PSIKOMOTOR BECERILER VE ÖĞRETIMI
Duyu organları, zihin ve kasların birlikteçalışması sonucu ortaya çıkan davranışlar, psikomotor olarak adlandırılır.Bireyin ve toplumun yaşamını sürdürmesinde psikomotor be-ceriler çok önemlidir.Fen bilimleri, resim, müzik, tıp, mühendislik bilimlerinde ve diğer pek çokalanda psikomotor beceriler hemen hemen bilişsel yeterlikler kadar, hatta bazendaha da önemlidir. Psikomotor becerilerin kazanılması süreklilik gerektirir.
Psikomotor beceriler, günlük hayatta önemliyer tutar. Bu davranışların bir kısmını, gün içerisinde çevremizdeki kişilerimodel alarak kendiliğimizden ya da çevremizdeki kişilerin rehberliğinde öğreniriz.Yürüme, konuşma, yemek yeme, futbol vb. bu biçimde öğrenilebilir. Psikomotordavranışlar okulda da planlı eğitim faaliyetleri sonunda öğrenilir. Özelliklesanat ve meslek okullarında önemli yer tutar.
Psikomotor davranışların geliştirilmesi tümyaşam boyu sürer. Bu nedenle, yüksek öğretime devam eden öğrenciler, devametmeyen akranlarına göre daha çok yeni beceri kazanma ve daha önce kazandıklarıbecerileri geliştirme olanaklarına sahiptirler.
Psikomotor beceriler, bir işin yapılmasısırasında kullanılan, bilinçli zihinsel etkinliğin yönlendirdiği koordineli kasetkinlikleridir. Örneğin; el yazısı yazma, daktilo yazma, piyano yazma birerpsikomotor beceridir. Motor yetenek, vücudun bir ya da birden fazla organınınkatıldığı kas hareketi ya da işlemidir.
Psikomotor öğrenme çocuğun doğumundan sonrapsikomotor yeteneklerin gelişmesine bağlı kalarak ve yaşı ilerledikçe hızlanarakdevam eder. Çocuk doğduğu anda hareket edebilecek ve bazı psikomotordavranışları yapabilecek durumdadır. Hatta ana rahmindeyken bile bazıhareketler yaptığı dış etkilere karşı bazı yalın tepkiler gösterdiği bilinmektedir.Buna bakarak eğitimciler eğitim-öğretimin doğumdan önce başladığını söylerler.Doğumdan sonra psikomotor yetenekler hızla gelişir. Psikomotor öğrenme buyeteneklerin gelişmesine bağlıdır. Bu psikomotor yetenekler şunlardır;
KUVVET
Bütün psikomotor davranışların öğrenilmesi birkuvvet gerektirir. Koşma, at-lama, tırmanma, yürüme hatta bir parmağınkıpırdatılması bile kuvvet ister. Bütün vücudun genel bir kuvvetinin olmasıgerektiği gibi gövdenin kol ve bacakların elin ve parmakların öğrenilecekpsikomotor davranışları yapabilecek kuvvete sahip olması gerekir.
HAREKETE HAZIR OLMA
Vücudun etkilere karşı tepki göstermeye hazırolması gereklidir. Etki ile bu etkiye yapılan tepkinin arasında geçen zamanreaksiyon zamanıdır. Reaksiyon zamanı ne kadar kısa olursa psikomotor öğrenmedeo kadar hızlı olur. Psikomotor öğrenmede genel olarak bütün vücudun tepkiyehazır olması gereklidir. Özellikle kol ve bacakların ve elin tepki yapabilecekolgunluğa ulaşması gerekir.
HIZ
Psikomotor davranışların kendine özgü biryapılış hızı vardır. Bir davranışın gerektiğinden az hızda veya çok hızdayapılması halinde organizma tehlikeye girebilir. Örneğin bir makinedeçalışmasını öğrenecek bir öğrencinin gereken hızda hareket edememesi onunkolunun veya hayatının tehlikeye girmesine sebep olabilir. Psikomotor öğrenmedeözellikle koşun ve parmakların gereken hızı kazanması çok önemlidir.
DURGUN DIKKAT
Birçok psikomotor öğrenme bir olayın veya işindevamlı ve keskin bir şekilde dikkatli olarak izlenmesini gerektirir. Öğrencibirçok durumlarda vücudunu oynatmadan dengeli bir şekilde uzun süre durmakzorunda kalacaktır.
DINAMIK DIKKAT
Bazı davranışlar öğrencinin hareket halindeykenbir olaya dikkat etmesini ve olaya uygun davranışlar yapmasını gerektirecektir.Örneğin voleybol oynayan bir öğrencide dinamik bir dikkatin olması gerekir.Çocukta dinamik dikkat gelişmemişse bu psikomotor öğrenmeyi yapamaz.
KOORDINASYON
Psikomotor öğrenmenin pek çoğu birden fazlaorganların çalışmasını gerektirir. En yalın bir davranışta bile göz el kol veyaayak gövde ile ayağın veya iki elin bir düzen içinde çalışması oldukça zordur.Öğrenilecek davranışları yapacak organları arasında yeterli koordinasyonukuramıyorsa çocuk o davranışı öğrenemez.
ESNEKLIK
Vücudun gerektiği zaman öne yana geriye veistenen yönlere eğilmesi yani esnek olması gereklidir. Gövdenin bacaklarınyeterli esnekliğe sahip olmadığı zamanlarda psikomotor davranışları öğrenmekmümkün değildir.
Psikomotor yetenekler bütünlük halinde bulunurlar.Çocuk doğduğu zaman bu psikomotor yeteneklerin ancak kendi gelişimi oranındaki yapabilir.Bu nedenle ancak kendine özgü bazı becerileri yapabilecektir.
Öğrenci ilkokula başladığı zaman birçokpsikomotor davranışları öğrenmiştir. İlk olarak çocuk oturmayı sonra emeklemeyidaha sonra da bir yere tutunarak ayağa kalkmayı ve sonra da yürümeyi öğrenmiştir.Çocuk yürümeyi öğrendiğinde hayatının önemli bir devresini bitirmiş sayılır.Yürüme psikomotor davranışlarının ilk devresidir. Çocuk bundan sonra hızladiğer devrelere girer. Yalnız her toplumda bu aynı sırada devam etmez. Örneğin;Yeni Gine’de bulunan Manus Kabilesinde çocuklar yürümeyi öğrendikten sonrayüzmeyi öğrenirler. Çünkü bu kabilenin geçimi balıkçılıkla sağlanmaktadır ve bunedenle yüzmek yürümek kadar önemlidir. Okula gelen bir öğrenci geldiği çevreyegöre birçok değişik psikomotor beceriyle gelecektir. Çocuklar çevreleriningerektirdiği becerileri kendi psikomotor yetenekleri içinde yaparak birçokbeceriler edinerek okula gelmektedirler.
Psikomotor öğrenmede duyu organlarının rolüçok büyüktür. Duyu organlarındaki kusurlar hastalıklar veya gelişimeksiklikleri çocuğun psikomotor öğrenimini engeller. Duyu organlarının böylebir engellemesi olduğu zaman çocuğun algıları becerileri yapabilecek kadargelişmiş olamaz. Çocuk psikomotor etkinlikleri yönünden zorlukla karşılaşıyorsayine bir yandan seviyesine uygun görevler verirken bir yandan da psikomotoryeteneklerini geliştirici tedbirler alınmalıdır.
Psikomotor etkinlikler üç türde görülür:
1- Öğrenilecek psikomotor davranış öğrenciiçin yeni olabilir,
2- Öğrenilecek psikomotor davranışın bir kısmıyeni, diğer bir kısmı ise öncekilerle birleştirilecek türden olabilir
3- Psikomotor davranış eskiden öğrenilmişfakat daha fazla özen isteyen yönlerinin geliştirilmesi gerekebilir
Öğretilecek beceri tümüyle yeni ise o zamanyapılacak çalışmalarda kolaydan zora gidilmelidir. Bir kısmı yeni ise öncekibecerilerle bağdaşacak türde çalışmaların düzenlenmesi gerekebilir. Son türiçin yapılacak çalışma yalnızca geliştirilecek ise beceri elverişli zamanlardayeter derecede tekrarlarla geliştirilir.
Bir psikomotor davranışın öğrenilmesinde ikiöğe vardır:
1- Becerilerin öğrenciler tarafından kavranmasıgerekir,
2- Becerilerin yapılması gerekir.
Psikomotor davranışın kavranması duyuorganları ve algıların yoluyla olur. Becerinin uygulanması da yeter gelişim,hazır olma ve güdüleme varsa, kasların harekete geçmesiyle olur. Psikomotorbeceri gösterme, içsel koşullar, dışsal uyarıcıları algılama ve motoretkinliklerin etkileşimlerinin bir ürünüdür. Becerilerin kapsadığı motor vealgısal özelliklerin miktarı, beceriden beceriye değişiklik gösterir(Şema 1).Örneğin;yürüme, dans etme, koşma, bisiklet sürme, yüzme, jimnastik gibi etkinlikleryüksek motor ve daha düşük düzeyde algılamayla yapılabilecek etkinliklerdir.Bazı becerilerde yüksek düzeyde algılamayla ilgilidir.
Duyu organları, zihin ve kasların birlikteçalışması sonucu ortaya çıkan davranışlar, psikomotor olarak adlandırılır.Bireyin ve toplumun yaşamını sürdürmesinde psikomotor be-ceriler çok önemlidir.Fen bilimleri, resim, müzik, tıp, mühendislik bilimlerinde ve diğer pek çokalanda psikomotor beceriler hemen hemen bilişsel yeterlikler kadar, hatta bazendaha da önemlidir. Psikomotor becerilerin kazanılması süreklilik gerektirir.
Psikomotor beceriler, günlük hayatta önemliyer tutar. Bu davranışların bir kısmını, gün içerisinde çevremizdeki kişilerimodel alarak kendiliğimizden ya da çevremizdeki kişilerin rehberliğinde öğreniriz.Yürüme, konuşma, yemek yeme, futbol vb. bu biçimde öğrenilebilir. Psikomotordavranışlar okulda da planlı eğitim faaliyetleri sonunda öğrenilir. Özelliklesanat ve meslek okullarında önemli yer tutar.
Psikomotor davranışların geliştirilmesi tümyaşam boyu sürer. Bu nedenle, yüksek öğretime devam eden öğrenciler, devametmeyen akranlarına göre daha çok yeni beceri kazanma ve daha önce kazandıklarıbecerileri geliştirme olanaklarına sahiptirler.
Psikomotor beceriler, bir işin yapılmasısırasında kullanılan, bilinçli zihinsel etkinliğin yönlendirdiği koordineli kasetkinlikleridir. Örneğin; el yazısı yazma, daktilo yazma, piyano yazma birerpsikomotor beceridir. Motor yetenek, vücudun bir ya da birden fazla organınınkatıldığı kas hareketi ya da işlemidir.
Psikomotor öğrenme çocuğun doğumundan sonrapsikomotor yeteneklerin gelişmesine bağlı kalarak ve yaşı ilerledikçe hızlanarakdevam eder. Çocuk doğduğu anda hareket edebilecek ve bazı psikomotordavranışları yapabilecek durumdadır. Hatta ana rahmindeyken bile bazıhareketler yaptığı dış etkilere karşı bazı yalın tepkiler gösterdiği bilinmektedir.Buna bakarak eğitimciler eğitim-öğretimin doğumdan önce başladığını söylerler.Doğumdan sonra psikomotor yetenekler hızla gelişir. Psikomotor öğrenme buyeteneklerin gelişmesine bağlıdır. Bu psikomotor yetenekler şunlardır;
KUVVET
Bütün psikomotor davranışların öğrenilmesi birkuvvet gerektirir. Koşma, at-lama, tırmanma, yürüme hatta bir parmağınkıpırdatılması bile kuvvet ister. Bütün vücudun genel bir kuvvetinin olmasıgerektiği gibi gövdenin kol ve bacakların elin ve parmakların öğrenilecekpsikomotor davranışları yapabilecek kuvvete sahip olması gerekir.
HAREKETE HAZIR OLMA
Vücudun etkilere karşı tepki göstermeye hazırolması gereklidir. Etki ile bu etkiye yapılan tepkinin arasında geçen zamanreaksiyon zamanıdır. Reaksiyon zamanı ne kadar kısa olursa psikomotor öğrenmedeo kadar hızlı olur. Psikomotor öğrenmede genel olarak bütün vücudun tepkiyehazır olması gereklidir. Özellikle kol ve bacakların ve elin tepki yapabilecekolgunluğa ulaşması gerekir.
HIZ
Psikomotor davranışların kendine özgü biryapılış hızı vardır. Bir davranışın gerektiğinden az hızda veya çok hızdayapılması halinde organizma tehlikeye girebilir. Örneğin bir makinedeçalışmasını öğrenecek bir öğrencinin gereken hızda hareket edememesi onunkolunun veya hayatının tehlikeye girmesine sebep olabilir. Psikomotor öğrenmedeözellikle koşun ve parmakların gereken hızı kazanması çok önemlidir.
DURGUN DIKKAT
Birçok psikomotor öğrenme bir olayın veya işindevamlı ve keskin bir şekilde dikkatli olarak izlenmesini gerektirir. Öğrencibirçok durumlarda vücudunu oynatmadan dengeli bir şekilde uzun süre durmakzorunda kalacaktır.
DINAMIK DIKKAT
Bazı davranışlar öğrencinin hareket halindeykenbir olaya dikkat etmesini ve olaya uygun davranışlar yapmasını gerektirecektir.Örneğin voleybol oynayan bir öğrencide dinamik bir dikkatin olması gerekir.Çocukta dinamik dikkat gelişmemişse bu psikomotor öğrenmeyi yapamaz.
KOORDINASYON
Psikomotor öğrenmenin pek çoğu birden fazlaorganların çalışmasını gerektirir. En yalın bir davranışta bile göz el kol veyaayak gövde ile ayağın veya iki elin bir düzen içinde çalışması oldukça zordur.Öğrenilecek davranışları yapacak organları arasında yeterli koordinasyonukuramıyorsa çocuk o davranışı öğrenemez.
ESNEKLIK
Vücudun gerektiği zaman öne yana geriye veistenen yönlere eğilmesi yani esnek olması gereklidir. Gövdenin bacaklarınyeterli esnekliğe sahip olmadığı zamanlarda psikomotor davranışları öğrenmekmümkün değildir.
Psikomotor yetenekler bütünlük halinde bulunurlar.Çocuk doğduğu zaman bu psikomotor yeteneklerin ancak kendi gelişimi oranındaki yapabilir.Bu nedenle ancak kendine özgü bazı becerileri yapabilecektir.
Öğrenci ilkokula başladığı zaman birçokpsikomotor davranışları öğrenmiştir. İlk olarak çocuk oturmayı sonra emeklemeyidaha sonra da bir yere tutunarak ayağa kalkmayı ve sonra da yürümeyi öğrenmiştir.Çocuk yürümeyi öğrendiğinde hayatının önemli bir devresini bitirmiş sayılır.Yürüme psikomotor davranışlarının ilk devresidir. Çocuk bundan sonra hızladiğer devrelere girer. Yalnız her toplumda bu aynı sırada devam etmez. Örneğin;Yeni Gine’de bulunan Manus Kabilesinde çocuklar yürümeyi öğrendikten sonrayüzmeyi öğrenirler. Çünkü bu kabilenin geçimi balıkçılıkla sağlanmaktadır ve bunedenle yüzmek yürümek kadar önemlidir. Okula gelen bir öğrenci geldiği çevreyegöre birçok değişik psikomotor beceriyle gelecektir. Çocuklar çevreleriningerektirdiği becerileri kendi psikomotor yetenekleri içinde yaparak birçokbeceriler edinerek okula gelmektedirler.
Psikomotor öğrenmede duyu organlarının rolüçok büyüktür. Duyu organlarındaki kusurlar hastalıklar veya gelişimeksiklikleri çocuğun psikomotor öğrenimini engeller. Duyu organlarının böylebir engellemesi olduğu zaman çocuğun algıları becerileri yapabilecek kadargelişmiş olamaz. Çocuk psikomotor etkinlikleri yönünden zorlukla karşılaşıyorsayine bir yandan seviyesine uygun görevler verirken bir yandan da psikomotoryeteneklerini geliştirici tedbirler alınmalıdır.
Psikomotor etkinlikler üç türde görülür:
1- Öğrenilecek psikomotor davranış öğrenciiçin yeni olabilir,
2- Öğrenilecek psikomotor davranışın bir kısmıyeni, diğer bir kısmı ise öncekilerle birleştirilecek türden olabilir
3- Psikomotor davranış eskiden öğrenilmişfakat daha fazla özen isteyen yönlerinin geliştirilmesi gerekebilir
Öğretilecek beceri tümüyle yeni ise o zamanyapılacak çalışmalarda kolaydan zora gidilmelidir. Bir kısmı yeni ise öncekibecerilerle bağdaşacak türde çalışmaların düzenlenmesi gerekebilir. Son türiçin yapılacak çalışma yalnızca geliştirilecek ise beceri elverişli zamanlardayeter derecede tekrarlarla geliştirilir.
Bir psikomotor davranışın öğrenilmesinde ikiöğe vardır:
1- Becerilerin öğrenciler tarafından kavranmasıgerekir,
2- Becerilerin yapılması gerekir.
Psikomotor davranışın kavranması duyuorganları ve algıların yoluyla olur. Becerinin uygulanması da yeter gelişim,hazır olma ve güdüleme varsa, kasların harekete geçmesiyle olur. Psikomotorbeceri gösterme, içsel koşullar, dışsal uyarıcıları algılama ve motoretkinliklerin etkileşimlerinin bir ürünüdür. Becerilerin kapsadığı motor vealgısal özelliklerin miktarı, beceriden beceriye değişiklik gösterir(Şema 1).Örneğin;yürüme, dans etme, koşma, bisiklet sürme, yüzme, jimnastik gibi etkinlikleryüksek motor ve daha düşük düzeyde algılamayla yapılabilecek etkinliklerdir.Bazı becerilerde yüksek düzeyde algılamayla ilgilidir.
