TANIMI VE ÖNEMİ
Duygu;Belirli nesne,, olay ya da kişilerinbireyin iç dünyasındauyandırdığı izlenimler
olarak tanımlanır.
İnsan, hayatı boyunca çevreden gelen uyarıcıların etkisiyle çeşitli duyguları yaşar.
Birey sosyal çevre ile etkileşim içindeyken az ya da çok haz veelem duyguları içindedir.
Çocuklarınfizyolojik ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması ya da karşılanmaması onlarda
bazı duyguların oluşmasına neden olur. Yaşamın ilk günlerinde altı değiştirilen, karnı
doyurulan bebek haz duyar. Ancak büyümeyle birliktesadece fiziksel ihtiyaçlarının
karşılanması haz duyması için yeterli değildir. Çocuk; annesinin kucağında olmak, sevilmek,
okşanmak,annesinin sıcaklığını hissetmek ister.
Görüldüğü gibi duygular, birey olmanın en önemli unsurudur
DUYGUSAL GELİŞİM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
1.DUYGU
Bireyin yaşamında, bir canlanma hareketlenmeanlamına gelmektedir. Belli bir uyaran
karşısında genellikle güdü ve değerlerle ilişkili olarak belirip çoğu kez süreklilik ve tutarlılık
gösteren, heyecandan daha zayıf bir uyarım biçimidir. Duygular, çocuğun temel
gereksinimlerive bu gereksinimlerin etkisini dışarı yansıtmasıdIR
2.HEYECAN
genellikle yoğunyaşanan, olumlu ya da olumsuzduygularınorganizmada
durgun ve olağandurumunu bozması olaraktanımlanır. Heyecan hem haz yönünde hem de
elem yönünde olabilir. Heyecanın haz ya da elem yönünde olmasını çevreden gelen
uyarıcılar belirler. Heyecanın oluşmasında her zaman çevresel faktörleretkili değildir
3.REFLEKS
Organizmanın,bir uyarana karşı verdiği cevaptır. Bebeğin dünyaya gelmesiyle birlikte
tutma, emme gibi refleksleri devreye girerek hayatauyumunu kolaylaştırır. Bu refleksler on
15-16.haftalardan itibaren kaybolur ve yerini öğrenilmiş davranışlara bırakır.
4.HAZ
Haz, bir güdünün doyumu sağlandığında ya da bir amaca varıldığında yaşanan
duygudur. Haz, bireye mutluluk ve rahatlık verir
5.ELEM
Elem, insanda gerilim yarattığı kişinin kendisini ve
karşısındakini üzdüğü veya zarara uğrattığı için olumsuz bir duygudur. Kişinin başarısızlığa
uğraması, baskı altında kalması, sevdiği bir kişiyi yitirmesi elem duyguları yaratır. Bu
duygulara bir başkası neden oluyorsa öfke, kıskançlık, nefret, iğrenme, kızgınlık, düşmanlık
gibi duygulara neden olur. İnsanın karşısındakinden çok kendindenkaynaklanan elem
duyguları ise korku, utanma, üzüntü, sıkıntı, bıkkınlık, eziklik gibi duygulardır
0-12 YAŞ ÇOCUKLARINDA DUYGUSAL TEPKİLER
GÜLME
Gülme, ilk duygusal tepkilerdendir. Bebeğin ilk günlerdeki gülümsemesi,yüz
kaslarının belli bir duruma gelmesidir vebu gülümsemeler bir reflekstir. 10-12 haftalık bir
bebek, uyurken ten temasında bulunulduğunda gülerken daha ilerikizamanlarda birtakım
uyarıcılara gülme tepkisi verir
AĞLAMA
Bebeğindoğumdan sonraki ilk tepkisi ağlamadır. Karnı acıktığında, rahatsızlığında,
altı ıslandığında, gaz sancısı çektiğinde, uykusu geldiğinde huzursuzlaşıp ağlayan bebek ilk
zamanlarfiziksel ihtiyaçlarını belli etmek için ağlar
KORKU
bir tehlike karşısında duyulan tepkidir. Organizmayı koruma içgüdüsüne bağlı
olarak ortaya çıkarve gelişir. Birey, organizmanın tehlikede olduğunu hissettiği anda
korkmaya başlar.Çocuk, korktuğuanda bazı tepkilerdebulunur. Bunlar korktuğu şeyden
kaçma, çığlık atma, gözlerini kapatma, olduğu yerde sinme veya ağlamaktır. Korkuların
temelinde yatan, güvensizlik duygusudur. Bu nedenleçocuklar, korktuklarındasiner, kaçar
ya da annelerine sarılırlar. Güveni çocuğa sağlayacak kişiler öncelikle anne-baba ve
çevredeki diğeryetişkinlerdir. Bu nedenle anne-babanın çok sert olması ya da dayak atması
çocukta korku yaratır. Anne babadan ayrı düşme, ortalıkta kalma korkusu çocuğun güvenini
sarsar,tedirgin eder
ÖFKE
Öfke, herhangi bir isteğin engele uğramasından dolayı ortaya çıkan olumsuz
duygudur. Bu olumsuz duygu karşısında çocuk gerilir, kendini sıkar, dişlerini gıcırdatır,
tepinir,ağlar etrafa saldırır veya küskünlük tepkisigösterir.
İNATÇILIK
geçerli ve makul nedenolmadan çocuğun verdiği kararda dayatmasıdır.
KISKANÇLIK
her yaştagörülebilen ve temel nedeni üstün olma olan bir duygu hâli
olarak tanımlanır. Sevgi ya da herhangi bir şeyin paylaşılmasına katlanamama sonucu
duyulan his ve tepkilerdir
SALDIRGANLIK
, çocuğunolumsuz duygularını bastırmayıp çevresindeki eşyalara veya
başkalarına zarar vermesidir. Saldırganlık, engellenme duygusunagösterilen bir tepkidir. Bu
tepkinin oluşmasında anne-baba tutumlarının etkisi ilk sırada yer alır. Çocuğun
davranışlarının sık ve gereksiz yere engellenmesi,temel ihtiyaçlarınzamanında
karşılanmaması, çocuğa dayak atılması, aile içi şiddete tanık olması, çocuğu sık
cezalandırmak,çocuğu dinlememek, davranışlarını eleştirmek, alay etmek anne-babaların
çocuk eğitiminde görüş birliğinde olmamaları saldırgan davranışlara neden olur
ERGENLİK ÇAĞININ DUYGUSAL ÖZELLİKLERİ
Duygularla ilgili değişim ve gelişim, çocuk dünyaya geldiği andan itibaren başlayan
ömür boyu devam eden bir süreçtir. Bu değişim ve gelişimin en yoğun yaşandığı dönem ise
ergenlik dönemidir.
Duygusal yönden çocukluk dönemi ile ergenlik dönemiarasındaki EN ÖNEMLİ fark;
çocuklar kıskançlıklarını, mutluluklarını olduğu gibi çevresine yansıtırken ergenlikte belli
etmezler. Bu dönemde kızlar erkeklerden daha erkenduygularını kontrol altına alır ve
duygusal olgunluğa ulaşırlar
DUYGUSAL GELİŞİMİNİN DİĞER GELİŞİM ALANLARIYLA İLİŞKİSİ
Gelişimbir bütündür ve bu nedenle herhangi bir alandaki gelişim diğer alanları da
etkiler. Çocuğundiğer gelişim alanlarındaki problemleri duygusal gelişiminde de etkilidir.
Zihinsel yönden yaşına göre gelişim özelliği gösteren çocuk, duygusaltepkilerini
çevresindekilere yansıtır. Çocuk, öğrenme ve deneyimine bağlı olarak tepkiler geliştirir.
Fiziksel gelişiminormal olan çocukta duygusal gelişimde normaldir. Fiziksel olarak
normal görünen, istediği gibi hareket eden çocukmutludur. Özürlü çocuklarınhareketlerinin
kısıtlanması, duygusal problemlere neden olurve davranış bozuklukları ortaya çıkabilir.
Duygusal gelişimlesosyal gelişimbirbirinden ayrı düşünülemez. Çocuk iyi bir
duygusal gelişimgösteremezse ebeveynleriyle, kardeşleriyle,arkadaşlarıyla iyi iletişim
kuramaz; çevreye uymakta zorluk çeker. Çocuğun dili doğru kullanmasında duygusal
gelişimetkilidir. Doğruifade, çocuğunduygularını çevreye anlatmasını ve çevreyle olumlu
sosyaliletişim kurmasını sağlar.
DUYGUSAL ZEKA
Duygusal zekâ; kişinin kendi duygularını anlaması, başkalarının duygularına empati
beslemesi ve duygularını yaşamı zenginleştirecek biçimde düzenleyebilmeyetisidir.
Duygusal zekâyla ilgili yetenekleri aşağıdaki gibidir:
GÜVEN:
kendi bedeni, davranışı ve dünyası üzerinde bir denetim ve egemenlik
kurduğunubilmesi çocuğunbaşarı olasılığının daha yüksek olduğunu ve yetişkinlerin de
kendisine yardımcı olacağına inanmasıdır.
MERAK:
BİR şeyleri keşfetmenin olumlu ve keyif verenbir deneyim olduğunu
hissetmesidir.
AMAÇ GÜTME:
Bir etki yaratma arzusu ve yeteneği ile birlikte hayata geçirmekiçin
sabırlı olma, bu etkililik ve yeterlilikhisleriyle ilişkilidir.
ÖZ DENETİM:Yaşına
uygun bir biçimde kendi hareketlerini kontrol altına alabilme,
içsel bir deneyim hissidir.
İLİŞKİ KURABİLME:
tarafındananlaşıldığı, başkalarını anladığını hissederek
birbirleriyle uygun bir biçimde kendi hareketlerinikontrol altınaalabilme,
içsel bir deneyim hissidir.
İLETİŞİM YETENEĞİ
Sözel düşünce, duygu ve kavram alışverişinde bulunabilmedir
İŞBİRLİĞİ YAPABİLME
Bir grup etkinliği içinde, kendi gereksinimleriyle
başkalarınınkini dengede tutma yeteneğidir
DUYGUSAL GELİŞİME UYGUN ETKİNLİKLER
Duygusal gelişiminerken çocukluk döneminde yeri ve önemi büyüktür. Özellikle
erken çocukluk döneminde duygusal gelişimle ilgili duygusal tepkiler, yoğun olarak
yaşanmaktadır. Bu yaş çocukları duygularını sözel olarak tam ifadeedemediklerinden
duyguları resimlerine,oyunlarına yansır. Ancak iyi bir rehberlik yapılamadığında bu
duygusal iniş veçıkışlar, yerini kalıcı duygusal problemlere bırakabilirler.
Bu nedenle özellikle Erken Çocukluk Dönemi Öğretim Kurumları’nda çocuğun
kendini ifade edebilmesini, duygularını açığa çıkarabilmesini, duygularını ayırt edebilmesini
sağlayıcı etkinliklerin uygulanması esas olmalıdır.
Bu etkinliklerde yer alan oyunların, sanatsal etkinliklerin, çeşitli dramatize
etkinliklerininbasit, sade ve anlaşılır olmasına dikkat edilmelidir.
DUYGUSAL GELİŞİME UYGUN ARAÇ-GEREÇLER
Çeşitli toplar
Fasulyetorbaları
Atlamaipleri
Çıngıraklar
Müzikkutuları
Araba ya da kamyon tekerleri
Duygu;Belirli nesne,, olay ya da kişilerinbireyin iç dünyasındauyandırdığı izlenimler
olarak tanımlanır.
İnsan, hayatı boyunca çevreden gelen uyarıcıların etkisiyle çeşitli duyguları yaşar.
Birey sosyal çevre ile etkileşim içindeyken az ya da çok haz veelem duyguları içindedir.
Çocuklarınfizyolojik ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması ya da karşılanmaması onlarda
bazı duyguların oluşmasına neden olur. Yaşamın ilk günlerinde altı değiştirilen, karnı
doyurulan bebek haz duyar. Ancak büyümeyle birliktesadece fiziksel ihtiyaçlarının
karşılanması haz duyması için yeterli değildir. Çocuk; annesinin kucağında olmak, sevilmek,
okşanmak,annesinin sıcaklığını hissetmek ister.
Görüldüğü gibi duygular, birey olmanın en önemli unsurudur
DUYGUSAL GELİŞİM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
1.DUYGU
Bireyin yaşamında, bir canlanma hareketlenmeanlamına gelmektedir. Belli bir uyaran
karşısında genellikle güdü ve değerlerle ilişkili olarak belirip çoğu kez süreklilik ve tutarlılık
gösteren, heyecandan daha zayıf bir uyarım biçimidir. Duygular, çocuğun temel
gereksinimlerive bu gereksinimlerin etkisini dışarı yansıtmasıdIR
2.HEYECAN
genellikle yoğunyaşanan, olumlu ya da olumsuzduygularınorganizmada
durgun ve olağandurumunu bozması olaraktanımlanır. Heyecan hem haz yönünde hem de
elem yönünde olabilir. Heyecanın haz ya da elem yönünde olmasını çevreden gelen
uyarıcılar belirler. Heyecanın oluşmasında her zaman çevresel faktörleretkili değildir
3.REFLEKS
Organizmanın,bir uyarana karşı verdiği cevaptır. Bebeğin dünyaya gelmesiyle birlikte
tutma, emme gibi refleksleri devreye girerek hayatauyumunu kolaylaştırır. Bu refleksler on
15-16.haftalardan itibaren kaybolur ve yerini öğrenilmiş davranışlara bırakır.
4.HAZ
Haz, bir güdünün doyumu sağlandığında ya da bir amaca varıldığında yaşanan
duygudur. Haz, bireye mutluluk ve rahatlık verir
5.ELEM
Elem, insanda gerilim yarattığı kişinin kendisini ve
karşısındakini üzdüğü veya zarara uğrattığı için olumsuz bir duygudur. Kişinin başarısızlığa
uğraması, baskı altında kalması, sevdiği bir kişiyi yitirmesi elem duyguları yaratır. Bu
duygulara bir başkası neden oluyorsa öfke, kıskançlık, nefret, iğrenme, kızgınlık, düşmanlık
gibi duygulara neden olur. İnsanın karşısındakinden çok kendindenkaynaklanan elem
duyguları ise korku, utanma, üzüntü, sıkıntı, bıkkınlık, eziklik gibi duygulardır
0-12 YAŞ ÇOCUKLARINDA DUYGUSAL TEPKİLER
GÜLME
Gülme, ilk duygusal tepkilerdendir. Bebeğin ilk günlerdeki gülümsemesi,yüz
kaslarının belli bir duruma gelmesidir vebu gülümsemeler bir reflekstir. 10-12 haftalık bir
bebek, uyurken ten temasında bulunulduğunda gülerken daha ilerikizamanlarda birtakım
uyarıcılara gülme tepkisi verir
AĞLAMA
Bebeğindoğumdan sonraki ilk tepkisi ağlamadır. Karnı acıktığında, rahatsızlığında,
altı ıslandığında, gaz sancısı çektiğinde, uykusu geldiğinde huzursuzlaşıp ağlayan bebek ilk
zamanlarfiziksel ihtiyaçlarını belli etmek için ağlar
KORKU
bir tehlike karşısında duyulan tepkidir. Organizmayı koruma içgüdüsüne bağlı
olarak ortaya çıkarve gelişir. Birey, organizmanın tehlikede olduğunu hissettiği anda
korkmaya başlar.Çocuk, korktuğuanda bazı tepkilerdebulunur. Bunlar korktuğu şeyden
kaçma, çığlık atma, gözlerini kapatma, olduğu yerde sinme veya ağlamaktır. Korkuların
temelinde yatan, güvensizlik duygusudur. Bu nedenleçocuklar, korktuklarındasiner, kaçar
ya da annelerine sarılırlar. Güveni çocuğa sağlayacak kişiler öncelikle anne-baba ve
çevredeki diğeryetişkinlerdir. Bu nedenle anne-babanın çok sert olması ya da dayak atması
çocukta korku yaratır. Anne babadan ayrı düşme, ortalıkta kalma korkusu çocuğun güvenini
sarsar,tedirgin eder
ÖFKE
Öfke, herhangi bir isteğin engele uğramasından dolayı ortaya çıkan olumsuz
duygudur. Bu olumsuz duygu karşısında çocuk gerilir, kendini sıkar, dişlerini gıcırdatır,
tepinir,ağlar etrafa saldırır veya küskünlük tepkisigösterir.
İNATÇILIK
geçerli ve makul nedenolmadan çocuğun verdiği kararda dayatmasıdır.
KISKANÇLIK
her yaştagörülebilen ve temel nedeni üstün olma olan bir duygu hâli
olarak tanımlanır. Sevgi ya da herhangi bir şeyin paylaşılmasına katlanamama sonucu
duyulan his ve tepkilerdir
SALDIRGANLIK
, çocuğunolumsuz duygularını bastırmayıp çevresindeki eşyalara veya
başkalarına zarar vermesidir. Saldırganlık, engellenme duygusunagösterilen bir tepkidir. Bu
tepkinin oluşmasında anne-baba tutumlarının etkisi ilk sırada yer alır. Çocuğun
davranışlarının sık ve gereksiz yere engellenmesi,temel ihtiyaçlarınzamanında
karşılanmaması, çocuğa dayak atılması, aile içi şiddete tanık olması, çocuğu sık
cezalandırmak,çocuğu dinlememek, davranışlarını eleştirmek, alay etmek anne-babaların
çocuk eğitiminde görüş birliğinde olmamaları saldırgan davranışlara neden olur
ERGENLİK ÇAĞININ DUYGUSAL ÖZELLİKLERİ
Duygularla ilgili değişim ve gelişim, çocuk dünyaya geldiği andan itibaren başlayan
ömür boyu devam eden bir süreçtir. Bu değişim ve gelişimin en yoğun yaşandığı dönem ise
ergenlik dönemidir.
Duygusal yönden çocukluk dönemi ile ergenlik dönemiarasındaki EN ÖNEMLİ fark;
çocuklar kıskançlıklarını, mutluluklarını olduğu gibi çevresine yansıtırken ergenlikte belli
etmezler. Bu dönemde kızlar erkeklerden daha erkenduygularını kontrol altına alır ve
duygusal olgunluğa ulaşırlar
DUYGUSAL GELİŞİMİNİN DİĞER GELİŞİM ALANLARIYLA İLİŞKİSİ
Gelişimbir bütündür ve bu nedenle herhangi bir alandaki gelişim diğer alanları da
etkiler. Çocuğundiğer gelişim alanlarındaki problemleri duygusal gelişiminde de etkilidir.
Zihinsel yönden yaşına göre gelişim özelliği gösteren çocuk, duygusaltepkilerini
çevresindekilere yansıtır. Çocuk, öğrenme ve deneyimine bağlı olarak tepkiler geliştirir.
Fiziksel gelişiminormal olan çocukta duygusal gelişimde normaldir. Fiziksel olarak
normal görünen, istediği gibi hareket eden çocukmutludur. Özürlü çocuklarınhareketlerinin
kısıtlanması, duygusal problemlere neden olurve davranış bozuklukları ortaya çıkabilir.
Duygusal gelişimlesosyal gelişimbirbirinden ayrı düşünülemez. Çocuk iyi bir
duygusal gelişimgösteremezse ebeveynleriyle, kardeşleriyle,arkadaşlarıyla iyi iletişim
kuramaz; çevreye uymakta zorluk çeker. Çocuğun dili doğru kullanmasında duygusal
gelişimetkilidir. Doğruifade, çocuğunduygularını çevreye anlatmasını ve çevreyle olumlu
sosyaliletişim kurmasını sağlar.
DUYGUSAL ZEKA
Duygusal zekâ; kişinin kendi duygularını anlaması, başkalarının duygularına empati
beslemesi ve duygularını yaşamı zenginleştirecek biçimde düzenleyebilmeyetisidir.
Duygusal zekâyla ilgili yetenekleri aşağıdaki gibidir:
GÜVEN:
kendi bedeni, davranışı ve dünyası üzerinde bir denetim ve egemenlik
kurduğunubilmesi çocuğunbaşarı olasılığının daha yüksek olduğunu ve yetişkinlerin de
kendisine yardımcı olacağına inanmasıdır.
MERAK:
BİR şeyleri keşfetmenin olumlu ve keyif verenbir deneyim olduğunu
hissetmesidir.
AMAÇ GÜTME:
Bir etki yaratma arzusu ve yeteneği ile birlikte hayata geçirmekiçin
sabırlı olma, bu etkililik ve yeterlilikhisleriyle ilişkilidir.
ÖZ DENETİM:Yaşına
uygun bir biçimde kendi hareketlerini kontrol altına alabilme,
içsel bir deneyim hissidir.
İLİŞKİ KURABİLME:
tarafındananlaşıldığı, başkalarını anladığını hissederek
birbirleriyle uygun bir biçimde kendi hareketlerinikontrol altınaalabilme,
içsel bir deneyim hissidir.
İLETİŞİM YETENEĞİ
Sözel düşünce, duygu ve kavram alışverişinde bulunabilmedir
İŞBİRLİĞİ YAPABİLME
Bir grup etkinliği içinde, kendi gereksinimleriyle
başkalarınınkini dengede tutma yeteneğidir
DUYGUSAL GELİŞİME UYGUN ETKİNLİKLER
Duygusal gelişiminerken çocukluk döneminde yeri ve önemi büyüktür. Özellikle
erken çocukluk döneminde duygusal gelişimle ilgili duygusal tepkiler, yoğun olarak
yaşanmaktadır. Bu yaş çocukları duygularını sözel olarak tam ifadeedemediklerinden
duyguları resimlerine,oyunlarına yansır. Ancak iyi bir rehberlik yapılamadığında bu
duygusal iniş veçıkışlar, yerini kalıcı duygusal problemlere bırakabilirler.
Bu nedenle özellikle Erken Çocukluk Dönemi Öğretim Kurumları’nda çocuğun
kendini ifade edebilmesini, duygularını açığa çıkarabilmesini, duygularını ayırt edebilmesini
sağlayıcı etkinliklerin uygulanması esas olmalıdır.
Bu etkinliklerde yer alan oyunların, sanatsal etkinliklerin, çeşitli dramatize
etkinliklerininbasit, sade ve anlaşılır olmasına dikkat edilmelidir.
DUYGUSAL GELİŞİME UYGUN ARAÇ-GEREÇLER
Çeşitli toplar
Fasulyetorbaları
Atlamaipleri
Çıngıraklar
Müzikkutuları
Araba ya da kamyon tekerleri
