zil, tef, davul
Ø Boncuklar ve ip
Ø Parmak boyası
Ø Bağlama oyuncaklar
Ø Düğmeli-fermuarlı giysileri olan giydirilecek bebekler
Ø Kavram geliştirici oyuncaklar
Ø Öykü kitapları ve masallar
Ø El kuklaları
Ø Yap-boz oyuncakları
Ø İp bağlama ve çeşitli kâğıt işler
Ø Kolaj çalışması, artık kâğıt ve kumaş parçaları
Ø Keskin olmayan makas ve kâğıtlar
Ø Domino
Ø Basit resim, harf ve sayı oyunları
Ø Oyun hamurları
Çocuğun gelişimde önemli bir yer tutan psikomotor gelişim, yaşam boyu devam eden bir süreçtir. psikomotor gelişim bedenin ağırlıkça artması ve boyca uzamasının yanında bedeni oluşturan tüm alt sistemlerin de büyümesini ve olgunlaşmasını içerir. Bireyin sağlıklı olması, tüm alt sistemleriyle birlikte bedenin sağlıklı gelişmesine ve işlevlerini gereğince yapmasına bağladır. Fiziksel gelişimi, bireyin, bedensel yapısı, sinir-kas işlevlerindeki değişim ve dengelenme süreciyle ilgilidir. Motor gelişim ise bireyin organlarının işleyişini denetim altına almada gösterdiği becerikliliğin artmasıdır. Motor gelişimde duyum, sinir-kas sistemleri eş güdüm içinde çalışırlar. Duyumların gelişimi duyu organlarının görme, işitme, dokunma, tat, koku, ısı, acı gibi duyumları yeterli düzeyde alabilme gücüne ulaşmasıdır. Motor hareketlerin tümünde bedenin birkaç kısmı birlikte ve eş güdüm halinde çalışmak durumundadır. Bu eşgüdümün gelişimi, bedeninin olgunluğuna ve alıştırmalara bağlıdır. Her motor hareket belirli bir güce gereksinim duyar. Gücün artması kemiklerin, kasların büyümesi, belli oranların değişimi, kısaca bedensel gelişim ile sıkı sıkıya bağlantılı olduğu için genellikle fiziksel gelişim ve motor gelişim birlikte incelenir. Motor gelişim bütün yaşam boyunca devam eden bir süreçtir; fiziksel gelişim ve motor becerilerin kazanılması, dengelenmesi ve azalması sürecidir. Çeşitli sınıflandırılmalar olmakla birlikte, motor gelişim, fiziksel yeteneklerin gelişimi ve hareket gelişimi olarak incelenebilir. Fiziksel beceriler, motor görevleri uygulayabilme kapasitesi ile ilgilidir ve fiziksel uygunluğun çeşitli bileşenlerinden oluşur(kas kuvveti, dayanıklılık, kalp-dolaşım sistemi dayanıklılığı, esneklik vb.)hareket becerileri(sürat, çeviklik, denge, koordinasyon, güç) ise çeşitli hareket kategorilerini sınıflandırmak için kullanılan geliş anlamlı bir terimdir.
TANIMI VE ÖNEMİ
Çocuk organizmasını, yetişkinde ayıran en önemli özellik, sürekli büyüme, gelişme ve değişme süreci içinde olmasıdır. Bu değişim süreci içerisinde çocuğun gelişimi, görünür ve görünmez büyümeyi içerir. Görünür büyüme bedenin boyutlarında, biçiminde ve oranındaki değişmedir. Görünmez büyüme ise iç organlarda meydana gelen değişmedir. İşte bu görünür gelişimlerden bir tanesi motor gelişimdir. Motor kelimesi tek başına ‘ hareket’ anlamına gelir. Yetişkinler gibi çocuğunda hareket etmeye ihtiyacı vardır. Çocuk doğduğu günden itibaren bu ihtiyacını gidermek için, yattığı yerden başını kaldırma, göğsünü kaldırma ellerini kollarını, bacaklarını hareket ettirme dönme, emekleme gibi davranışları kazanır. Düşünülmeden bağımsız olarak yapılan bu ilk hareketler daha sonra vücut hareketlerine, zamanla dış uyarıcıların kontrolü ile çeşitli motor etkinliklere dönüşür. Bireyin eklem, kas ve ses tellerine amaçlı olarak kullanmasına motor hareketler denir. Çocukların motor davranışlarının gelişimi refleksler, duruşa ait hareketler, yürüme, koşma, atlama gibi beceriler şeklinde olmaktadır. Motor gelişim, fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin-omur ilik gelişimi sonucu organizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır. Kilo artışı, boy uzaması ve kas gelişimine diğer bir değişle fiziksel gelişme paralel olarak hareket ve becerilerin kazanılmasında sinir sistemi ve kasların gelişimi önemli bir yer tutar. Bu becerilerin kazanılması doğum öncesi dönemde başlar ve ömür boyu devam eder. Tüm çocukların motor gelişimde üç genel kuraldan söz edilebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;
- Gelişim baştan ayağa doğru olup, önce baş, sonra omuzlar ve kollar ve nihayet bacaklar ve ayaklar gelişir.
- Hareketler merkezden dışa doğru gelişir. Beden ve omuz hareketleri bağımsız kol hareketlerinden el hareketleri parmak hareketlerinden önce gelir.
- Motor gelişim belirgin bir sıra izler. Çocuk önce durur, emekler, yürür, daha sonra koşar ve oturur. Çocuğun motor gelişimini bilmek onun eğitiminde de önemlidir. Bu durum motor gelişimde önemli olan olgunlaşma ve öğrenmeyle açıklanabilir. Çocuğun yeni bir şey öğrenmesi için yeterli olgunlukta olması gerekir. Bu noktada çocuğun eğitiminde de motor gelişim göz arda edilemez.
İlk 3 ay içinde
Gözleri ile hareket eden şekilleri takip edebilir, kucağa alındığında kafasını dik tutabilir, yüz üstü yatarken kafasını bit miktar yukarı kaldırabilir ve yanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareket ettirebilir, ellerini yumruk haline getirebilir.
3- 6 ay
Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışır onlara uzanmaya çalışır, eline aldığı nesneleri ağzına götürmeye çalışır, hoşuna giden nesnelere uzanmaya çalışır. Kafasını yüz üstü yatarken tam dik kaldırabilir. Kafasını dik tutabilir.
6-12ay
Oturabilir, emekleyebilir, tutunarak ayağa kalkabilir, 12.ayın sonuna doğru ayakta çok kısa süreli durabilir, ayakta tutulduğunda ayaklarını hareket ettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterek yuvarlayabilir, elleri arasında oyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarken düz dönebilir, işaret parmağı ile nesneleri gösterebilir.
12-18 ay
Yürür, elinden tutulduğunda merdiven tırmanır, ayakta iken çömelebilir, ayağı ile topa vurabilir, yere -doğru eğilir, destek ile zıplayabilir, kaşığı rahatlıkla tutabilir.
18-24 ay
Kapıyı açabilir, kendi başına merdivenden inip çıkabilir elini daha çok kullanmaya başlar, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir(2-3 küpten kula yapabilir)
2-3 yaş
Düşmeden koşabilir, bazı çizgileri taklit eder, merdivenden rahatlıkla kendi başına inip çıkabilir, oyuncaklarıyla oynarken el becerileri rahatlıkla kullanabilir, düşmesini açabilir, üç tekerlekli bisikleti sürebilir, tek başına üstünde kısa bir süre durabilir, bir bardak suyu taşıyabilir, yürürken engelleri adım atarak rahatlıkla geçer, rahatlıkla çömelip kalkabilir, geri geri yürüyebilir.
3-4 yaş
Tek ayak üzerinde uzun süre durabilir, ayakkabısını giyer, kendini doyurabilir, düz çizgi çizebilir, iki ayakla 40cm sıçrayabilir, takla atabilir, yardımsız kaydıraktan kayabilir, çömelip kalkma hareketini rahatlıkla yapabilir, tek başına sıçrayabilir, müzikle beraber tempo tutar, zıplayan topu eliyle tutar, şekilleri boyar, 3-4 renk eşleştirebilir, aynı kartları eşleştirebilir.
PSİKİMOTOR GELİŞİM İLKELERİ
İnsan gelişimi önceden kestirilebilen düzenli bir sıra izler motor gelişimi etkileyen bir çok biyolojik faktör bu önceden kestirilebilen düzenden ortaya çıkmıştır.
- Gelişim Yönü
- Büyüme Hızı
- Farklılaşma ve bütünleşme
Bütünleşme çeşitli kas grupları ve duyu sistemlerini koordineli olarak birbirleri ile etkileşim içinde olmalarını ifade eder. Kısaca olgunlaşmadan dolayı, çocuğun hareket modellerinin kabadan inceye doğru derece derece ilerlemesi farklılaşma, kas grupları ile duyu sistemlerinin beraber ve uyumlu olarak çalışması ise bütünleşme olarak tanımlanmaktadır.
- Kritik dönem kavramı
- Bireysel Farklılıklar
- Beden Ölçüleri
Waller, beden yapısını motor yeterlilikle ilişkili olduğunu belirtmiştir. Büyümeye, yapıya ve duruşa ait değişiklikler performansı belirli derecede etkiler. Başın vücuda oranının küçülmesi çocuğun denge işlemindeki performansını olumlu yönde etkiler.
- Filogeni ve Ontogeni
Ontogenetik beceriler ise, öncelikle öğrenme ve çevresel fırsatlara bağımlıdırlar. Örneğin, yüzme, bisiklete binme, buz pateni, tenis gibi beceriler, kendiliklerinde ortaya çıkmadıkları ve bireysel çalışma gerektirdikleri için ontogenetik beceriler olarak adlandırılırlar.
PSİKOMOTOR GELİŞİM
TEMEL KAVRAMLAR
Gelişim psikolojinin kapsamındaki konuları iyi anlayabilmek için belirli kavramları ve bu kavramların anlamlarını bilmek gerekir. Gelişim psikoloji alanında sıklıkla kullanılan temel kavramlar ve açıklamalar aşağıda verilmiştir.
Psikoloji: insan davranışlarını ve davranışını etkileyen etmenleri inceleyen bilim dalıdır. Psikojinin klinik psikoloji, sosyal psikoloji, fizyolojik psikoloji, danışma psikolojisi, psikometri, gelişim psikolojisi ve öğrenme psikolojisi gibi birçok alt dalı vardır.
Gelişim Psikolojisi: gelişim psikolojisi, insan davranışında doğumdan ölüme kadar, tüm yaşamı boyunca gözlenen biyolojik ve psikolojik değişiklikleri inceler. Büyüme ve gelişme sonucu, davranış ve bilişsel sistemde ortaya çıkan değişimleri inceleyen psikoloji dalıdır.
Davranış: organizmanın yaptığı ve türlü eylemdir, başka bir değişle, insanın zihinsel ve bedensel tavır ve hareketleridir. Bilişsel, duygusal ve psikomotor olmak üzere üç tür davranıştan söz edilebilir. Bilişsel davranış zihindeki bilgilerle ilgili olan bir davranıştır. Duygusal davranışlar duygularla ilgilidir. Psikomotor davranışlar ise insanın bedensel hareketlerini ifade eder.
Gelişme: gelişme, büyümü olgunlaşma ve öğrenenin birbirini etkileyerek devam etmesiyle döllenmeden ölüme dek süren yaşam sürecinde bireyin geçirdiği fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal değişiklerdir. Gelişme sürekli bir süreçtir ve sadece fiziksel büyümeyi değil görev ya da özelliklerdeki gelişmeleri de içerir. Olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle oluşan gelişme sonucu birey içinde bulunduğu dönemde kendisinden beklenen gelişim görevlerini yapabilecek düzeye gelir.
Büyüme: organizmanın boy ağırlık ve hacim olarak artmasıdır. Görüldüğü gibi büyüme bedenle ilgili değişimleri içerir.
Olgunlaşma: organizmanın büyüyerek kendisinden beklenen bir işi yapabilecek düzeye ulaşması sürecidir. Olgunlaşma kalıtım ve çevre koşulları arasındaki etkileşim sonucu bireyin olgunluk düzeyine ulaşmasını sağlayan biyolojik gelişimlerdir. Olgunlaşmada öğrenmenin etkisi yoktur. Örneğin çocuk yürüme veya koşma için yeterince olgunlaşmadan bunları başaramaz.
Hazır Bulunuşluk: İnsanın belli bir gelişim görevini olgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Hazır bulunuşluk yeni bir öğrenme ortamında, bireyin önceden sahip olduğu özelliklerin tümünü kapsar. Bireyin yaşı, gelişimi, olgunluk seviyesi, tutumu, motivasyonu ve sağlık durumu yeni öğrenme ortamında etkili unsurlardır.
Gelişimin Görevi: Her gelişim döneminde bireyin geliştirmek zorunda olduğu sosyal beklentiler ve davranış örüntüleridir. Gelişim görevini zamanında yerine getirmesi kişiyi mutlu eder. Örneğin bir yaşına doğru çocuktan beklenen görevler birkaç kelime söyleyebilmesi ve emekleyebilmesidir.
Kritik Dönem: Gelişim de belli davranışların kazanılması gereken dönemler vardır. İlgili davranış bu dönemde kazanıldığı zaman daha sonra kazanılması çok zordur. Bu dönemlere kritik dönem denir.
PSİKOMOTOR DAVRANIŞLAR
Ruhsal nedenlerle yapılan, motifleri ruhsal olan bütün hareket ve davranışlar psikomotor kavramı içinde incelenirler. Bu hareket gurubu içine bir müzik aleti çalmaktan, yürümeye, resim yapmaktan konuşmaya kadar, birbirleri ilgili ya da ilgisiz hareketler girer. Psikomotor hareketlerin bir kısmı, örneğin jestler ve mimikler bilinçsiz olarak gerçekleşir. Bir kısmı ise, bilinçli ve istemlidirler. Bir diğer kısmı ise başlangıçta bilinçli olarak kazanılır daha sonra otomatikleşerek bilincin katılmasını gerektirmez. Örneğin araba kullanmaya başlayan bir sürücü adayı başlangıçta vites değiştirirken bilinçli hareket eder, ustalaştıktan sonra hareketleri tamamen otomatikleşmiştir. Psikomotor hareketlerin spordaki önemi iki özelliğinden kaynaklanır. Birincisi; insanların bir kısmı bazı hareketler için doğuştan özel yeteneklere sahiptirler. Bazı insanlar bir müzik aletini çalmayı diğer insanlardan daha kolay öğrenir ya da daha güzel resim yapabilirken bazı daha uzağa atlayabilirler ya da koşabilirler. Bu yeteneklerin önceden saptanabilmesi gençlere belli mesleklere veya belli spor dallarına yöneltmede çok önemlidir. Psikomotor hareketlerin sporda olan ikinci özelliği; bunların öğretebilmesi ve geliştirilebilmesidir. Burada elbette ki uygun yöntemlerin kullanılması çok önemlidir. Bir psikomotor hareketin ruhsal dayanağı ne kadar yüksekse onun sporcuya kazandırılması ve geliştirilmesi olasılığı o kadar fazladır. Örneğin; bir futbolcuya uygun yere pas atmayı öğretmek, ona çalım atmayı öğretmekten daha kolaydır.
ORGANİZMANIN MOTOR ZORLANMA ŞEKİLLERİ
Psiko-motor davranışlara ve bunların spor psikolojisi olan ilişkilerine geçmeden önce organizmanın motor (hareket sel) zorlanma şekillerini tanıma yararlı olacaktır. Organizmanın motor zorlanması 5 şekilde olur.
Koordinasyon (Eşgüdüm): iskelet kasının belli bir amaca yönelik bir hareketi gerçekleştirmesi esnasında merkezi sinir sistemi ile ahenkli işbirliğidir. Koordinasyonunun mükemmelliğini sağlayan faktörler, hareketin akışı ile ilgili fizik yasalar, hareketi gerçekleştiren agonist ve antagonist ( bir biriyle zıt çalışan, yani birisi kasılırken, diğeri gevşeyen) kasların antrenmanlılık derecesi ve kulakta denge organının (vestibuler organ) adaptasyon(uyum) düzeydir. Koordinasyonun mükemmelleşmesi antiraman ile gerçekleşir. Sonuç olarak eşit değerdeki performans, antrenmalılarda daha az enerji sarfı ve dolası ile daha az yorgunluk ile gerçekleşir, yaralanma tehlikesi daha azdır. Mükemmel bir koordinasyona ancak bir yenileme ilkesine dayalı olarak yapılan antremanlar sonucu ortaya çıkan motorıng dinamik streotipiler ile ulaşılır. Koordinasyonun gelişmesinde zihinsel antreman yöntemi çok etkili olmaktadır.
Fleksibilite (Elastikiyet): bir veya birkaç kasın irade hareketlilik sınırıdır. Fleksibiliteyi belirleyen faktörler şunlardır: eklemin yapısı, eklemi saran kas kütlesinin hacmi, kasların, tendronların, bantların, eklem kapsülü ve derinin gerilebilme sınırı. Fleksibilite germe antremanları ile geliştirilir. Bu antremanlar ile geliştirilir. Bu antremanlar aynı zamanda yaralanma tehlikesini (kas yırtılmaları, tendom kopmaları vs.)azaltırlar.
Kuvvet: Bir kas ve kas grubunun uygulayabileceği maksimal kuvvete kas kuvveti denir. Bir kas enine kesit alanının genişliği oranında güçlüdür. Yani harekete katılan kas fibrillerinin sayısı ne kadar çok ise, kas o kadar güçlüdür. Kas kuvvetinin artması, kuvvet antremanları ile olur. Bu antremanlar ile kas kitlesinin %300 varan bir gelişmesi mümkündür.
Hızlılık: organizmanın motor zorlanma şekillerinden biri olan hızlılık aşağıdaki 4 faktör ile belirlenir:
Tepki süresi, tek bir hareketin hızı, hareketin frekansı ve hareketi sürdürme hızı.
Hızlılık antremanları ile sporcunun hızlılık kapasitesi %17 oranında arttırılabilir.
Dayanıklılık: Belli bir performansı mümkün olduğu kadar uzun sürdürebilme yeteneği olarak tanımlanır. Sporcu seçiminde bunların önemi şuradan ileri gelir:
1.Bu yetenekler antreman ile geliştirilebilirler.
2.Ancak bu gelişme, sporcunun doğuştan kapasiteye oranla olur, yani sporcunun doğuştan sahip olduğu kapasite ne kadar yüksek ise, antremanlar sonucu elde edilen kapasite artması o kadar yüksek olur.
3.Özellikle koordinasyonun gelişmesinde psikolojik antrenman yöntemleri son derece etkilidirler.
4.Bu yeteneklerin geliştirilmesi için yapılan antremanlar hem sporcunun kişiliğine yakından bağımlıdırlar, hem de onun kişiliğini etkilerler.
5.Bu yetenekleri bir takım testler ile önceden saptamak mümkündür.
PSİKOMOTOR GELİŞİM
Fiziksel yapıda ve sinir kas işlevlerindeki değişim süreçleri kapsar. Motor gelişim terimi ile psikomotor gelişim terimi sık sık birbirinin yerine kullanılır. Psikomotor gelişim, yaşam boyu devam eden bir süreç olup motor becerilerde azalma ya da yeni bir becerinin kazanılması gibi tüm fiziksel gelişmelerle ilgilenir. Çocukların motor gelişimi, hareket yeteneklerini gelişme ve fiziksel yeteneklerin gelişimini kapsar. Bu konu üçüncü bölümde geniş olarak ele alınmaktadır.
MOTOR GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Hareketi etkileyen yaş, cinsiyet gibi biyolojik ve kuvvet, denge, esneklik, hız, dayanıklılık gibi mekanik faktörlerin önemini belirtmek için kullanılan motor terimi çoğu zaman psikomotor, algısal motor, duyu motor, motor öğrenme, motor kontrol ve motor gelişim terimlerinde olduğu gibi bazı terimlere eklenerek kullanılır. Beden eğitimciler, özellikle motor süreçler üzerine odaklaşarak, motor terimine ön ek olarak kullanmaya eğilim gösterirlerken psikolok ve eğitimciler psikomotor, algısal ve duyu motor terimlerinde olduğu gibi son ek kullanmaya eğilim gösterirler. Bu alanda yaygın olarak kullanılan terimler aşağıda açıklanmıştır.
FORM (HAREKET ŞEKLİ)
İki ya da daha çok hareketin bir sıra içinde düzenlenmesiyle ortaya çıkan model olarak tanımlanır. Örneğin, tenis topu fırlatırken omuzların, kolların, gövdenin ve bacakların hareketlerinin düzenlenmesiyle ortaya çıkan fırlatma, fonu olarak isimlendirilmektedir. Hareket modeli(bir hareketin yapılmasında ya da performansın ortaya konulmasında gerekli olan nörolojik süreçleri dıştan gözlenebilir niteliğini ifade etmektedir), motor model ( bir hareketin yapılmasında ya da performansın ortaya konmasında gerekli olan içten gelen nörolojik süreçleri yani denge, hız, kuvvet, esneklik gibi biyolojik ve mekanik süreçleri ifade eder). Benzer anlamda ancak farklı özellikleri vurgulamak için kullanılan terimlerdir.
PERFORMANS: Yapılan bir hareketi ya da hareketin sonucunu belirtmek için kullanılır. Performans hareketin ölçülebilen bir özelliğidir ve genellikle süre ya da mesafe olarak belirtilir. Örneğin, durarak uzun atlama performansı mesafe, koşu hızı ise süre olarak belirtilir.
FORM VE PERFORMANS; Hareket şekli ve performans arasında olumlu bir ilişki olduğu ve olgun hareket şeklinin performansı arttırdığı düşünülmektedir. Ancak, aynı hareket şeklinin kullanan çocukların farklı performans göstermeleri, performans üzerinde hareket şeklinin tek etken olmadığını ortaya koymaktadır. Aynı hareket şeklini kullanan çocukların performanslarında görülen bu farklılıklar, hareket hızı, kuvvet, tepki süresi, el göz koordinasyonu, esneklik gibi faktörlerden kaynaklanabilmektedir. Bu faktörler yönünden ileri düzeyde bulunan bir çocuk olgun hareket düzeyine sahip olmasa da, bu faktörler yönünden yeteri derecede gelişmemiş, ancak olgun hareket şekline sahip olan bir çocuktan daha yüksek performans gösterebilir. Böylece, olgun hareket şeklinin performans üzerinde etkili olan bir çok faktörden sadece bir tanesi olduğu kabul edilmektedir.
HAREKET; Vücudun herhangi bir parçasındaki ya da tüm vücudun pozisyonundaki değişmedir.
TEMEL BECERİLER; 2-7 yaşlarında ortaya çıkan spor ve gelişmiş aktivitelere temel oluşturan koşma, yakalama, zıplama, atlama, fırlatma, sekme, topa ayakla vurma gibi hareketler temel beceriler olarak isimlendirilirler.
MOTOR BECERİ; Beceri deyimi, bir konu hakkında deneyimli olunduğunu ve düzgün bir hareketin yapıldığını ifade eder. Böyle bir eylem öğrenmeyi gerektirir. Örneğin, yürüme ve koşma bir yetişkin için değil, ancak 18 aylık bir çocuk için becerili bir harekettir. Böylece, motor beceri deneyim ve öğrenmenin etkisiyle doğru olarak yapılan bir ya da bir grup hareket olarak tanımlanmaktadır.
MOTOR ÖĞRENME
Deneyim ile bir hareketin öğrenilmesine bağlı olarak performansta ilerlemeyi ifade eder. Motor öğrenme teriminin kullanılması için performansın, öğrenmenin bir sonucu olarak ilerlemesi gerekir.
SPOR BECERİLERİ
Temel becerilerin gelişmesini ve özelleşmesini içerir. Örneğin, golf oynamak özel bir spor becerisi gerektirir. Bu spor branşının çocukluk çağında kazanılan topa vurma becerisinin ergenlik ve yetişkinlik çağındaki bir uzantısı olduğu düşünülmektedir.
MOTOR GELİŞİMİN ALANLARI
Çocuğun günlük aktivitelerindeki hareket modelleri iki büyük kategoride toplanırlar.
- Büyük kas hareketleri (bedeni kullanma ).
- Küçük kas hareketleri( obje kullanma).
Çocuğun Normal Gelişimi ve Gelişimin Aşamaları - Psikomotor Gelişim Aşamaları
Çocuğun Normal gelişimi ve bu gelişimin aşamaları aşağıdaki şekillerde olmaktadır.
1- PSİKOMOTOR GELİŞİM BASAMAKLARI
2- NORMAL BOY VE KİLO GELİŞİM AŞAMALARI
- Kız çocuklarda normal boy gelişimi
- Kız çocuklarda normal kilo gelişimi
- Erkek çocuklarda normal boy gelişimi
- Erkek çocuklarda normal kilo gelişimi
MOTOR GELİŞİM VE ÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Gözleri ile hareket eden şekilleri takip edebilir, kucağa alındığında kafasını dik tutabilir, yüz üstü yatarken kafasını bir miktar yukarı kaldırabilir ve yanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareket ettirebilir, ellerini yumruk haline getirebilir.
Üç altı ay arasında
Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışır onlara uzanmaya çalışır, eline aldığı nesneleri ağzına götürmeye çalışır, hoşuna giden nesnelere uzanmaya çalışır. Kafasını yüz üstü yatarken tam dik kaldırabilir. Kafasını tutabilir.
Altı oniki ay arası
Oturabilir, emekleyabilir, tutunarak ayağa kalkabilir, 12. ayın sonuna doğru ayakta çok kısa süreli durabilir, ayakta tutulduğunda ayaklarını hareket ettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterek yuvarlayabilir, elleri arasında oyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarken düz dönebilir, işaret parmağı ile nesneleri gösterebilir.
Oniki onsekiz ay arası
Yürür, elinden tutulduğunda merdiven tırmanır, ayakta iken çömelebilir, ayağı ile topa vurabilir, yere doğru eğilir, destekle zıplayabilir, kaşığı rahatlıkla tutabilir.
Onsekiz yimidört ay arası
Kapıyı açabilir, kendi başına merdivenden inip çıkabilir, bir elini daha çok kullanmaya başlar, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir (2-3 küpten kule yapabilir ).
İki üç yaş arası
Düşmeden koşabilir, bazı çizgileri taklit eder, merdivenden rahatlıkla kendi başına inip çıkabilir, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir, düğmesini açabilir, üç tekerlekli bisikleti sürebilir, tek ayak üstünde kısa bir süre durabilir, bir bardak suyu taşıyabilir, yürürken engelleri adım atarak rahatlıkla geçer, rahatlıkla çömelip kalkabilir, geri geri yürüyebilir.
Üç dört yaş arası
Tek ayağı üzerinde uzun süre durabilir, ayakkabısını giyer, kendini doyurabilir, düz çizgi çizebilir, tek başına dolaşmaya çalışır, çift ayakla 40 cm sıçrayabilir, öne takla atabilir, yardımsız kaydıraktan kayabilir, çömelip kalkma hareketini rahatlıkla yapabilir, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir, 40-50 cm den aşağı atlayabilir, tek ayakla sıçrayabilir, dans etme müzik ile beraber tempo tutma, zıplayan topu eli ile tutma, kağıttaki şekilleri boyar, 3-4 renk eşleştirebilir, aynı kartları eşleştirebilir, bazı harfleri eşleştirebilir, artı eksi yapabilir.
Dört altı yaş arası
Makasla kağıtları kesebilir, bakarak 1 den 8-9 a kadar sayı yazabilir, öğretilirse adını yazabilir, sek sek oynayabilir, üçgen ve kare yi kopyalar, kendi giyinir kendi soyunur, ayakkabısını bağlar, yüzünü yıkar, dişini fırçalar, altı yaşında iki tekerlekli bisiklete binebilir, el becerileri gözle görülür bir şekilde gelişir.
DİL GELİŞİMİ VE ÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Sese karşı tepki verir, agulama şeklinde sesler çıkarabilir, tanıdık kişi ve eşyaları görünce ellerini sallar gözü ile takip eder, kendi kendine gülümseyebilir, müzik ve konuşmaya karşı tepki verir, kendi kendine oynarken bazı heceleri tekrarlar, dudakları ile p , b , m gibi harfleri çıkarmaya çalışır.
Üç altı ay arasında
Çevresinde konuşan kişileri arar, ağlarken konuşulunca rahatlar, agulama şeklinde iletişim kurar, yüksek sesle güler, kendine göre ağlama dışında heceler kullanır.
Altı oniki ay arası
Annenin sesini taklit etmeye çalışır, cee oyunu oynar, bazı eşyaları ses çıkartmak için kullanır, ma ma - da da gibi sesleri rahatlıkla çıkarır, 12 aya doğru baba mama der, oyuncakları ve kişileri ile anlamsız dahi olsa konuşmaya çalışır.
Oniki onsekiz ay arası
Hızla yeni kelimeleri öğrenmeye devam eder, her gün gördüğü cisimleri adlandırmaya ve onları rahat tanımaya başlar, insanlar ile ilişki kurarken anlamlı kelimeleri çoğunlukla kullanmaya başlar, ailenin öğrettiği kelimeleri kendi kendine tekrarlar, onsekizinci aya doğru iki komutu üst üste anlayıp yerine getirir. (bardağı al mutfağa götür gibi)
Onsekiz yimidört ay arası
İki kelimelik cümleler yapmaya başlar, tanıdıklarının ismini bilir, isteklerini rahatlıkla ifade edebilir, ikiden fazla komutu anlar ve yerine getirir, yirmidördüncü aya doğru üç kelimelik cümleleride konuşur.
İki üç yaş arası
Tanıdığı yetişkinler ile rahatlıkla sohbet eder, reddetme ifadesi kullanabilir, cümle yapısı erişkin cümle yapısına benzemeye başlar, vücudunun parçalarını raharlıkla yapar, bütün komutları yerine getirebilir, kelime hazinesi hızla artar.
Üç dört yaş arası
Konuşma ve cümle kurması erişkine iyice benzemeye başlar, kendine ait yaş, soyad gibi özellikleri bilir, ezberlediği şarkı sözleri vb. rahatlıkla söyler, erişkinler ile rahat sohbet edebilir.
Dört altı yaş arası
Grup halinde olan konuşmalara katılır, hikaye ve masal anlatır, sayı sayar, kelime hazinesi iyice artmıştır, sıfatları rahat kullanmaya başlar, cümle yapısı ve şekli erişkinle hemen hemen benzer, isteklerini ayrıntıları ile anlatabilir.
SOSYAL VE KİŞİLİK GELİŞİMİ ÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Anneyi tanıyarak tepki verir, konuşulunca dinler, kucağa alınınca susar, nesneleri takip eder, gülümser.
Üç altı ay arasında
Anne babasına sarılarak kucaklar, nesneleri ve yiyecekleri ağzına götürür, kendiliğinden gülümser, elini uzatır.
Altı oniki ay arası
Oyuncakları ile 10-15 dk oynar, ce oyunu oynar, karşılıklı oyun oynar, yabancıları tanır, tanıdıklarına ses çıkartır, anneden ayrı kalınca endişelenir, baba mama gibi kelimeler ile iletişime geçmeye çalışır.
Oniki onsekiz ay arası
Kendi kendine bardakla su içebilir, kaşıkla yemek yiyebilir, oyuncaklar ile etkileşimi artar, giyimine yardım eder, müzik ile beraber tempo tutabilir, istemediği şeyleri belli eder, ayakkabı çorabını çıkarabilir.
Onsekiz yimidört ay arası
Tuvaletini söyleyebilir, istendiğinde ufak komutları yerine getirerek erişkinler ile etkileşime girer, taklide dayalı oyunlar oynar ( bir kutuyu araba gibi sürmek gibi ), diğer çocuklara ilgisi artar, diğer çocuklar ile oyuncakları ile beraber oynar, oyuncaklarını diğer çocuklardan kıskanır, rahat su içer, yemek yer.
İki üç yaş arası
Evcilik oynar, ev işlerine yardım eder, çatal kullanır, giyimini kendi başına yapabilir, tuvaletini haber verir, bazı arkadaşlarına daha fazla ilgi gösterir.
Üç dört yaş arası
Diğer çocuklar ile etkileşim ve iletişimi iyice artmıştır, yetişkinlerin söylediklerinin büyük çoğunluğunu anlar, oyunlarındaki kurallara uymaya çalışır, kıyafetlerinin tamamını çıkarabilir, gece tuvalet kontrolünü sağlayabilir, el yüz yıkama diş fırçalama işlemini yapar.
Dört altı yaş arası
Sosyal hayata adapte olmaya çalışır, arkadaşları ile uyumu artar, TV da bazı programları takip eder, kendine has özellikler belirir, etrafla etkileşimi iyice artar, kendisi masal anlatabilir.
ÇOCUĞUN GELİŞİMİNDE GENEL BİLGİLER VE ÖZELLİKLER
Çocuk yetiştirmek en büyük sanattır. Çocukların genel davranış özelliklerini anlamak, onların ruh dünyalarına inmek gerçekten her anne babanın yapabildiği bir şey değildir. Bazı anne babalar çocukların sadece fiziksel bakımlarına yönelik beslenme, barınma, sağlık problemlerini gözetip onların olaylar karşısındaki düşündükleri şeyler, tepkileri, yorumları, üzüntüleri, sevinçleri hesaba katmazlar. Kişisel görüşme ile haberleştiğimiz Amerikalı bir sağlık mensubu şunu söylüyor acil sağlık müdahaleleri yaparken olaylardan çocukların etkilendiğini, bazı psikolojik problemlerin oluştuğunu görüyorum, anne babalara veya bakım veren kişilere çocukların sıkıntılarını bahsettiğimde, onlar çocuk ne olacak ki diyorlar, ben buna dayanamıyorum, onlarında ruh dünyası var şeklinde yakınıyordu.
Hatta günümüzde bırakın ruhsal sorunları, 2000 yılına girdiğimiz bu günlerde, dünyada milyonlarca çocuk kötü bakımdan, basit sağlık sorunlarından, kazalarda, salgın hastalıklarda, anne baba ihmaline bağlı nedenler ile hayatını kaybediyor.
Herbir çocuğu ayrı bir dünya olarak kabul edip, onların ruhsal sorunlarına inebilmek, ancak eğitim ve anne baba bilinçlendirilmesi ile olacaktır. Ayrıca çocukların yaşadıkları ortamların, çevre imkanlarının, devletin sağlayacağı imkanların çeşitliliği ve kalitesi bu sorunların oluşması ve sürecinde etkili olabilmektedir.
Çocuk eğitiminde çocuğun gerektiği şekilde yetiştirilmesi ve onun topluma hazırlanması büyük oranda, anne babanın hayatın ilk gününden itibaren çocuk ile etkileşimi, konuşmaları, eğitim açısından vermeye çalıştıkları, ev içerisindeki tutumları,etkili olmaktadır .
Anne babaların çocuklarının normal bir şekilde sosyal, kişilik ve mental motor gelişimin olması ve sağlıklı bir psikolojik yapıya sahip olmaları için yapmaları gerekenler:
Dengeli eğitim ve yönlendirme
Anne babanın kendi aralarındaki söz ve davranış birliği
Çocuğa karşı aşırı hoşgörü veya aşırı disiplin uygulamalarından kaçınmaları
Olaylar ve ilerleyen süreç içerisinde davranış olarak tutarlı olmaları ve farklı farklı tepki vermemeleri
Çocuğa tepkilerinin yersiz ve abartılı olmaması
Güzel ve faydalı şeylerde çocuğun davranışlarının onaylanması
Hatalı durumlarda uygun bir şekilde cezalandırılmaları
Yapılan yanlışları sadece kızarak değil nedenini mantık çerçevesinde açıklamaları
Onlara değer vermeleri
Kişilik yapılarına saygılı olmaları
Onlara söz hakkı tanımaları
Sevildiklerini hissettirmeleri
Onlara güven duygusunu aşılamaları
Sosyal ve psikolojik gelişimini yakından takip etmeleri
Gösterilen davranış problemlerine karşı duyarlı olmaları
Kendi psikolojik çatışmalarını çocuklara yansıtmamaları ile daha sağlıklı çocuk yetiştirme mümkün olacaktır.
PSIKOMOTOR BECERILER VE ÖĞRETIMI
Duyu organları,zihin ve kasların birlikte çalışması sonucu ortaya çıkan davranışlar, psikomotor olarak adlandırılır.Bireyin ve toplumun yaşamını sürdürmesinde psikomotor be-ceriler çok önemlidir.Fen bilimleri,resim,müzik,tıp,mühendislik bilimlerinde ve diğer pek çok alanda psikomotor beceriler hemen hemen bilişsel yeterlikler kadar, hatta bazen daha da önemlidir.Psikomotor becerilerin kazanılması süreklilik gerektirir.
Psikomotor beceriler,günlük hayatta önemli yer tutar.Bu davranışların bir kısmını, gün içerisinde çevremizdeki kişileri model alarak kendiliğimizden ya da çevremizdeki kişilerin rehberliğinde öğreniriz.Yürüme,konuşma,yemek yeme, futbol vb.bu biçimde öğrenilebilir.Psikomotor davranışlar okulda da planlı eğitim faaliyetleri sonunda öğrenilir.Özellikle sanat ve meslek okullarında önemli yer tutar.
Psikomotor davranışların geliştirilmesi tüm yaşam boyu sürer.Bu nedenle, yüksek öğre-time devam eden öğrenciler,devam etmeyen akranlarına göre daha çok yeni beceri kazanma ve daha önce kazandıkları becerileri geliştirme olanaklarına sahiptirler.
Psikomotor beceriler ,bir işin yapılması sırasında kullanılan,bilinçli zihinsel etkinliğin yönlendirdiği koordineli kas etkinlikleridir.Örneğin; el yazısı yazma,daktilo yazma,piyano yaz-ma birer psikomotor beceridir.Motor yetenek,vücudun bir ya da birden fazla organının katıldığı kas hareketi ya da işlemidir.Psikomotor öğrenme çocuğun doğumundan sonra psikomotor yeteneklerin gelişmesine bağlı kalarak ve yaşı ilerledikçe hızlanarak devam eder.Çocuk doğduğu anda hareket edebilecek ve bazı psikomotor davranışları yapabilecek durumdadır.Hatta ana rahmindeyken bile bazı hareketler yaptığı dış etkilere karşı bazı yalın tepkiler gösterdiği bilinmektedir.Buna bakarak eğitimciler eğitim-öğretimin doğumdan önce başladığını söylerler.Doğumdan sonra psikomotor yetenekler hızla gelişir.Psikomotor öğrenme bu yeteneklerin gelişmesine bağlı-dır. Bu psikomotor yetenekler şunlardır;
KUVVET Bütün psikomotor davranışların öğrenilmesi bir kuvvet gerektirir.Koşma,at-lama,tırmanma,yürüme hatta bir parmağın kıpırdatılması bile kuvvet ister.Bütün vücudun genel bir kuvvetinin olması gerektiği gibi gövdenin kol ve bacakların elin ve parmakların öğrenilecek psikomotor davranışları yapabilecek kuvvete sahip olması gerekir.
HAREKETE HAZIR OLMA
Vücudun etkilere karşı tepki göstermeye hazır olması gereklidir. Etki ile bu etkiye yapılan tepkinin arasında geçen zaman reaksiyon zamanıdır.Reaksiyon zamanı ne kadar kısa olursa psikomotor öğrenmede o kadar hızlı olur.Psikomotor öğrenmede genel olarak bütün vücudun tepkiye hazır olması gereklidir.Özellikle kol ve bacakların ve elin tepki yapabilecek olgunluğa ulaşması gerekir.
HIZ
Psikomotor davranışların kendine özgü bir yapılış hızı vardır.Bir davranışın gerekti-ğinden az hızda veya çok hızda yapılması halinde organizma tehlikeye girebilir. Örneğin bir makinede çalışmasını öğrenecek bir öğrencinin gereken hızda hareket edememesi onun kolunun veya hayatının tehlikeye girmesine sebep olabilir.Psikomotor öğrenmede özellikle koşun ve parmakların gereken hızı kazanması çok önemlidir.
DURGUN DIKKAT
Birçok psikomotor öğrenme bir olayın veya işin devamlı ve keskin bir şekilde dikkatli olarak izlenmesini gerektirir.Öğrenci birçok durumlarda vücudunu oynatmadan dengeli bir şekilde uzun süre durmak zorunda kalacaktır.
DINAMIK DIKKAT
Bazı davranışlar öğrencinin hareket halindeyken bir olaya dikkat et-mesini ve olaya uygun davranışlar yapmasını gerektirecektir.Örneğin voleybol oynayan bir öğrencide dinamik bir dikkatin olması gerekir.Çocukta dinamik dikkat gelişmemişse bu psikomotor öğrenmeyi yapamaz.
KOORDINASYON
Psikomotor öğrenmenin pek çoğu birden fazla organların çalışmasını gerektirir.En yalın bir davranışta bile göz el kol veya ayak gövde ile ayağın veya iki elin bir düzen içinde çalışması oldukça zordur.Öğrenilecek davranışları yapacak organları arasında yeterli koordinasyonu kuramıyorsa çocuk o davranışı öğrenemez.
ESNEKLIK
Vücudun gerektiği zaman öne yana geriye ve istenen yönlere eğilmesi yani esnek olması gereklidir.Gövdenin bacakların yeterli esnekliğe sahip olmadığı zamanlarda psikomotor davranışları öğrenmek mümkün değildir.
Psikomotor yetenekler bütünlük halinde bulunurlar.Çocuk doğduğu zaman bu psikomotor yeteneklerin ancak kendi gelişimi oranındaki yapabilir.Bu nedenle ancak kendine özgü bazı becerileri yapabilecektir.
Öğrenci ilkokula başladığı zaman birçok psikomotor davranışları öğrenmiştir.İlk olarak çocuk oturmayı sonra emeklemeyi daha sonra da bir yere tutunarak ayağa kalkmayı ve sonra da yürümeyi öğrenmiştir.Çocuk yürümeyi öğrendiğinde hayatının önemli bir devresini bitirmiş sayılır.Yürüme psikomotor davranışlarının ilk devresidir.Çocuk bundan sonra hızla diğer devrelere girer.Yalnız her toplumda bu aynı sırada devam etmez.Örneğin;Yeni Gine’de bulunan Manus Kabilesinde çocuklar yürümeyi öğrendikten sonra yüzmeyi öğrenirler.Çünkü bu kabilenin geçimi balıkçılıkla sağlanmaktadır ve bu nedenle yüzmek yürümek kadar önemlidir. Okula gelen bir öğrenci geldiği çevreye göre bir çok değişik psikomotor beceriyle gelecektir.Çocuklar çevrelerinin gerektirdiği becerileri kendi psikomotor yetenekleri içinde yaparak birçok beceriler edinerek okula gelmektedirler.
Psikomotor öğrenmede duyu organlarının rolü çok büyüktür.Duyu organlarındaki kusurlar hastalıklar veya gelişim eksiklikleri çocuğun psikomotor öğrenimini engeller.Duyu organlarının böyle bir engellemesi olduğu zaman çocuğun algıları becerileri yapabilecek kadar gelişmiş olamaz.Çocuk psikomotor etkinlikleri yönünden zorlukla karşılaşıyorsa yine bir yandan seviyesine uygun görevler verirken bir yandan da psikomotor yeteneklerini geliştirici tedbirler alınmalıdır.
Psikomotor etkinlikler üç türde görülür:
1-Öğrenilecek psikomotor davranış öğrenci için yeni olabilir,
2-Öğrenilecek psikomotor davranışın bir kısmı yeni ,diğer bir kısmı ise öncekilerle birleştirilecek türden olabilir
3-Psikomotor davranış eskiden öğrenilmiş fakat daha fazla özen isteyen yönlerinin geliştirilmesi gerekebilir
Öğretilecek beceri tümüyle yeni ise o zaman yapılacak çalışmalarda kolaydan zora gidilmeli-dir.Bir kısmı yeni ise önceki becerilerle bağdaşacak türde çalışmaların düzenlenmesi gerekebilir. Son tür için yapılacak çalışma yalnızca geliştirilecek ise beceri elverişli zamanlarda yeter dere-cede tekrarlarla geliştirilir. Bir psikomotor davranışın öğrenilmesinde iki öğe vardır:
1- Becerilerin öğrenciler tarafından kavranması gerekir,
2- Becerilerin yapılması gerekir.
Psikomotor davranışın kavranması duyu organları ve algıların yoluyla olur.Becerinin uygu-lanması da yeter gelişim,hazır olma ve güdüleme varsa, kasların harekete geçmesiyle olur.Psikomotor beceri gösterme,içsel koşullar,dışsal uyarıcıları algılama ve motor etkinliklerin etkileşimlerinin bir ürünüdür.Becerilerin kapsadığı motor ve algısal özelliklerin miktarı,beceriden beceriye değişiklik gösterir(Şema 1).Örneğin;yürüme,dans etme,koşma, bisiklet sürme,yüzme,jimnastik gibi etkinlikler yüksek motor ve daha düşük düzeyde algılamayla yapılabilecek etkinliklerdir.Bazı becerilerde yüksek düzeyde algılamayla ilgilidir.
Düşük Hızlı Okuma Yüksek
Sözlük kullanma
Motor Algısal
Öğe Steno yazma Öğe
Bir enstrüman
çalma
Müziğe uygun dans etme
Yüksek Düşük
Yürüme
İnsanların belli bir alanla ilgili psikomotor davranışlarındaki yeterlik düzeyleri arasında önemli farklılıklar vardır.Insanların bir beceriye ne derecede sahip olduklarını belirlemek amacıyla,genellikle becerinin sonucuna yani ürüne beceriyi gösterme sürecine ya da her ikisine birden bakılır.Norman; tenisçi,pilot gibi belli alanda uzmanlaşmış kişilerle amatörlerin davranışlarını karşılaştırdığında amatörle uzmanı ayıran beş değişken belirlemiştir.Bu değişkenler;
a. Rahatlık: Uzman kişiler beceriyi kolay,rahat,pürüzsüz ve amatörlere göre daha az çaba harcayarak gösterirler
b. Otomatiklik : Uzman kişiler beceriyi gösterirken genellikle bilinçli olarak ne yaptıklarını düşünmezler.
c. Zihinsel Çaba : Beceri geliştikçe zihinsel çaba azalır.Yapılan iş bireye daha kolay gelir ve birey zihinsel olarak yorulmaz.
d. Stres : Amatör ya da acemi kişiler beceriyi sergilerken stres altında kalırlar ustalar bu stresi hissetmezler.
e. Bakış Açısı: Acemiler bir beceriyi gösterirken yaptıkları eylemlerin hepsine dikkat eder-ler.
BECERILERIN TEMEL OLARAK ŞU ÖZELLIKLERI TAŞIMASI BEKLENIR:
1) Kasların kullanılmasında incelik,yerindelik ve uygunluk.
2) Birkaç organın hareketlerinin aynı anda koordine edilmesi
3) Değişen duruma göre anında en uygun ve doğru hareketleri seçme
4) Değişen amca ve hıza göre hareketlerin uyumunu sağlama,
5) zamanında tepkide bulunma
6) El kol bilek ayak Vücudun diğer kaslarını rahatlıkla kullanma ustalığı
Becerilerin organize edilmiş bir sıra içinde yapılması gerekir.Tek bir kas hareketi beceri olarak tanımlanamaz.
ÇOCUKLARIN YAŞLARINA GÖRE PSİKOMOTOR GELİŞİMLERİ
Çocuğun kol ve bacaklarıyla tüm organlarını kullanmada güç,hız ve uygunluk sağlamasına,bedenini denetim altına almada becerikli duruma gelmesine psikomotor gelişim denilmektedir.
Psikomotor etkinlikler insan davranışlarında önemli bir yer tutarlar.bir futbolcunun hareketleri kalemle yazı yazmamız,otomobil sürmemiz,çocuğun giyinip soyunması,bir müzik aletinin çalınması,bayanların örgü örmesi,bir askerin şınav,mekik,barfiks hareketleri,piskomotor etkinliklere örnek olarak verilebilir.
Piskomotor Etkinliklerde Rol Oynayan Etmenler
*Eşgüdüm:herhangi bir psikomotor davranış gerçekleştirirken kullanılan organlar arasında öncelik sonralık sırasıyla bir koordinasyon sağlanmalıdır.
Örneğin,otomobilini kullanana birey,gaz ve devriyaj pedalını,vites değiştirmeyi belli sıra ve koordine ile kullanması gerekir.
*Güç:Herhangi bir psikomotor etkinliğin sergilenmesinde kullanılan organların yeterli güce sahip olması gerekir.
*Tepki-Tepki hızı:Herhangi bir psikomotor etkinlikte reaksiyon zamanı da oldukça önemlidir.buradaki reaksiyon zamanı,uyarıcının alınıp beyinde algılandıktan sonra davranışın ortaya konulduğu ana kadar geçen süreyi ifade etmektedir.
*Dikkat:dikkat tanım olarak psiko-fizik enerjinin belli bir noktaya toplanmasıdır.bireyin bir psikomotor etkinliği gerçekleştirebilmesi için dikkatini uyarıcılara ve ortaya koyacağı davranışa odaklanması gerekir.araç kullanan bir şöförün yada örgü gören birinin dikkatini yaptığı davranışa toplamasında olduğu gibi.
*Hız:hız yukarıda açıklanan eşgüdüm (koordinasyon)ile ilgilidir.birey bir devinişsel davranışı ortaya koyarken ilgili organları arasındaki koordinasyonu belli bir hızda yapması gerekir.bir sporcudan yada bir askerden bir dakika içinde belli sayıda mekik yapması istendiğinde söz konusu olan o davranışı belli bir hızda yapmasıdır.
*Denge:bütün psikomotor etkinliklerde organizmanın denge durumunda olması gerekir.denge durumu olmadan piskomotor etkinlikler ya gerçekleştirilemez ya da istenen hızda ve sürede yapılamazlar.
*Esneklik:Herhangi bir psikomotor davranışta kullanılan organlar işlevlerini belli bir esneklik içerisinde gerçekleştirirler.bireyin yasında piskomotor etkinlikler kritik öneme sahiptirler.bu etkinlikler sayesinde çocuklar dünyayı ve çevrelerini daha kolay ve etkili bir şekilde tanırlar.bu bağlamda dokunur,keşfeder,merakını giderir,doyum sağlar.Ayrıca öz bakım becerilerinin hemen hemen tamamı piskomotor davranışlardan oluşur.bu nedenledir ki,özel eğitime muhtaç çocuklar öncelikli olarak bu piskomotor etkinlikler konusunda eğitilmeye çalışılır.
3 - 4 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
· Baş ve işaret parmağımı kullanarak küçük nesneleri toplayabilir..
· 8 adet düğmeyi delikli bir kutuya atabilir.
· 8 adet küple kule yapabilir.
· 6 adet silindir şeklindeki çubukları oyuklarına yerleştirebilir.
· 4-5 adet boncuğu bir ipe yerleştirebilir.
· Modele bakarak üç blokla yapabilir.
· Yardımsız kalem tutabilir.
· Gösterildiğinde dikey ve yatay çizgileri taklit edebilir.
· Daire içinde gözleri, ağzı ve burnu olan bir yüz resmi çizebilir.
· Bir şeklin sınırlarını taşırmadan boyayabilir.
· Makası düz olarak tutabilir ve yardımla makas kullanabilir.
· Yapıstırıcı kullanarak bir şekli kağıda yapıştırabilir.
· Patates vs. gibi baskı çalışmaları yapabilir.
· Yoğurma maddelerini kullanarak değişik şekiller oluşturabilir.
· Bir kağıdı ikiye katlayabilir.
· Sıvıları bir kaptan diğer bir kaba boşaltabilir.
Büyük Kas Gelişimi
· Oyun oynarken çömelebilir.
· Tek ayağımın üzerinde beş saniye durabilir.
· Parmak uçlarıma basarak ileri doğru bir metre yürüyebilir.
· Tek ayağımla sıçrama hareketi yapabilir.
· Çift ayakla dört kez öne doğru sıçrayabilir.
· Merdivenlerden inip çıkabilir.
· Yardımsız kaydıraktan kayabilir.
· Salıncakta sallanabilir.
Bir bardak suyu dökmeden taşıyabilir.
· Orta büyüklükte bir topu atabilir, yere vurarak sıçratabilir, kollarımla yakalayabilir.
· Yardımsız üç tekerlekli bisiklete binebilir.
· Öne doğru takla atabilir.
· Yerde sürünerek ileri doğru gidebilir.
4-5 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Tek gözüm kapalı iken yerdeki küçük nesneleri toplayabilir.
· On küple kule yapabilir.
· Beş adet blok' u tren şeklinde dizebilir.
· Model gösterildiğinde kare, artı, çarpı, üçgen, V, T, H, D şekillerini çizebilir.
· Üç kısımlı adam resmi ve basit bir ev resmi çizebilir.
· Sınırları belli bir yol üzerinde soldan sağa, yukardan aşağıya, sağdan sola doğru elimi kaldırmadan çizgi çizebilir.
· 1'den 5'e kadar olan sayıları kopya edebilir.
· Ufak bir makasla sekil kesebilir ve başka bir kağıtta bulunan ayni şeklin üzerine yapıştırabilir.
· Model gösterildiğinde bir kağıdı üç kere katlayabilir.
Büyük Kas Gelişimi
· Tek ayağımın üstünde durabilir.
· Bir denge tahtası üzerinde yürüyebilir.
· Parmak ucuma basarak koşabilir.
· Tek ayağımla sıçrama hareketi yapabilir.
· Yardımsız on basamağı ayak değiştirerek çıkabilir ve inebilir.
· Atılan küçük bir topu dirseklerimi kullanarak tutabilir.
· Müzikli halka oyunları oynayabilir.
· Üç tekerlekli bisiklete binebilir.
· Müziğe göre hareket edebilir.
· Hareket halinde büyük bir topu ayağım ile durdurabilir.
5 - 6 YAŞ GRUBU PSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Model olunduğunda ayakkabı bağcığıyla düğüm atabilir.
· Anahtarla kapı kilidini açabilir.
· Nokta nokta verilen bir resmin noktalarını birleştirebilir.
· 6 kısımlı bir adam resmi çizebilirim ve eksik çizilmiş bir adam resmini tamamlayabilir.
· Söylendiğinde yatay,dikey, artı, çarpı,daire,üçgen,kare, dikdörtgen şekillerini çizebilir.
· 1'den 10'a kadar olan sayıları kopya edebilir.
· Labirent bulmacaları tamamlayabilir.
· Bir kağıdı dörde katlayabilir.
· Gösterildiğinde bir kareyi üçgen şeklinde katlayabilir.
· Bir kavanozun kapağını açıp kapayabilir.
· Tahta çekiç ile tahtaya çivi çakabilir.
Büyük Kas Gelişimi
. Tek ayağımın üzerinde 10 saniye durabilir.
· Sözel yönlendirmelere göre değişik hızlarda ve yönlerde yürüyebilir.
· Öne doğru taklalar atabilir.
· Beş kez üst üste eğilerek dizimi büküp kaldırabilir.
· Ayaklarım tutulduğunda ellerimin üstünde yürüyebilir.
· Tek ayağımın üstünde sıçrama hareketi yapabilir.
· Kendime doğru atılan topu tutabilir.
· Müzikli dairesel oyunlar oynayabilir.
· Koşarken yerdeki nesneleri toplayabilir.
· Zıplayan topu yakalayabilir.
· Her iki elimle de bir nesneyi veya bir eli, kuvvetle sıkabilir.
· Parmak uçlarıma basarak iki metre kadar koşabilir.
Psikomotor Gelişimi İçin Oyunlar...
OYUNUN ADI: Çömleğinde Ne Var?
GELİŞİM ALANI: Psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: 8 -10
YAŞ GRUBU: 5- 6
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık alan
UYGULAMA: Çocuklar halka olup yere çömelirler. Biri ebe olur. Ebe halkanın dışında dolaşır, bir çocuğun yanında durur ve sorar:
-- Çömleğinde ne var?
-- yağ var, bal var
-- satar mısın?
-- satmam
-- tattırır mısın?
-- tattırmam
ebe çömelen oyuncunun eline hafifçe vurur ve:
-- al öyleyse sen o yoldan ben bu yoldan..
der ve halkanın çevresinden dolaşarak aynı yere gelmek için koşmaya başlarlar. Eline vurulan çocuk da yerinden kalkar. Ebenin yönünün tersinde koşmaya başlar. Önce gelen çocuk boşalan yere çömelir. Diğeri ise ebe olur ve böylece oyun devam eder.
OYUNUN ADI: İhtiyar Büyücü
GELİŞİM ALANI: psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ – GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: 8- 10
YAÇ GRUBU: 5-6
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık hava
UYGULAMA: Çocuklar oyun alanında dağınık şekilde dururlar. Çocuklardan birisi sayışma ile ebe seçilir. (ihtiyar büyücü) bir tanesi de başkan olur. İhtiyar büyücü çocuklardan 2-3 metre ileride sırtı onlara dönük olarak durur. Yan tarafta da başkan vardır. Büyücü öne doğru yürümeye başlar.( kamburunu çıkararak, ayağını sürüyerek veya sekerek) diğerleri onu taklit ederek takip ederken hep bir ağızdan :
ihtiyar büyücü hendeğe düştü bir kuruş buldu zengin oldu,n
tekerlemesini söylerler. Çocuklar sözlerini bitirince büyücü başkana dönerek:
bunlar kimin çocukları diye sorar.n
Başkan çocuklardan birinin adını söylemişse büyücü yürümesine devam eder. Diğer çocuklar da tekerlemeyi söyleyerek büyücüyü takip ederler. Tekerleme bitince büyücü tekrar başkana sorar:
bunlar kimin çocukları?n
Başkan ‘’ ihtiyar büyücünün çocukları’’ derse büyücü geri döner, çocukları çizgi içerisinde yakalamaya çalışır. Yakalanan çocuk, büyülenmiş olur. Çocukların yakalanması için büyücüye yardım eder. Son kalan oyuncu yeni oyun için ihtiyar büyücü olur.
OYUNUN ADI: BAHÇIVAN VE YARAMAZ ÇOCUK
GELİŞİM ALANI: psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ- GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: sınıf mevcudu
YAŞ GRUBU: 4-5 yaş
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık hava
UYGULAMA: çocuklar her zamanki büyük bir halka oluştururlar, yere otururlar. Çocuklar arasından bir bahçıvan ve bir de yaramaz çocuk seçilir. Bahçıvan çiçekleri sularken yaramaz çocuk bahçede dolaşmaktadır. Bahçıvan yaramaz çocuğun yanına giderek sakın çimlere basma, çiçekleri koparma der. Yaramaz çocuk beni yakalamayı başarırsan söylediklerini yaparım der ve koçmaya başlar. Ama yaramaz çocuk hangi hareketi yapıyorsa bahçıvan da aynı hareketleri yapmak zorundadır. Örneğin çocuk iki kez kendi kendi etrafında dönerse bahçıvan da dönecek, tek ayakta koşarsa bahçıvan da tek ayakta koşacaktır.
Psikomotor gelişime uygun etkinlikler
Ø Ona bakabileceği bir nesne verebilir, yüzükoyun yattığında, gözleri ve
bakışlarıyla hareketlerini takip edebilmesi için görüş alanı içinde parmaklarınızı
veya renkli objeleri, onun görüş alanı içinde oynatabilirsiniz (1. ay) .
Ø Çocuğu kucağınıza aldığınızda başını dik tutabilmesi için çıngırak ya da sesli
oyuncak sallayabilirsiniz (3. ay) .
Ø Ara sıra sesli uyaranlar vererek çocuğun değişik pozisyonlarda yatmasını
sağlayabilirsiniz (6. ay) .
Ø 10 dakikayı geçmemek koşuluyla sırtını ve yanlarını destekleyerek oturmasını
sağlayabilirsiniz. Bunu gün boyu tekrarlayabilirsiniz. Eline ve uzanabileceği
yere oynayabileceği oyuncaklar koyabilirsiniz (6. ay) .
Ø Bebek yüzükoyun durumdayken uzağına sevdiği oyuncağı koyabilirsiniz. Onu
alması konusunda çocuğu cesaretlendirebilirsiniz. Sürünerek gitmek istediğinde
vücudunu hareket ettirmesi için tabanlarından iterek destekleyebilirsiniz (6. ay)
.
Ø Çocuğu masaya oturtarak önüne büyük ebatta kâğıt kalem koyabilirsiniz.
Çocuğa resim yapmasını söyleyebilirsiniz. Yaptığı resimleri sözel ifadelerle
ödüllendirebilirsiniz (18. ay) .
Ø Çocuğun çekmeli oyuncaklarla oynamasına olanak sağlayabilirsiniz. Çocukla
birlikte bir kutuya ip bağlayarak bir araba hazırlayabilirsiniz. Süsleyerek
oynaması için verebilirsiniz (2 yaş) .
Ø Çocuğun merdivenden tek başına inmesine olanak sağlayabilirsiniz. Çocuğun
bağımsızlık çabalarını destekleyebilirsiniz (2 yaş) .
Ø Zıplama ve ayak ucunda yürüme faaliyetlerinin yer aldığı oyunlarla top ve
koşmaca yoluyla enerjisini harcamasını sağlayabilirsiniz (2,5 yaş) .
Ø İhtiyar adam yürüyüşü, dalgın adam yürüyüşü, cüce yürüyüşü, robot yürüyüşü,
dev adam yürüyüşü, simitçi, balıkçı, satıcı yürüyüşleri, meyve toplama ve
devşirme, ekin ot biçme, tahta rendeleme, odun kesme ve yarma, kaz, ördek,
ayı, fil, maymun, tavşan, leylek yürüyüşü gibi çeşitli hayvan taklitlerinin yer
aldığı oyunlar psikomotor gelişimi, özellikle büyük kas gelişimini destekler.
Ø Çocuğun eline pırasa, havuç, patates gibi sebzeleri vererek bunların üzerine
keskin olmayan bir kazıcı ile şekilleri çizmesi istenir. Şekiller kazınır. Şekillerin
yer aldığı sebze kesitleri sulu boya ile istediği renkte boyanır. Beyaz bir kâğıda
bastırılır. Baskılı motiflerden çeşitli kompozisyonlar oluşturulur. Böylece
çocuğun büyük ve küçük kas gelişimi desteklenmiş olur.
Ø Bir kâğıt, akordeon gibi katlanır. Bu kâğıdın üzerine bir insan resmi çizilir. İnsan
şeklini makasla kesmesi istenir. Kâğıt açıldığında peş peşe sıralanan insan
şekilleri ortaya çıkar. Çocukların küçük kaslarının gelişimi desteklenir.
Ø Çeşitli top oyunları oynanabilir. Topun, çocuğun fiziksel boyutlarıyla uyumlu
büyüklükte olmasına özen gösterilir. Bir torbaya doldurulan pinpon toplarının
çocuk tarafından durduğu yerden kımıldamadan belli bir mesafeye konan sepet
ya da geniş ağızlı bir kavanozun içine atılması istenerek oyun oynanır. Sepet ya
da geniş ağızlı bir kavanozun içine atılan toplar sayılır. Aynı oyun, daha büyük
topla ve çocukların boyuna uygun yerleştirilen potaya atılarak oynanır.
Küçük Kas Gelişimi İçin Uygun Araç-gereçler
Ø Bez oyuncaklar
Ø Boş kutular
Ø Diş kaşıma halkaları
Ø Büyük renkli küpler
Ø Büyük tahta çivilerle geçmeli oyuncaklar
Ø Basit bloklar
Ø Takıp sökmek için plastik cıvata ve somunlar
Ø Boş tahta ve mukavva kutular
Ø Tahta, bez veya plastik hayvanlar
Ø Kum havuzu ve kum oyuncaklar
Ø Müzik aletleri, zil, tef, davul
Ø Boncuklar ve ip
Ø Parmak boyası
Ø Bağlama oyuncaklar
Ø Düğmeli-fermuarlı giysileri olan giydirilecek bebekler
Ø Kavram geliştirici oyuncaklar
Ø Öykü kitapları ve masallar
Ø El kuklaları
Ø Yap-boz oyuncakları
Ø İp bağlama ve çeşitli kâğıt işler
Ø Kolaj çalışması, artık kâğıt ve kumaş parçaları
Ø Keskin olmayan makas ve kâğıtlar
Ø Domino
Ø Basit resim, harf ve sayı oyunları
Ø Oyun hamurları
PSİKOMOTOR GELİŞİM
Çocuğun gelişimde önemli bir yer tutanpsikomotor gelişim, yaşam boyu devam eden bir süreçtir. psikomotor gelişimbedenin ağırlıkça artması ve boyca uzamasının yanında bedeni oluşturan tüm altsistemlerin de büyümesini ve olgunlaşmasını içerir. Bireyin sağlıklı olması,tüm alt sistemleriyle birlikte bedenin sağlıklı gelişmesine ve işlevlerinigereğince yapmasına bağladır. Fiziksel gelişimi, bireyin, bedensel yapısı,sinir-kas işlevlerindeki değişim ve dengelenme süreciyle ilgilidir. Motorgelişim ise bireyin organlarının işleyişini denetim altına almada gösterdiğibecerikliliğin artmasıdır. Motor gelişimde duyum, sinir-kas sistemleri eş güdümiçinde çalışırlar. Duyumların gelişimi duyu organlarının görme, işitme,dokunma, tat, koku, ısı, acı gibi duyumları yeterli düzeyde alabilme gücüneulaşmasıdır. Motor hareketlerin tümünde bedenin birkaç kısmı birlikte ve eşgüdüm halinde çalışmak durumundadır. Bu eşgüdümün gelişimi, bedenininolgunluğuna ve alıştırmalara bağlıdır. Her motor hareket belirli bir gücegereksinim duyar. Gücün artması kemiklerin, kasların büyümesi, belli oranlarındeğişimi, kısaca bedensel gelişim ile sıkı sıkıya bağlantılı olduğu içingenellikle fiziksel gelişim ve motor gelişim birlikte incelenir. Motor gelişimbütün yaşam boyunca devam eden bir süreçtir; fiziksel gelişim ve motorbecerilerin kazanılması, dengelenmesi ve azalması sürecidir. Çeşitlisınıflandırılmalar olmakla birlikte, motor gelişim, fiziksel yetenekleringelişimi ve hareket gelişimi olarak incelenebilir. Fiziksel beceriler, motorgörevleri uygulayabilme kapasitesi ile ilgilidir ve fiziksel uygunluğun çeşitlibileşenlerinden oluşur(kas kuvveti, dayanıklılık, kalp-dolaşım sistemidayanıklılığı, esneklik vb.)hareket becerileri(sürat, çeviklik, denge, koordinasyon,güç) ise çeşitli hareket kategorilerini sınıflandırmak için kullanılan gelişanlamlı bir terimdir.
TANIMI VE ÖNEMİ
Çocuk organizmasını, yetişkinde ayıran enönemli özellik, sürekli büyüme, gelişme ve değişme süreci içinde olmasıdır. Budeğişim süreci içerisinde çocuğun gelişimi, görünür ve görünmez büyümeyiiçerir. Görünür büyüme bedenin boyutlarında, biçiminde ve oranındakideğişmedir. Görünmez büyüme ise iç organlarda meydana gelen değişmedir. İşte bugörünür gelişimlerden bir tanesi motor gelişimdir. Motor kelimesi tek başına ‘hareket’ anlamına gelir. Yetişkinler gibi çocuğunda hareket etmeye ihtiyacıvardır. Çocuk doğduğu günden itibaren bu ihtiyacını gidermek için, yattığıyerden başını kaldırma, göğsünü kaldırma ellerini kollarını, bacaklarını hareketettirme dönme, emekleme gibi davranışları kazanır. Düşünülmeden bağımsız olarakyapılan bu ilk hareketler daha sonra vücut hareketlerine, zamanla dışuyarıcıların kontrolü ile çeşitli motor etkinliklere dönüşür. Bireyin eklem,kas ve ses tellerine amaçlı olarak kullanmasına motor hareketler denir.Çocukların motor davranışlarının gelişimi refleksler, duruşa ait hareketler,yürüme, koşma, atlama gibi beceriler şeklinde olmaktadır. Motor gelişim,fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin-omur ilik gelişimi sonucuorganizmanın isteme bağlı olarak hareketlilik kazanmasıdır. Kilo artışı, boyuzaması ve kas gelişimine diğer bir değişle fiziksel gelişme paralel olarakhareket ve becerilerin kazanılmasında sinir sistemi ve kasların gelişimi önemlibir yer tutar. Bu becerilerin kazanılması doğum öncesi dönemde başlar ve ömürboyu devam eder. Tüm çocukların motor gelişimde üç genel kuraldan sözedilebilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;
• Gelişimbaştan ayağa doğru olup, önce baş, sonra omuzlar ve kollar ve nihayet bacaklarve ayaklar gelişir.
• Hareketlermerkezden dışa doğru gelişir. Beden veomuz hareketleri bağımsız kol hareketlerinden el hareketleri parmakhareketlerinden önce gelir.
• Motorgelişim belirgin bir sıra izler. Çocuk önce durur, emekler, yürür, daha sonrakoşar ve oturur. Çocuğun motor gelişimini bilmek onun eğitiminde de önemlidir.Bu durum motor gelişimde önemli olan olgunlaşma ve öğrenmeyleaçıklanabilir. Çocuğun yeni bir şeyöğrenmesi için yeterli olgunlukta olması gerekir. Bu noktada çocuğun eğitimindede motor gelişim göz arda edilemez.
PSİKOMOTOR GELİŞİMBASAMAKLARI
İlk 3 ay içinde
Gözleri ile hareket eden şekilleri takipedebilir, kucağa alındığında kafasını dik tutabilir, yüz üstü yatarken kafasınıbit miktar yukarı kaldırabilir ve yanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareketettirebilir, ellerini yumruk haline getirebilir.
3- 6 ay
Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışıronlara uzanmaya çalışır, eline aldığı nesneleri ağzına götürmeye çalışır,hoşuna giden nesnelere uzanmaya çalışır. Kafasını yüz üstü yatarken tam dikkaldırabilir. Kafasını dik tutabilir.
6-12ay
Oturabilir, emekleyebilir, tutunarak ayağakalkabilir, 12.ayın sonuna doğru ayakta çok kısa süreli durabilir, ayaktatutulduğunda ayaklarını hareket ettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterekyuvarlayabilir, elleri arasında oyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarkendüz dönebilir, işaret parmağı ile nesneleri gösterebilir.
12-18 ay
Yürür, elinden tutulduğunda merdiventırmanır, ayakta iken çömelebilir, ayağı ile topa vurabilir, yere -doğrueğilir, destek ile zıplayabilir, kaşığı rahatlıkla tutabilir.
18-24 ay
Kapıyı açabilir, kendi başına merdivendeninip çıkabilir elini daha çok kullanmaya başlar, oyuncakları ile oynarken elbecerilerini rahatlıkla kullanabilir(2-3 küpten kula yapabilir)
2-3 yaş
Düşmeden koşabilir, bazı çizgileri takliteder, merdivenden rahatlıkla kendi başına inip çıkabilir, oyuncaklarıylaoynarken el becerileri rahatlıkla kullanabilir, düşmesini açabilir, üçtekerlekli bisikleti sürebilir, tek başına üstünde kısa bir süre durabilir, birbardak suyu taşıyabilir, yürürken engelleri adım atarak rahatlıkla geçer,rahatlıkla çömelip kalkabilir, geri geri yürüyebilir.
3-4 yaş
Tek ayak üzerinde uzun süre durabilir,ayakkabısını giyer, kendini doyurabilir, düz çizgi çizebilir, iki ayakla 40cmsıçrayabilir, takla atabilir, yardımsız kaydıraktan kayabilir, çömelip kalkmahareketini rahatlıkla yapabilir, tek başına sıçrayabilir, müzikle beraber tempotutar, zıplayan topu eliyle tutar, şekilleri boyar, 3-4 renk eşleştirebilir,aynı kartları eşleştirebilir.
PSİKİMOTOR GELİŞİM İLKELERİ
İnsan gelişimi önceden kestirilebilendüzenli bir sıra izler motor gelişimi etkileyen bir çok biyolojik faktör buönceden kestirilebilen düzenden ortaya çıkmıştır.
• Gelişim Yönü
Motorgelişim düzenli bir sıra izler. Baştan ayağa ve merkezden dışa doğru gelişir.Kas kontrolünün gelişimi baştan ayağa sıra izler. Örneğin fötal dönemde öncebaşın formu gelişir. Ellerin formu, ayaklardan önce oluşur. Okul öncesiçocukların alt ekstremiteleri kullanma becerisi, üst ekstremitleri kullanmabecerisinden daha düşük düzeydedir. Buda, cephalocauda ( baştan ayağa)gelişimine tamamlanmasından kaynaklanmaktadır. Gelişimin ikinci yönü,proximo-distal (merkezden dışa) gelişimdir. Proximo –distal gelişim, çocuğunkaslarını merkezden en uzak noktalara doğru kontrole alındığını ifade eder.Örneğin, el bileği, el ve parmaklardan daha önce kontrol kazanır.
• Büyüme Hızı
Çocuklarınbüyüme derecesi karakteristik modeller şeklindedir ve evrenseldir. Büyüme, dışetkenlere direnç gösterir. Hatta henüz açıklanmamış nedenlerle kendi kendinedüzeltme yöntemiyle hastalık gibi nedenlere bağlı görülen büyüme duraklamadurumunda çocuğun yaşıtlarını düzeyine gelmesini sağlar. Örneğin, şiddetli birhastalık çocuğun boy, kilo ve hareket yeteneğini kazanmasını geciktirse buçocuk hastalıktan sonra kendi büyüme örneğine dönebilecektir. Aynı durum, düşükdoğum ağırlıklı bebeklerde görülür. Düşük doğum ağırlıklı bebek(2500 gramınaltındaki bebekler), birkaç yıl içinde yaşıtlarının büyüme derecesini yakalar.Bu bilgiler ışığında, daha sonraki boy, kilo ve motor gelişimini tahmin etmekiçin 2 yaştan önceki ölçümlerden yararlanmanın mümkün olmadığınısöyleyebiliriz. Başka bir deyişle 2 yaş önceki ölçümlerden yararlanmanın mümkünolmadığını söyleyebiliriz. Başka bir deyişle 2 yaş öncesi ölçümler (boy, kilo,motor gelişim)yetişkinlik ölçümleri için sağlıklı bilgi vermemektedir.
• Farklılaşma ve bütünleşme
Çocuğunmotor gelişimi sinir kas sistemi açısından incelendiğinde, motor davranışlarınkoordineli, ancak, karmaşık bir şekilde ilerlediği ve olgunlaşma ile ilgiliolduğu görülmektedir. Bebeklik döneminin hareket kalıplarından çocuk vegençlerin daha fonksiyonel ve daha becerikli hareketleri olduğu derece dereceilerlemeleri farklılaşma olarak isimlendirilmektedir.
Bütünleşmeçeşitli kas grupları ve duyu sistemlerini koordineli olarak birbirleri ileetkileşim içinde olmalarını ifade eder. Kısaca olgunlaşmadan dolayı, çocuğunhareket modellerinin kabadan inceye doğru derece derece ilerlemesi farklılaşma,kas grupları ile duyu sistemlerinin beraber ve uyumlu olarak çalışması isebütünleşme olarak tanımlanmaktadır.
• Kritik dönem kavramı
Kritikveya hassas dönem kavramı, çevresel etkenlerin gelişimi nasıl engellediğinianlama açısından büyük önem taşır. İnsan yavrusunun oluşması sırasında herorgan, organ sistemi ve onotomik yapı belirli yönlerini sabit zamanlardageliştirirler. Eğer bu dönemde dışarıdan bir etki olursa gelişim sürecibozulabilir. Yaşamın hiçbir döneminde ve hiçbir şekilde telafi edilemeyeceğiiçin hasar süreklidir. Örneğin prenatal (doğum öncesi) dönemde beynin oluşmasısırasında dışarıdan yapılan bir etki radyasyon, alkol, kimyevi maddeler kalıcıhasar nedenidir.
• Bireysel Farklılıklar
Gelişim,kalıtsal ve çevresel etkenlerin etkisi altındadır. Her çocuk, kendi gelişimçizgisinde önceden belirlenmiş sırayı izleyerek ilerler. Normal çocuklargelişme hızlarında büyük farklılıklar gösterirler. Yaş ile açıklanamayandavranış farklılıkları kalıtım, deneyim, eğitim, sosyalleşme gibi kavramlarlaaçıklanmaktadır. Gelişimler çalışmalarda yürümenin, tuvalet eğitiminin,konuşmaya başlama gibi özelliklerin ortalama kazanılma yaşı saptanmayaçalışılmıştır. Genelde, 6 aydan bir yıla kadar ortaya çıkan motor yeteneksayısında, bireysel farklılıklar görülmektedir. Bu bireysel farklılıklar, bazıçocukların yeni becerileri öğrenmeye neden hazır olup olmadıklarını açıklamayayardım eder.
• Beden Ölçüleri
1-5yaş çocuklarının hareket kapasitesini ve potansiyelinin beden yapısına, kasyapısına ve duruşa ait değişmeler etkilemektedirler. Yaşamın iki ve üçüncüyılında dizleri bükerek ve bacakları yanlara açarak yürümede belirgindeğişmeler olur. Beşinci yılda düzgün yürüme görülür. Birinci yaştan beşinciyaşa doğru beden ağırlığında ve uzunluğunda önemli artış olur. Uzun kemikler vegövde gelişir. Genelde kızlar oğlanlardan daha çabuk olgunlaşırlar. Kızlarınkol ve bacakları daha uzundur.
Waller,beden yapısını motor yeterlilikle ilişkili olduğunu belirtmiştir. Büyümeye,yapıya ve duruşa ait değişiklikler performansı belirli derecede etkiler. Başınvücuda oranının küçülmesi çocuğun denge işlemindeki performansını olumlu yöndeetkiler.
• Filogeni ve Ontogeni
Bebeklerinbirçok temel yetenekleri ve küçük çocukların temel hareket yetenekleri,filogenetik becerileri olarak düşünülmektedir. Filogenetik beceriler;kendiliğinden otomatik olarak ortaya çıkarlar. Önceden saptanmış bir sıraiçinde olgunlaşma süreci içinde gözlenebilirler. Filogenetik beceriler,çevresel etkenlere direnç gösterirler. Temel el becerilerini (tutma, bırakma),büyük kas kontrolünü ve temel lokomotor yeteneklerin( yürüme, koşma, atlamavs.) kazanılması filogenetik becerilere gösterilen örnekler arasındasayılmaktadır.
Ontogenetikbeceriler ise, öncelikle öğrenme ve çevresel fırsatlara bağımlıdırlar. Örneğin,yüzme, bisiklete binme, buz pateni, tenis gibi beceriler, kendiliklerindeortaya çıkmadıkları ve bireysel çalışma gerektirdikleri için ontogenetikbeceriler olarak adlandırılırlar.
PSİKOMOTOR GELİŞİM
TEMEL KAVRAMLAR
Gelişim psikolojinin kapsamındaki konularıiyi anlayabilmek için belirli kavramları ve bu kavramların anlamlarını bilmekgerekir. Gelişim psikoloji alanında sıklıkla kullanılan temel kavramlar veaçıklamalar aşağıda verilmiştir.
Psikoloji: insan davranışlarını ve davranışını etkileyenetmenleri inceleyen bilim dalıdır. Psikojinin klinik psikoloji, sosyalpsikoloji, fizyolojik psikoloji, danışma psikolojisi, psikometri, gelişimpsikolojisi ve öğrenme psikolojisi gibi birçok alt dalı vardır.
Gelişim Psikolojisi: gelişim psikolojisi, insan davranışındadoğumdan ölüme kadar, tüm yaşamı boyunca gözlenen biyolojik ve psikolojikdeğişiklikleri inceler. Büyüme ve gelişme sonucu, davranış ve bilişsel sistemdeortaya çıkan değişimleri inceleyen psikoloji dalıdır.
Davranış: organizmanın yaptığı ve türlü eylemdir,başka bir değişle, insanın zihinsel ve bedensel tavır ve hareketleridir.Bilişsel, duygusal ve psikomotor olmak üzere üç tür davranıştan söz edilebilir.Bilişsel davranış zihindeki bilgilerle ilgili olan bir davranıştır. Duygusal davranışlarduygularla ilgilidir. Psikomotor davranışlar ise insanın bedensel hareketleriniifade eder.
Gelişme: gelişme, büyümü olgunlaşma ve öğreneninbirbirini etkileyerek devam etmesiyle döllenmeden ölüme dek süren yaşamsürecinde bireyin geçirdiği fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyaldeğişiklerdir. Gelişme sürekli bir süreçtir ve sadece fiziksel büyümeyi değilgörev ya da özelliklerdeki gelişmeleri de içerir. Olgunlaşma ve öğrenmeninetkileşimiyle oluşan gelişme sonucu birey içinde bulunduğu dönemde kendisindenbeklenen gelişim görevlerini yapabilecek düzeye gelir.
Büyüme: organizmanın boy ağırlık ve hacim olarakartmasıdır. Görüldüğü gibi büyüme bedenle ilgili değişimleri içerir.
Olgunlaşma: organizmanın büyüyerek kendisindenbeklenen bir işi yapabilecek düzeye ulaşması sürecidir. Olgunlaşma kalıtım veçevre koşulları arasındaki etkileşim sonucu bireyin olgunluk düzeyineulaşmasını sağlayan biyolojik gelişimlerdir. Olgunlaşmada öğrenmenin etkisiyoktur. Örneğin çocuk yürüme veya koşma için yeterince olgunlaşmadan bunlarıbaşaramaz.
Hazır Bulunuşluk: İnsanın belli bir gelişim göreviniolgunlaşma ve öğrenme yoluyla yapabilecek düzeye gelmesidir. Hazır bulunuşlukyeni bir öğrenme ortamında, bireyin önceden sahip olduğu özelliklerin tümünükapsar. Bireyin yaşı, gelişimi, olgunluk seviyesi, tutumu, motivasyonu ve sağlık durumu yeni öğrenmeortamında etkili unsurlardır.
Gelişimin Görevi: Her gelişim döneminde bireyin geliştirmekzorunda olduğu sosyal beklentiler ve davranış örüntüleridir. Gelişim görevini zamanındayerine getirmesi kişiyi mutlu eder. Örneğin bir yaşına doğru çocuktan beklenengörevler birkaç kelime söyleyebilmesi ve emekleyebilmesidir.
Kritik Dönem: Gelişim de belli davranışlarınkazanılması gereken dönemler vardır. İlgili davranış bu dönemde kazanıldığızaman daha sonra kazanılması çok zordur. Bu dönemlere kritik dönem denir.
PSİKOMOTOR DAVRANIŞLAR
Ruhsal nedenlerle yapılan, motifleriruhsal olan bütün hareket ve davranışlar psikomotor kavramı içindeincelenirler. Bu hareket gurubu içine bir müzik aleti çalmaktan, yürümeye,resim yapmaktan konuşmaya kadar, birbirleri ilgili ya da ilgisiz hareketlergirer. Psikomotor hareketlerin bir kısmı, örneğin jestler ve mimikler bilinçsizolarak gerçekleşir. Bir kısmı ise, bilinçli ve istemlidirler. Bir diğer kısmıise başlangıçta bilinçli olarak kazanılır daha sonra otomatikleşerek bilincinkatılmasını gerektirmez. Örneğin araba kullanmaya başlayan bir sürücü adayıbaşlangıçta vites değiştirirken bilinçli hareket eder, ustalaştıktan sonrahareketleri tamamen otomatikleşmiştir. Psikomotor hareketlerin spordaki önemiiki özelliğinden kaynaklanır. Birincisi; insanların bir kısmı bazı hareketleriçin doğuştan özel yeteneklere sahiptirler. Bazı insanlar bir müzik aletiniçalmayı diğer insanlardan daha kolay öğrenir ya da daha güzel resimyapabilirken bazı daha uzağa atlayabilirler ya da koşabilirler. Bu yeteneklerinönceden saptanabilmesi gençlere belli mesleklere veya belli spor dallarınayöneltmede çok önemlidir. Psikomotor hareketlerin sporda olan ikinci özelliği;bunların öğretebilmesi ve geliştirilebilmesidir. Burada elbette ki uygunyöntemlerin kullanılması çok önemlidir. Bir psikomotor hareketin ruhsaldayanağı ne kadar yüksekse onun sporcuya kazandırılması ve geliştirilmesiolasılığı o kadar fazladır. Örneğin; bir futbolcuya uygun yere pas atmayıöğretmek, ona çalım atmayı öğretmekten daha kolaydır.
ORGANİZMANIN MOTOR ZORLANMAŞEKİLLERİ
Psiko-motor davranışlara ve bunların sporpsikolojisi olan ilişkilerine geçmeden önce organizmanın motor (hareket sel)zorlanma şekillerini tanıma yararlı olacaktır. Organizmanın motor zorlanması 5şekilde olur.
Koordinasyon (Eşgüdüm): iskelet kasının belli bir amaca yönelikbir hareketi gerçekleştirmesi esnasında merkezi sinir sistemi ile ahenkliişbirliğidir. Koordinasyonunun mükemmelliğini sağlayan faktörler, hareketinakışı ile ilgili fizik yasalar, hareketi gerçekleştiren agonist ve antagonist (bir biriyle zıt çalışan, yani birisi kasılırken, diğeri gevşeyen) kaslarınantrenmanlılık derecesi ve kulakta denge organının (vestibuler organ)adaptasyon(uyum) düzeydir. Koordinasyonun mükemmelleşmesi antiraman ilegerçekleşir. Sonuç olarak eşit değerdeki performans, antrenmalılarda daha azenerji sarfı ve dolası ile daha az yorgunluk ile gerçekleşir, yaralanmatehlikesi daha azdır. Mükemmel bir koordinasyona ancak bir yenileme ilkesinedayalı olarak yapılan antremanlar sonucu ortaya çıkan motorıng dinamikstreotipiler ile ulaşılır. Koordinasyonun gelişmesinde zihinsel antremanyöntemi çok etkili olmaktadır.
Fleksibilite (Elastikiyet): bir veya birkaç kasın irade hareketliliksınırıdır. Fleksibiliteyi belirleyen faktörler şunlardır: eklemin yapısı,eklemi saran kas kütlesinin hacmi, kasların, tendronların, bantların, eklemkapsülü ve derinin gerilebilme sınırı. Fleksibilite germe antremanları ile geliştirilir. Buantremanlar ile geliştirilir. Bu antremanlar aynı zamanda yaralanma tehlikesini(kas yırtılmaları, tendom kopmaları vs.)azaltırlar.
Kuvvet: Bir kas ve kas grubunun uygulayabileceğimaksimal kuvvete kas kuvveti denir. Bir kas enine kesit alanının genişliğioranında güçlüdür. Yani harekete katılan kas fibrillerinin sayısı ne kadar çokise, kas o kadar güçlüdür. Kas kuvvetinin artması, kuvvet antremanları ileolur. Bu antremanlar ile kas kitlesinin %300 varan bir gelişmesi mümkündür.
Hızlılık: organizmanın motor zorlanma şekillerindenbiri olan hızlılık aşağıdaki 4 faktör ile belirlenir:
Tepki süresi, tek bir hareketin hızı,hareketin frekansı ve hareketi sürdürme hızı.
Hızlılık antremanları ile sporcununhızlılık kapasitesi %17 oranında arttırılabilir.
Dayanıklılık: Belli bir performansı mümkünolduğu kadar uzun sürdürebilme yeteneği olarak tanımlanır. Sporcu seçimindebunların önemi şuradan ileri gelir:
1.Bu yetenekler antreman ilegeliştirilebilirler.
2.Ancak bu gelişme, sporcunun doğuştankapasiteye oranla olur, yani sporcunun doğuştan sahip olduğu kapasite ne kadaryüksek ise, antremanlar sonucu elde edilen kapasite artması o kadar yüksekolur.
3.Özellikle koordinasyonun gelişmesindepsikolojik antrenman yöntemleri son derece etkilidirler.
4.Bu yeteneklerin geliştirilmesi içinyapılan antremanlar hem sporcunun kişiliğine yakından bağımlıdırlar, hem deonun kişiliğini etkilerler.
5.Bu yetenekleri bir takım testler ileönceden saptamak mümkündür.
PSİKOMOTOR GELİŞİM
Fiziksel yapıda ve sinir kasişlevlerindeki değişim süreçleri kapsar. Motor gelişim terimi ile psikomotorgelişim terimi sık sık birbirinin yerine kullanılır. Psikomotor gelişim, yaşamboyu devam eden bir süreç olup motor becerilerde azalma ya da yeni bir becerininkazanılması gibi tüm fiziksel gelişmelerle ilgilenir. Çocukların motorgelişimi, hareket yeteneklerini gelişme ve fiziksel yeteneklerin gelişiminikapsar. Bu konu üçüncü bölümde geniş olarak ele alınmaktadır.
MOTOR GELİŞİMLE İLGİLİ TEMELKAVRAMLAR
Hareketi etkileyen yaş, cinsiyet gibibiyolojik ve kuvvet, denge, esneklik, hız, dayanıklılık gibi mekanikfaktörlerin önemini belirtmek için kullanılan motor terimi çoğu zamanpsikomotor, algısal motor, duyu motor, motor öğrenme, motor kontrol ve motor gelişimterimlerinde olduğu gibi bazı terimlere eklenerek kullanılır. Bedeneğitimciler, özellikle motor süreçler üzerine odaklaşarak, motor terimine ön ekolarak kullanmaya eğilim gösterirlerken psikolok ve eğitimciler psikomotor,algısal ve duyu motor terimlerinde olduğu gibi son ek kullanmaya eğilimgösterirler. Bu alanda yaygın olarak kullanılan terimler aşağıda açıklanmıştır.
FORM (HAREKET ŞEKLİ)
İkiya da daha çok hareketin bir sıra içinde düzenlenmesiyle ortaya çıkan modelolarak tanımlanır. Örneğin, tenis topu fırlatırken omuzların, kolların,gövdenin ve bacakların hareketlerinin düzenlenmesiyle ortaya çıkan fırlatma,fonu olarak isimlendirilmektedir. Hareket modeli(bir hareketin yapılmasında yada performansın ortaya konulmasında gerekli olan nörolojik süreçleri dıştangözlenebilir niteliğini ifade etmektedir), motor model ( bir hareketinyapılmasında ya da performansın ortaya konmasında gerekli olan içten gelennörolojik süreçleri yani denge, hız, kuvvet, esneklik gibi biyolojik ve mekaniksüreçleri ifade eder). Benzer anlamda ancak farklı özellikleri vurgulamak içinkullanılan terimlerdir.
PERFORMANS: Yapılan bir hareketi ya da hareketinsonucunu belirtmek için kullanılır. Performans hareketin ölçülebilen birözelliğidir ve genellikle süre ya da mesafe olarak belirtilir. Örneğin, durarakuzun atlama performansı mesafe, koşu hızı ise süre olarak belirtilir.
FORM VE PERFORMANS; Hareket şekli ve performans arasındaolumlu bir ilişki olduğu ve olgun hareket şeklinin performansı arttırdığıdüşünülmektedir. Ancak, aynı hareket şeklinin kullanan çocukların farklıperformans göstermeleri, performans üzerinde hareket şeklinin tek etkenolmadığını ortaya koymaktadır. Aynı hareket şeklini kullanan çocuklarınperformanslarında görülen bu farklılıklar, hareket hızı, kuvvet, tepki süresi,el göz koordinasyonu, esneklik gibi faktörlerden kaynaklanabilmektedir. Bufaktörler yönünden ileri düzeyde bulunan bir çocuk olgun hareket düzeyine sahipolmasa da, bu faktörler yönünden yeteri derecede gelişmemiş, ancak olgun hareketşekline sahip olan bir çocuktan daha yüksek performans gösterebilir. Böylece,olgun hareket şeklinin performans üzerinde etkili olan bir çok faktörden sadecebir tanesi olduğu kabul edilmektedir.
HAREKET; Vücudun herhangi bir parçasındaki ya datüm vücudun pozisyonundaki değişmedir.
TEMEL BECERİLER; 2-7 yaşlarında ortaya çıkan spor vegelişmiş aktivitelere temel oluşturan koşma, yakalama, zıplama, atlama,fırlatma, sekme, topa ayakla vurma gibi hareketler temel beceriler olarakisimlendirilirler.
MOTOR BECERİ; Beceri deyimi, bir konu hakkındadeneyimli olunduğunu ve düzgün bir hareketin yapıldığını ifade eder. Böyle bireylem öğrenmeyi gerektirir. Örneğin, yürüme ve koşma bir yetişkin için değil,ancak 18 aylık bir çocuk için becerili bir harekettir. Böylece, motor becerideneyim ve öğrenmenin etkisiyle doğru olarak yapılan bir ya da bir grup hareketolarak tanımlanmaktadır.
MOTOR ÖĞRENME
Deneyim ile bir hareketin öğrenilmesinebağlı olarak performansta ilerlemeyi ifade eder. Motor öğrenme terimininkullanılması için performansın, öğrenmenin bir sonucu olarak ilerlemesigerekir.
SPOR BECERİLERİ
Temel becerilerin gelişmesini veözelleşmesini içerir. Örneğin, golf oynamak özel bir spor becerisi gerektirir.Bu spor branşının çocukluk çağında kazanılan topa vurma becerisinin ergenlik veyetişkinlik çağındaki bir uzantısı olduğu düşünülmektedir.
MOTOR GELİŞİMİN ALANLARI
Çocuğun günlük aktivitelerindeki hareketmodelleri iki büyük kategoride toplanırlar.
• Büyükkas hareketleri (bedeni kullanma ).
• Küçükkas hareketleri( obje kullanma).
Büyük kas hareketleri, başka bir deyişlekaba motor beceriler, geniş kasların kullanımını sağlar.
Çocuğun NormalGelişimi ve Gelişimin Aşamaları - Psikomotor Gelişim Aşamaları
ÇocuğunNormal gelişimi ve bu gelişimin aşamaları aşağıdaki şekillerdeolmaktadır.
1- PSİKOMOTOR GELİŞİM BASAMAKLARI
o Motorgelişim
o Dilgelişimi
o Sosyalve kişilik gelişim
o Çocukgelişiminde genel bilgiler ve özellikler
2- NORMALBOY VE KİLO GELİŞİM AŞAMALARI
o Kızçocuklarda normal boy gelişimi
o Kızçocuklarda normal kilo gelişimi
o Erkekçocuklarda normal boy gelişimi
o Erkekçocuklarda normal kilo gelişimi
3 - SOSYAL VE KİŞİLİKGELİŞİMİ ÖZELLİKLERİ
MOTOR GELİŞİM VEÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Gözleri ile hareket eden şekilleri takip edebilir, kucağa alındığında kafasınıdik tutabilir, yüz üstü yatarken kafasını bir miktar yukarı kaldırabilir veyanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareket ettirebilir, ellerini yumruk halinegetirebilir.
Üç altı ay arasında
Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışır onlara uzanmaya çalışır, eline aldığınesneleri ağzına götürmeye çalışır, hoşuna giden nesnelere uzanmaya çalışır.Kafasını yüz üstü yatarken tam dik kaldırabilir. Kafasını tutabilir.
Altı oniki ay arası
Oturabilir, emekleyabilir, tutunarak ayağa kalkabilir, 12. ayın sonuna doğruayakta çok kısa süreli durabilir, ayakta tutulduğunda ayaklarını hareketettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterek yuvarlayabilir, elleri arasındaoyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarken düz dönebilir, işaret parmağı ilenesneleri gösterebilir.
Oniki onsekiz ay arası
Yürür, elinden tutulduğunda merdiven tırmanır, ayakta iken çömelebilir, ayağıile topa vurabilir, yere doğru eğilir, destekle zıplayabilir, kaşığı rahatlıklatutabilir.
Onsekiz yimidört ayarası
Kapıyı açabilir, kendi başına merdivenden inipçıkabilir, bir elini daha çok kullanmaya başlar, oyuncakları ile oynarken elbecerilerini rahatlıkla kullanabilir (2-3 küpten kule yapabilir ).
İki üç yaş arası
Düşmeden koşabilir, bazı çizgileri taklit eder, merdivenden rahatlıkla kendibaşına inip çıkabilir, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıklakullanabilir, düğmesini açabilir, üç tekerlekli bisikleti sürebilir, tek ayaküstünde kısa bir süre durabilir, bir bardak suyu taşıyabilir, yürürkenengelleri adım atarak rahatlıkla geçer, rahatlıkla çömelip kalkabilir, gerigeri yürüyebilir.
Üç dört yaş arası
Tek ayağı üzerinde uzun süre durabilir, ayakkabısını giyer, kendinidoyurabilir, düz çizgi çizebilir, tek başına dolaşmaya çalışır, çift ayakla 40 cm sıçrayabilir, öne taklaatabilir, yardımsız kaydıraktan kayabilir, çömelip kalkma hareketini rahatlıklayapabilir, oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir,40-50 cmden aşağı atlayabilir, tek ayakla sıçrayabilir, dans etme müzik ile berabertempo tutma, zıplayan topu eli ile tutma, kağıttaki şekilleri boyar, 3-4 renkeşleştirebilir, aynı kartları eşleştirebilir, bazı harfleri eşleştirebilir,artı eksi yapabilir.
Dört altı yaş arası
Makasla kağıtları kesebilir, bakarak 1 den 8-9 a kadar sayı yazabilir,öğretilirse adını yazabilir, sek sek oynayabilir, üçgen ve kare yi kopyalar,kendi giyinir kendi soyunur, ayakkabısını bağlar, yüzünü yıkar, dişinifırçalar, altı yaşında iki tekerlekli bisiklete binebilir, el becerileri gözlegörülür bir şekilde gelişir.
DİLGELİŞİMİ VE ÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Sese karşı tepki verir, agulama şeklinde seslerçıkarabilir, tanıdık kişi ve eşyaları görünce ellerini sallar gözü ile takipeder, kendi kendine gülümseyebilir, müzik ve konuşmaya karşı tepki verir, kendikendine oynarken bazı heceleri tekrarlar, dudakları ile p , b , m gibi harfleriçıkarmaya çalışır.
Üç altı ay arasında
Çevresinde konuşan kişileri arar, ağlarkenkonuşulunca rahatlar, agulama şeklinde iletişim kurar, yüksek sesle güler,kendine göre ağlama dışında heceler kullanır.
Altı oniki ay arası
Annenin sesini taklit etmeye çalışır, cee oyunuoynar, bazı eşyaları ses çıkartmak için kullanır, ma ma - da da gibi seslerirahatlıkla çıkarır, 12 aya doğru baba mama der, oyuncakları ve kişileri ileanlamsız dahi olsa konuşmaya çalışır.
Oniki onsekiz ay arası
Hızla yeni kelimeleri öğrenmeye devam eder, hergün gördüğü cisimleri adlandırmaya ve onları rahat tanımaya başlar, insanlarile ilişki kurarken anlamlı kelimeleri çoğunlukla kullanmaya başlar, aileninöğrettiği kelimeleri kendi kendine tekrarlar, onsekizinci aya doğru iki komutuüst üste anlayıp yerine getirir. (bardağı al mutfağa götür gibi)
Onsekiz yimidört ay arası
İki kelimelik cümleler yapmaya başlar,tanıdıklarının ismini bilir, isteklerini rahatlıkla ifade edebilir, ikidenfazla komutu anlar ve yerine getirir, yirmidördüncü aya doğru üç kelimelikcümleleride konuşur.
İki üç yaş arası
Tanıdığı yetişkinler ile rahatlıkla sohbet eder,reddetme ifadesi kullanabilir, cümle yapısı erişkin cümle yapısına benzemeyebaşlar, vücudunun parçalarını raharlıkla yapar, bütün komutları yerinegetirebilir, kelime hazinesi hızla artar.
Üç dört yaş arası
Konuşma ve cümle kurması erişkine iyicebenzemeye başlar, kendine ait yaş, soyad gibi özellikleri bilir, ezberlediğişarkı sözleri vb. rahatlıkla söyler, erişkinler ile rahat sohbet edebilir.
Dört altı yaş arası
Grup halinde olan konuşmalara katılır, hikaye vemasal anlatır, sayı sayar, kelime hazinesi iyice artmıştır, sıfatları rahatkullanmaya başlar, cümle yapısı ve şekli erişkinle hemen hemen benzer,isteklerini ayrıntıları ile anlatabilir.
SOSYALVE KİŞİLİK GELİŞİMİ ÖZELLİKLERİ
İlk üç ay içinde
Anneyi tanıyarak tepki verir, konuşulunca dinler, kucağa alınınca susar,nesneleri takip eder, gülümser.
Üç altı ay arasında
Anne babasına sarılarak kucaklar, nesneleri ve yiyecekleri ağzına götürür,kendiliğinden gülümser, elini uzatır.
Altı oniki ay arası
Oyuncakları ile 10-15 dk oynar, ce oyunu oynar, karşılıklı oyun oynar,yabancıları tanır, tanıdıklarına ses çıkartır, anneden ayrı kalınca endişelenir,baba mama gibi kelimeler ile iletişime geçmeye çalışır.
Oniki onsekiz ay arası
Kendi kendine bardakla su içebilir, kaşıkla yemek yiyebilir, oyuncaklar ileetkileşimi artar, giyimine yardım eder, müzik ile beraber tempo tutabilir,istemediği şeyleri belli eder, ayakkabı çorabını çıkarabilir.
Onsekiz yimidört ay arası
Tuvaletini söyleyebilir, istendiğinde ufak komutları yerine getirerekerişkinler ile etkileşime girer, taklide dayalı oyunlar oynar ( bir kutuyuaraba gibi sürmek gibi ), diğer çocuklara ilgisi artar, diğer çocuklar ileoyuncakları ile beraber oynar, oyuncaklarını diğer çocuklardan kıskanır, rahatsu içer, yemek yer.
İki üç yaş arası
Evcilik oynar, ev işlerine yardım eder, çatal kullanır, giyimini kendi başınayapabilir, tuvaletini haber verir, bazı arkadaşlarına daha fazla ilgi gösterir.
Üç dört yaş arası
Diğer çocuklar ile etkileşim ve iletişimi iyice artmıştır, yetişkinlerinsöylediklerinin büyük çoğunluğunu anlar, oyunlarındaki kurallara uymayaçalışır, kıyafetlerinin tamamını çıkarabilir, gece tuvalet kontrolünüsağlayabilir, el yüz yıkama diş fırçalama işlemini yapar.
Dört altı yaş arası
Sosyal hayata adapte olmaya çalışır, arkadaşları ile uyumu artar, TV da bazıprogramları takip eder, kendine has özellikler belirir, etrafla etkileşimiiyice artar, kendisi masal anlatabilir.
ÇOCUĞUN GELİŞİMİNDEGENEL BİLGİLER VE ÖZELLİKLER
Çocuk yetiştirmek en büyük sanattır. Çocuklarıngenel davranış özelliklerini anlamak, onların ruh dünyalarına inmek gerçektenher anne babanın yapabildiği bir şey değildir. Bazı anne babalar çocuklarınsadece fiziksel bakımlarına yönelik beslenme, barınma, sağlık problemlerinigözetip onların olaylar karşısındaki düşündükleri şeyler, tepkileri, yorumları,üzüntüleri, sevinçleri hesaba katmazlar. Kişisel görüşme ile haberleştiğimizAmerikalı bir sağlık mensubu şunu söylüyor acil sağlık müdahaleleri yaparkenolaylardan çocukların etkilendiğini, bazı psikolojik problemlerin oluştuğunugörüyorum, anne babalara veya bakım veren kişilere çocukların sıkıntılarınıbahsettiğimde, onlar çocuk ne olacak ki diyorlar, ben buna dayanamıyorum,onlarında ruh dünyası var şeklinde yakınıyordu.
Hatta günümüzde bırakın ruhsal sorunları, 2000yılına girdiğimiz bu günlerde, dünyada milyonlarca çocuk kötü bakımdan, basitsağlık sorunlarından, kazalarda, salgın hastalıklarda, anne baba ihmaline bağlınedenler ile hayatını kaybediyor.
Herbir çocuğu ayrı bir dünya olarak kabul edip, onların ruhsal sorunlarınainebilmek, ancak eğitim ve anne baba bilinçlendirilmesi ile olacaktır. Ayrıcaçocukların yaşadıkları ortamların, çevre imkanlarının, devletin sağlayacağıimkanların çeşitliliği ve kalitesi bu sorunların oluşması ve sürecinde etkiliolabilmektedir.
Çocuk eğitiminde çocuğun gerektiği şekildeyetiştirilmesi ve onun topluma hazırlanması büyük oranda, anne babanın hayatınilk gününden itibaren çocuk ile etkileşimi, konuşmaları, eğitim açısındanvermeye çalıştıkları, ev içerisindeki tutumları,etkili olmaktadır .
Anne babaların çocuklarının normal bir şekildesosyal, kişilik ve mental motor gelişimin olması ve sağlıklı bir psikolojikyapıya sahip olmaları için yapmaları gerekenler:
Dengeli eğitim ve yönlendirme
Anne babanın kendi aralarındaki söz ve davranış birliği
Çocuğa karşı aşırı hoşgörü veya aşırı disiplin uygulamalarından kaçınmaları
Olaylar ve ilerleyen süreç içerisinde davranış olarak tutarlı olmaları vefarklı farklı tepki vermemeleri
Çocuğa tepkilerinin yersiz ve abartılı olmaması
Güzel ve faydalı şeylerde çocuğun davranışlarının onaylanması
Hatalı durumlarda uygun bir şekilde cezalandırılmaları
Yapılan yanlışları sadece kızarak değil nedenini mantık çerçevesindeaçıklamaları
Onlara değer vermeleri
Kişilik yapılarına saygılı olmaları
Onlara söz hakkı tanımaları
Sevildiklerini hissettirmeleri
Onlara güven duygusunu aşılamaları
Sosyal ve psikolojik gelişimini yakından takip etmeleri
Gösterilen davranış problemlerine karşı duyarlı olmaları
Kendi psikolojik çatışmalarını çocuklara yansıtmamaları ile daha sağlıklı çocukyetiştirme mümkün olacaktır.
PSIKOMOTOR BECERILER VE ÖĞRETIMI
Duyu organları,zihin vekasların birlikte çalışması sonucu ortaya çıkan davranışlar, psikomotor olarakadlandırılır.Bireyin ve toplumun yaşamını sürdürmesinde psikomotor be-cerilerçok önemlidir.Fen bilimleri,resim,müzik,tıp,mühendislik bilimlerinde ve diğerpek çok alanda psikomotor beceriler hemen hemen bilişsel yeterlikler kadar,hatta bazen daha da önemlidir.Psikomotor becerilerin kazanılması süreklilikgerektirir.
Psikomotor beceriler,günlükhayatta önemli yer tutar.Bu davranışların bir kısmını, gün içerisindeçevremizdeki kişileri model alarak kendiliğimizden ya da çevremizdeki kişilerinrehberliğinde öğreniriz.Yürüme,konuşma,yemek yeme, futbol vb.bu biçimdeöğrenilebilir.Psikomotor davranışlar okulda da planlı eğitim faaliyetleri sonundaöğrenilir.Özellikle sanat ve meslek okullarında önemli yer tutar.
Psikomotor davranışlarıngeliştirilmesi tüm yaşam boyu sürer.Bu nedenle, yüksek öğre-time devam edenöğrenciler,devam etmeyen akranlarına göre daha çok yeni beceri kazanma ve dahaönce kazandıkları becerileri geliştirme olanaklarına sahiptirler.
Psikomotor beceriler ,birişin yapılması sırasında kullanılan,bilinçli zihinsel etkinliğin yönlendirdiğikoordineli kas etkinlikleridir.Örneğin; el yazısı yazma,daktilo yazma,piyanoyaz-ma birer psikomotor beceridir.Motor yetenek,vücudun bir ya da birden fazlaorganının katıldığı kas hareketi ya da işlemidir.Psikomotor öğrenme çocuğundoğumundan sonra psikomotor yeteneklerin gelişmesine bağlı kalarak ve yaşıilerledikçe hızlanarak devam eder.Çocuk doğduğu anda hareket edebilecek ve bazıpsikomotor davranışları yapabilecek durumdadır.Hatta ana rahmindeyken bile bazıhareketler yaptığı dış etkilere karşı bazı yalın tepkiler gösterdiğibilinmektedir.Buna bakarak eğitimciler eğitim-öğretimin doğumdan öncebaşladığını söylerler.Doğumdan sonra psikomotor yetenekler hızlagelişir.Psikomotor öğrenme bu yeteneklerin gelişmesine bağlı-dır. Bu psikomotoryetenekler şunlardır;
KUVVET Bütün psikomotor davranışların öğrenilmesibir kuvvet gerektirir.Koşma,at-lama,tırmanma,yürüme hatta bir parmağınkıpırdatılması bile kuvvet ister.Bütün vücudun genel bir kuvvetinin olmasıgerektiği gibi gövdenin kol ve bacakların elin ve parmakların öğrenilecekpsikomotor davranışları yapabilecek kuvvete sahip olması gerekir.
HAREKETE HAZIR OLMA
Vücudun etkilere karşı tepkigöstermeye hazır olması gereklidir. Etki ile bu etkiye yapılan tepkininarasında geçen zaman reaksiyon zamanıdır.Reaksiyon zamanı ne kadar kısa olursapsikomotor öğrenmede o kadar hızlı olur.Psikomotor öğrenmede genel olarak bütünvücudun tepkiye hazır olması gereklidir.Özellikle kol ve bacakların ve elintepki yapabilecek olgunluğa ulaşması gerekir.
HIZ
Psikomotor davranışlarınkendine özgü bir yapılış hızı vardır.Bir davranışın gerekti-ğinden az hızdaveya çok hızda yapılması halinde organizma tehlikeye girebilir. Örneğin bir makinedeçalışmasını öğrenecek bir öğrencinin gereken hızda hareket edememesi onunkolunun veya hayatının tehlikeye girmesine sebep olabilir.Psikomotor öğrenmedeözellikle koşun ve parmakların gereken hızı kazanması çok önemlidir.
DURGUN DIKKAT
Birçok psikomotor öğrenme birolayın veya işin devamlı ve keskin bir şekilde dikkatli olarak izlenmesinigerektirir.Öğrenci birçok durumlarda vücudunu oynatmadan dengeli bir şekildeuzun süre durmak zorunda kalacaktır.
DINAMIK DIKKAT
Bazı davranışlar öğrencininhareket halindeyken bir olaya dikkat et-mesini ve olaya uygun davranışlaryapmasını gerektirecektir.Örneğin voleybol oynayan bir öğrencide dinamik birdikkatin olması gerekir.Çocukta dinamik dikkat gelişmemişse bu psikomotoröğrenmeyi yapamaz.
KOORDINASYON
Psikomotor öğrenmenin pekçoğu birden fazla organların çalışmasını gerektirir.En yalın bir davranıştabile göz el kol veya ayak gövde ile ayağın veya iki elin bir düzen içindeçalışması oldukça zordur.Öğrenilecek davranışları yapacak organları arasındayeterli koordinasyonu kuramıyorsa çocuk o davranışı öğrenemez.
ESNEKLIK
Vücudun gerektiği zaman öneyana geriye ve istenen yönlere eğilmesi yani esnek olması gereklidir.Gövdeninbacakların yeterli esnekliğe sahip olmadığı zamanlarda psikomotor davranışlarıöğrenmek mümkün değildir.
Psikomotor yeteneklerbütünlük halinde bulunurlar.Çocuk doğduğu zaman bu psikomotor yeteneklerinancak kendi gelişimi oranındaki yapabilir.Bu nedenle ancak kendine özgü bazıbecerileri yapabilecektir.
Öğrenci ilkokula başladığızaman birçok psikomotor davranışları öğrenmiştir.İlk olarak çocuk oturmayısonra emeklemeyi daha sonra da bir yere tutunarak ayağa kalkmayı ve sonra dayürümeyi öğrenmiştir.Çocuk yürümeyi öğrendiğinde hayatının önemli bir devresinibitirmiş sayılır.Yürüme psikomotor davranışlarının ilk devresidir.Çocuk bundansonra hızla diğer devrelere girer.Yalnız her toplumda bu aynı sırada devametmez.Örneğin;Yeni Gine’de bulunan Manus Kabilesinde çocuklar yürümeyiöğrendikten sonra yüzmeyi öğrenirler.Çünkü bu kabilenin geçimi balıkçılıklasağlanmaktadır ve bu nedenle yüzmek yürümek kadar önemlidir. Okula gelen biröğrenci geldiği çevreye göre bir çok değişik psikomotor beceriylegelecektir.Çocuklar çevrelerinin gerektirdiği becerileri kendi psikomotoryetenekleri içinde yaparak birçok beceriler edinerek okula gelmektedirler.
Psikomotor öğrenmede duyuorganlarının rolü çok büyüktür.Duyu organlarındaki kusurlar hastalıklar veyagelişim eksiklikleri çocuğun psikomotor öğrenimini engeller.Duyu organlarınınböyle bir engellemesi olduğu zaman çocuğun algıları becerileri yapabilecekkadar gelişmiş olamaz.Çocuk psikomotor etkinlikleri yönünden zorluklakarşılaşıyorsa yine bir yandan seviyesine uygun görevler verirken bir yandan dapsikomotor yeteneklerini geliştirici tedbirler alınmalıdır.
Psikomotor etkinlikler üçtürde görülür:
1-Öğrenilecek psikomotordavranış öğrenci için yeni olabilir,
2-Öğrenilecek psikomotordavranışın bir kısmı yeni ,diğer bir kısmı ise öncekilerle birleştirilecektürden olabilir
3-Psikomotor davranış eskidenöğrenilmiş fakat daha fazla özen isteyen yönlerinin geliştirilmesi gerekebilir
Öğretilecek beceri tümüyleyeni ise o zaman yapılacak çalışmalarda kolaydan zora gidilmeli-dir.Bir kısmıyeni ise önceki becerilerle bağdaşacak türde çalışmaların düzenlenmesi gerekebilir.Son tür için yapılacak çalışma yalnızca geliştirilecek ise beceri elverişlizamanlarda yeter dere-cede tekrarlarla geliştirilir. Bir psikomotor davranışınöğrenilmesinde iki öğe vardır:
1- Becerilerin öğrenciler tarafındankavranması gerekir,
2- Becerilerin yapılması gerekir.
Psikomotor davranışınkavranması duyu organları ve algıların yoluyla olur.Becerinin uygu-lanması dayeter gelişim,hazır olma ve güdüleme varsa, kasların harekete geçmesiyleolur.Psikomotor beceri gösterme,içsel koşullar,dışsal uyarıcıları algılama vemotor etkinliklerin etkileşimlerinin bir ürünüdür.Becerilerin kapsadığı motorve algısal özelliklerin miktarı,beceriden beceriye değişiklik gösterir(Şema1).Örneğin;yürüme,dans etme,koşma, bisiklet sürme,yüzme,jimnastik gibi etkinlikleryüksek motor ve daha düşük düzeyde algılamayla yapılabileceketkinliklerdir.Bazı becerilerde yüksek düzeyde algılamayla ilgilidir.
Düşük Hızlı Okuma Yüksek
Sözlük kullanma
Motor Algısal
Öğe Steno yazma Öğe
Bir enstrüman
çalma
Müziğe uygun dans etme
Yüksek Düşük
Yürüme
İnsanların belli bir alanlailgili psikomotor davranışlarındaki yeterlik düzeyleri arasında önemlifarklılıklar vardır.Insanların bir beceriye ne derecede sahip olduklarınıbelirlemek amacıyla,genellikle becerinin sonucuna yani ürüne beceriyi göstermesürecine ya da her ikisine birden bakılır.Norman; tenisçi,pilot gibi bellialanda uzmanlaşmış kişilerle amatörlerin davranışlarını karşılaştırdığındaamatörle uzmanı ayıran beş değişken belirlemiştir.Bu değişkenler;
a. Rahatlık: Uzman kişiler beceriyikolay,rahat,pürüzsüz ve amatörlere göre daha az çaba harcayarak gösterirler
b. Otomatiklik : Uzman kişiler beceriyigösterirken genellikle bilinçli olarak ne yaptıklarını düşünmezler.
c. Zihinsel Çaba : Beceri geliştikçe zihinselçaba azalır.Yapılan iş bireye daha kolay gelir ve birey zihinsel olarakyorulmaz.
d. Stres : Amatör ya da acemi kişilerbeceriyi sergilerken stres altında kalırlar ustalar bu stresi hissetmezler.
e. Bakış Açısı: Acemiler bir beceriyigösterirken yaptıkları eylemlerin hepsine dikkat eder-ler.
BECERILERIN TEMEL OLARAKŞU ÖZELLIKLERI TAŞIMASI BEKLENIR:
1) Kasların kullanılmasındaincelik,yerindelik ve uygunluk.
2) Birkaç organın hareketlerinin aynı andakoordine edilmesi
3) Değişen duruma göre anında en uygun vedoğru hareketleri seçme
4) Değişen amca ve hıza göre hareketlerinuyumunu sağlama,
5) zamanında tepkide bulunma
6) El kol bilek ayak Vücudun diğer kaslarınırahatlıkla kullanma ustalığı
Becerilerin organize edilmişbir sıra içinde yapılması gerekir.Tek bir kas hareketi beceri olaraktanımlanamaz.
ÇOCUKLARIN YAŞLARINA GÖRE PSİKOMOTOR GELİŞİMLERİ
Çocuğun kol ve bacaklarıyla tüm organlarını kullanmada güç,hız veuygunluk sağlamasına,bedenini denetim altına almada becerikli duruma gelmesinepsikomotor gelişim denilmektedir.
Psikomotor etkinlikler insan davranışlarında önemli bir yer tutarlar.birfutbolcunun hareketleri kalemle yazıyazmamız,otomobil sürmemiz,çocuğun giyinip soyunması,bir müzik aletininçalınması,bayanların örgü örmesi,bir askerin şınav,mekik,barfikshareketleri,piskomotor etkinliklere örnek olarak verilebilir.
Piskomotor Etkinliklerde Rol Oynayan Etmenler
*Eşgüdüm:herhangi bir psikomotor davranışgerçekleştirirken kullanılan organlar arasında öncelik sonralık sırasıyla birkoordinasyon sağlanmalıdır.
Örneğin,otomobilini kullanana birey,gaz vedevriyaj pedalını,vites değiştirmeyi belli sıra ve koordine ile kullanmasıgerekir.
*Güç:Herhangi bir psikomotor etkinliğinsergilenmesinde kullanılan organların yeterli güce sahip olması gerekir.
*Tepki-Tepki hızı:Herhangi bir psikomotoretkinlikte reaksiyon zamanı da oldukça önemlidir.buradaki reaksiyonzamanı,uyarıcının alınıp beyinde algılandıktan sonra davranışın ortayakonulduğu ana kadar geçen süreyi ifade etmektedir.
*Dikkat:dikkat tanım olarak psiko-fizikenerjinin belli bir noktaya toplanmasıdır.bireyin bir psikomotor etkinliğigerçekleştirebilmesi için dikkatini uyarıcılara ve ortaya koyacağı davranışaodaklanması gerekir.araç kullanan bir şöförün yada örgü gören birinin dikkatiniyaptığı davranışa toplamasında olduğu gibi.
*Hız:hız yukarıda açıklanan eşgüdüm(koordinasyon)ile ilgilidir.birey bir devinişsel davranışı ortaya koyarkenilgili organları arasındaki koordinasyonu belli bir hızda yapması gerekir.birsporcudan yada bir askerden bir dakika içinde belli sayıda mekik yapmasıistendiğinde söz konusu olan o davranışı belli bir hızda yapmasıdır.
*Denge:bütün psikomotor etkinliklerdeorganizmanın denge durumunda olması gerekir.denge durumu olmadan piskomotoretkinlikler ya gerçekleştirilemez ya da istenen hızda ve sürede yapılamazlar.
*Esneklik:Herhangi bir psikomotor davranıştakullanılan organlar işlevlerini bellibir esneklik içerisinde gerçekleştirirler.bireyin yasında piskomotoretkinlikler kritik öneme sahiptirler.bu etkinlikler sayesinde çocuklar dünyayıve çevrelerini daha kolay ve etkili bir şekilde tanırlar.bu bağlamdadokunur,keşfeder,merakını giderir,doyum sağlar.Ayrıca öz bakım becerilerininhemen hemen tamamı piskomotor davranışlardan oluşur.bu nedenledir ki,özeleğitime muhtaç çocuklar öncelikli olarak bu piskomotor etkinlikler konusundaeğitilmeye çalışılır.
3 - 4 YAŞ GRUBUPSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
· Baş ve işaret parmağımıkullanarak küçük nesneleri toplayabilir..
· 8 adetdüğmeyi delikli bir kutuya atabilir.
· 8 adetküple kule yapabilir.
· 6 adetsilindir şeklindeki çubukları oyuklarına yerleştirebilir.
· 4-5adet boncuğu bir ipe yerleştirebilir.
· Modelebakarak üç blokla yapabilir.
·Yardımsız kalem tutabilir.
·Gösterildiğinde dikey ve yatay çizgileri taklit edebilir.
· Daireiçinde gözleri, ağzı ve burnu olan bir yüz resmi çizebilir.
· Birşeklin sınırlarını taşırmadan boyayabilir.
· Makasıdüz olarak tutabilir ve yardımla makas kullanabilir.
· Yapıstırıcıkullanarak bir şekli kağıda yapıştırabilir.
· Patatesvs. gibi baskı çalışmaları yapabilir.
· Yoğurmamaddelerini kullanarak değişik şekiller oluşturabilir.
· Birkağıdı ikiye katlayabilir.
·Sıvıları bir kaptan diğer bir kaba boşaltabilir.
· Baş ve işaret parmağımıkullanarak küçük nesneleri toplayabilir..
· 8 adetdüğmeyi delikli bir kutuya atabilir.
· 8 adetküple kule yapabilir.
· 6 adetsilindir şeklindeki çubukları oyuklarına yerleştirebilir.
· 4-5adet boncuğu bir ipe yerleştirebilir.
· Modelebakarak üç blokla yapabilir.
·Yardımsız kalem tutabilir.
·Gösterildiğinde dikey ve yatay çizgileri taklit edebilir.
· Daireiçinde gözleri, ağzı ve burnu olan bir yüz resmi çizebilir.
· Birşeklin sınırlarını taşırmadan boyayabilir.
· Makasıdüz olarak tutabilir ve yardımla makas kullanabilir.
· Yapıstırıcıkullanarak bir şekli kağıda yapıştırabilir.
· Patatesvs. gibi baskı çalışmaları yapabilir.
· Yoğurmamaddelerini kullanarak değişik şekiller oluşturabilir.
· Birkağıdı ikiye katlayabilir.
·Sıvıları bir kaptan diğer bir kaba boşaltabilir.
Büyük Kas Gelişimi
· Oyun oynarkençömelebilir.
· Tek ayağımınüzerinde beş saniye durabilir.
· Parmak uçlarımabasarak ileri doğru bir metre yürüyebilir.
· Tek ayağımla sıçramahareketi yapabilir.
· Çift ayakla dört kezöne doğru sıçrayabilir.
· Merdivenlerden inip çıkabilir.
· Yardımsızkaydıraktan kayabilir.
· Salıncaktasallanabilir.
Bir bardak suyudökmeden taşıyabilir.
· Ortabüyüklükte bir topu atabilir, yere vurarak sıçratabilir, kollarımlayakalayabilir.
·Yardımsız üç tekerlekli bisiklete binebilir.
· Önedoğru takla atabilir.
· Yerde sürünerekileri doğru gidebilir.
4-5 YAŞ GRUBUPSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Tekgözüm kapalı iken yerdeki küçük nesneleri toplayabilir.
· Onküple kule yapabilir.
· Beşadet blok' u tren şeklinde dizebilir.
· Modelgösterildiğinde kare, artı, çarpı, üçgen, V, T, H, D şekillerini çizebilir.
· Üçkısımlı adam resmi ve basit bir ev resmi çizebilir.
·Sınırları belli bir yol üzerinde soldan sağa, yukardan aşağıya, sağdan soladoğru elimi kaldırmadan çizgi çizebilir.
· 1'den5'e kadar olan sayıları kopya edebilir.
· Ufakbir makasla sekil kesebilir ve başka bir kağıtta bulunan ayni şeklin üzerineyapıştırabilir.
· Modelgösterildiğinde bir kağıdı üç kere katlayabilir.
. Tekgözüm kapalı iken yerdeki küçük nesneleri toplayabilir.
· Onküple kule yapabilir.
· Beşadet blok' u tren şeklinde dizebilir.
· Modelgösterildiğinde kare, artı, çarpı, üçgen, V, T, H, D şekillerini çizebilir.
· Üçkısımlı adam resmi ve basit bir ev resmi çizebilir.
·Sınırları belli bir yol üzerinde soldan sağa, yukardan aşağıya, sağdan soladoğru elimi kaldırmadan çizgi çizebilir.
· 1'den5'e kadar olan sayıları kopya edebilir.
· Ufakbir makasla sekil kesebilir ve başka bir kağıtta bulunan ayni şeklin üzerineyapıştırabilir.
· Modelgösterildiğinde bir kağıdı üç kere katlayabilir.
Büyük Kas Gelişimi
· Tekayağımın üstünde durabilir.
· Birdenge tahtası üzerinde yürüyebilir.
· Parmak ucumabasarak koşabilir.
· Tekayağımla sıçrama hareketi yapabilir.
·Yardımsız on basamağı ayak değiştirerek çıkabilir ve inebilir.
· Atılanküçük bir topu dirseklerimi kullanarak tutabilir.
· Müziklihalka oyunları oynayabilir.
· Üçtekerlekli bisiklete binebilir.
· Müziğegöre hareket edebilir.
· Harekethalinde büyük bir topu ayağım ile durdurabilir.
· Tekayağımın üstünde durabilir.
· Birdenge tahtası üzerinde yürüyebilir.
· Parmak ucumabasarak koşabilir.
· Tekayağımla sıçrama hareketi yapabilir.
·Yardımsız on basamağı ayak değiştirerek çıkabilir ve inebilir.
· Atılanküçük bir topu dirseklerimi kullanarak tutabilir.
· Müziklihalka oyunları oynayabilir.
· Üçtekerlekli bisiklete binebilir.
· Müziğegöre hareket edebilir.
· Harekethalinde büyük bir topu ayağım ile durdurabilir.
5 - 6 YAŞ GRUBUPSİKOMOTOR GELİŞİM
Küçük Kas Gelişimi
. Model olunduğundaayakkabı bağcığıyla düğüm atabilir.
·Anahtarla kapı kilidini açabilir.
· Noktanokta verilen bir resmin noktalarını birleştirebilir.
· 6 kısımlıbir adam resmi çizebilirim ve eksik çizilmiş bir adam resmini tamamlayabilir.
·Söylendiğinde yatay,dikey, artı, çarpı,daire,üçgen,kare, dikdörtgen şekilleriniçizebilir.
· 1'den10'a kadar olan sayıları kopya edebilir.
·Labirent bulmacaları tamamlayabilir.
· Birkağıdı dörde katlayabilir.
·Gösterildiğinde bir kareyi üçgen şeklinde katlayabilir.
· Birkavanozun kapağını açıp kapayabilir.
· Tahtaçekiç ile tahtaya çivi çakabilir.
·Anahtarla kapı kilidini açabilir.
· Noktanokta verilen bir resmin noktalarını birleştirebilir.
· 6 kısımlıbir adam resmi çizebilirim ve eksik çizilmiş bir adam resmini tamamlayabilir.
·Söylendiğinde yatay,dikey, artı, çarpı,daire,üçgen,kare, dikdörtgen şekilleriniçizebilir.
· 1'den10'a kadar olan sayıları kopya edebilir.
·Labirent bulmacaları tamamlayabilir.
· Birkağıdı dörde katlayabilir.
·Gösterildiğinde bir kareyi üçgen şeklinde katlayabilir.
· Birkavanozun kapağını açıp kapayabilir.
· Tahtaçekiç ile tahtaya çivi çakabilir.
Büyük Kas Gelişimi
. Tek ayağımınüzerinde 10 saniye durabilir.
· Sözelyönlendirmelere göre değişik hızlarda ve yönlerde yürüyebilir.
· Önedoğru taklalar atabilir.
· Beş kezüst üste eğilerek dizimi büküp kaldırabilir.
·Ayaklarım tutulduğunda ellerimin üstünde yürüyebilir.
· Tekayağımın üstünde sıçrama hareketi yapabilir.
· Kendimedoğru atılan topu tutabilir.
· Müziklidairesel oyunlar oynayabilir.
·Koşarken yerdeki nesneleri toplayabilir.
· Zıplayantopu yakalayabilir.
· Her ikielimle de bir nesneyi veya bir eli, kuvvetle sıkabilir.
· Parmakuçlarıma basarak iki metre kadar koşabilir.
· Sözelyönlendirmelere göre değişik hızlarda ve yönlerde yürüyebilir.
· Önedoğru taklalar atabilir.
· Beş kezüst üste eğilerek dizimi büküp kaldırabilir.
·Ayaklarım tutulduğunda ellerimin üstünde yürüyebilir.
· Tekayağımın üstünde sıçrama hareketi yapabilir.
· Kendimedoğru atılan topu tutabilir.
· Müziklidairesel oyunlar oynayabilir.
·Koşarken yerdeki nesneleri toplayabilir.
· Zıplayantopu yakalayabilir.
· Her ikielimle de bir nesneyi veya bir eli, kuvvetle sıkabilir.
· Parmakuçlarıma basarak iki metre kadar koşabilir.
Psikomotor Gelişimi İçin Oyunlar...
OYUNUN ADI: Çömleğinde Ne Var?
GELİŞİM ALANI: Psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: 8 -10
YAŞ GRUBU: 5- 6
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık alan
UYGULAMA: Çocuklar halka olup yere çömelirler. Biri ebe olur. Ebe halkanındışında dolaşır, bir çocuğun yanında durur ve sorar:
-- Çömleğinde ne var?
-- yağ var, bal var
-- satar mısın?
-- satmam
-- tattırır mısın?
-- tattırmam
ebe çömelen oyuncunun eline hafifçe vurur ve:
-- al öyleyse sen o yoldan ben bu yoldan..
der ve halkanın çevresinden dolaşarak aynı yere gelmek için koşmaya başlarlar.Eline vurulan çocuk da yerinden kalkar. Ebenin yönünün tersinde koşmaya başlar.Önce gelen çocuk boşalan yere çömelir. Diğeri ise ebe olur ve böylece oyundevam eder.
OYUNUN ADI: İhtiyar Büyücü
GELİŞİM ALANI: psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ – GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: 8- 10
YAÇ GRUBU: 5-6
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık hava
UYGULAMA: Çocuklar oyun alanında dağınık şekilde dururlar. Çocuklardan birisisayışma ile ebe seçilir. (ihtiyar büyücü) bir tanesi de başkan olur. İhtiyarbüyücü çocuklardan 2-3 metreileride sırtı onlara dönük olarak durur. Yan tarafta da başkan vardır. Büyücüöne doğru yürümeye başlar.( kamburunu çıkararak, ayağını sürüyerek veyasekerek) diğerleri onu taklit ederek takip ederken hep bir ağızdan :
ihtiyar büyücü hendeğe düştü bir kuruşbuldu zengin oldu,n
tekerlemesini söylerler. Çocuklar sözlerini bitirince büyücü başkana dönerek:
bunlar kimin çocukları diye sorar.n
Başkan çocuklardan birinin adını söylemişse büyücü yürümesine devam eder. Diğerçocuklar da tekerlemeyi söyleyerek büyücüyü takip ederler. Tekerleme bitincebüyücü tekrar başkana sorar:
bunlar kimin çocukları?n
Başkan ‘’ ihtiyar büyücünün çocukları’’ derse büyücü geri döner, çocuklarıçizgi içerisinde yakalamaya çalışır. Yakalanan çocuk, büyülenmiş olur.Çocukların yakalanması için büyücüye yardım eder. Son kalan oyuncu yeni oyuniçin ihtiyar büyücü olur.
OYUNUN ADI: BAHÇIVAN VE YARAMAZ ÇOCUK
GELİŞİM ALANI: psikomotor alan
AMACI: bedensel koordinasyon gerektiren hareketleri yapabilme
ARAÇ- GEREÇ: --
OYUNCU SAYISI: sınıf mevcudu
YAŞ GRUBU: 4-5 yaş
OYUNUN OYNANDIĞI YER: açık hava
UYGULAMA: çocuklar her zamanki büyük bir halka oluştururlar, yere otururlar.Çocuklar arasından bir bahçıvan ve bir de yaramaz çocuk seçilir. Bahçıvançiçekleri sularken yaramaz çocuk bahçede dolaşmaktadır. Bahçıvan yaramazçocuğun yanına giderek sakın çimlere basma, çiçekleri koparma der. Yaramazçocuk beni yakalamayı başarırsan söylediklerini yaparım der ve koçmaya başlar.Ama yaramaz çocuk hangi hareketi yapıyorsa bahçıvan da aynı hareketleri yapmakzorundadır. Örneğin çocuk iki kez kendi kendi etrafında dönerse bahçıvan dadönecek, tek ayakta koşarsa bahçıvan da tek ayakta koşacaktır.
Psikomotor gelişime uygun etkinlikler
Ø Ona bakabileceği bir nesne verebilir, yüzükoyun yattığında, gözleri ve
bakışlarıyla hareketlerini takip edebilmesi için görüş alanı içinde parmaklarınızı
veya renkli objeleri, onun görüş alanı içinde oynatabilirsiniz (1. ay) .
Ø Çocuğu kucağınıza aldığınızda başını dik tutabilmesi için çıngırak ya dasesli
oyuncak sallayabilirsiniz (3. ay) .
Ø Ara sıra sesli uyaranlar vererek çocuğun değişik pozisyonlarda yatmasını
sağlayabilirsiniz (6. ay) .
Ø 10 dakikayı geçmemek koşuluyla sırtını ve yanlarını destekleyerek oturmasını
sağlayabilirsiniz. Bunu gün boyu tekrarlayabilirsiniz. Eline ve uzanabileceği
yere oynayabileceği oyuncaklar koyabilirsiniz (6. ay) .
Ø Bebek yüzükoyun durumdayken uzağına sevdiği oyuncağı koyabilirsiniz. Onu
alması konusunda çocuğu cesaretlendirebilirsiniz. Sürünerek gitmek istediğinde
vücudunu hareket ettirmesi için tabanlarından iterek destekleyebilirsiniz (6.ay)
.
Ø Çocuğu masaya oturtarak önüne büyük ebatta kâğıt kalem koyabilirsiniz.
Çocuğa resim yapmasını söyleyebilirsiniz. Yaptığı resimleri sözel ifadelerle
ödüllendirebilirsiniz (18. ay) .
Ø Çocuğun çekmeli oyuncaklarla oynamasına olanak sağlayabilirsiniz. Çocukla
birlikte bir kutuya ip bağlayarak bir araba hazırlayabilirsiniz. Süsleyerek
oynaması için verebilirsiniz (2 yaş) .
Ø Çocuğun merdivenden tek başına inmesine olanak sağlayabilirsiniz. Çocuğun
bağımsızlık çabalarını destekleyebilirsiniz (2 yaş) .
Ø Zıplama ve ayak ucunda yürüme faaliyetlerinin yer aldığı oyunlarla top ve
koşmaca yoluyla enerjisini harcamasını sağlayabilirsiniz (2,5 yaş) .
Ø İhtiyar adam yürüyüşü, dalgın adam yürüyüşü, cüce yürüyüşü, robot yürüyüşü,
dev adam yürüyüşü, simitçi, balıkçı, satıcı yürüyüşleri, meyve toplama ve
devşirme, ekin ot biçme, tahta rendeleme, odun kesme ve yarma, kaz, ördek,
ayı, fil, maymun, tavşan, leylek yürüyüşü gibi çeşitli hayvan taklitlerinin yer
aldığı oyunlar psikomotor gelişimi, özellikle büyük kas gelişimini destekler.
Ø Çocuğun eline pırasa, havuç, patates gibi sebzeleri vererek bunların üzerine
keskin olmayan bir kazıcı ile şekilleri çizmesi istenir. Şekiller kazınır.Şekillerin
yer aldığı sebze kesitleri sulu boya ile istediği renkte boyanır. Beyaz birkâğıda
bastırılır. Baskılı motiflerden çeşitli kompozisyonlar oluşturulur. Böylece
çocuğun büyük ve küçük kas gelişimi desteklenmiş olur.
Ø Bir kâğıt, akordeon gibi katlanır. Bu kâğıdın üzerine bir insan resmiçizilir. İnsan
şeklini makasla kesmesi istenir. Kâğıt açıldığında peş peşe sıralanan insan
şekilleri ortaya çıkar. Çocukların küçük kaslarının gelişimi desteklenir.
Ø Çeşitli top oyunları oynanabilir. Topun, çocuğun fiziksel boyutlarıyla uyumlu
büyüklükte olmasına özen gösterilir. Bir torbaya doldurulan pinpon toplarının
çocuk tarafından durduğu yerden kımıldamadan belli bir mesafeye konan sepet
ya da geniş ağızlı bir kavanozun içine atılması istenerek oyun oynanır. Sepetya
da geniş ağızlı bir kavanozun içine atılan toplar sayılır. Aynı oyun, dahabüyük
topla ve çocukların boyuna uygun yerleştirilen potaya atılarak oynanır.
Küçük Kas Gelişimi İçin Uygun Araç-gereçler
Ø Bez oyuncaklar
Ø Boş kutular
Ø Diş kaşıma halkaları
Ø Büyük renkli küpler
Ø Büyük tahta çivilerle geçmeli oyuncaklar
Ø Basit bloklar
Ø Takıp sökmek için plastik cıvata ve somunlar
Ø Boş tahta ve mukavva kutular
Ø Tahta, bez veya plastik hayvanlar
Ø Kum havuzu ve kum oyuncaklar
Ø Müzik aletleri, zil, tef, davul
Ø Boncuklar ve ip
Ø Parmak boyası
Ø Bağlama oyuncaklar
Ø Düğmeli-fermuarlı giysileri olan giydirilecek bebekler
Ø Kavram geliştirici oyuncaklar
Ø Öykü kitapları ve masallar
Ø El kuklaları
Ø Yap-boz oyuncakları
Ø İp bağlama ve çeşitli kâğıt işler
Ø Kolaj çalışması, artık kâğıt ve kumaş parçaları
Ø Keskin olmayan makas ve kâğıtlar
Ø Domino
Ø Basit resim, harf ve sayı oyunları
Ø Oyun hamurları
