BİLİŞSEL GELİŞİM
Bilişselgelişimi incelemeye ‘’Bilişsel gelişim teorisinin çıkış noktası nedir?’’ diyebir soruyla başlayabilirsiniz.
BİLİŞ:Bilişterimi, içsel zihin sürecini tanımlamaktadır. Zihin içindeki birçok şeyikapsayan geniş bir terimdir. Biliş başlığı altına birçok alan girmektedir.Bunlar; dikkat, algı, bellek, dil gelişimi, okuma ve yazma, problem çözme,akıl, yaratıcılık, vb. Psikoloji tarihinin ilk elli yılında bebeklerin veçocukların davranışlarını ve duygularını irdelemenin anlamsız olduğunainanılıyordu. Ancak, James Mark Baldwin’ in bebeklerin ve çocukların bilişselgelişimini dönemler halinde açıklayan bir teorisi vardı. Baldwin halakullanılan ‘’döngüsel tepki’’, ‘’akamodasyon’’, ‘’adaptasyon’’ terimleriylebilişsel gelişimi tanımladı. Fakat bu fikirleri çok destek görmedi. Baldwin,bir süre Fransa’da çalışmalarını sürdürdü. Orada bazı yazıları Fransızcayaçevirdi. O sırada İsviçreli genç bir bilim adamı olan Jean Piaget, Baldwin’ inbu çevirilerini dikkatle izliyordu. Piaget aslında bir biyolog ve doğabilimcisiydi. Çalışmalarını yürütürken büyük çocukların küçüklere göresorunları daha farklı algıladığını fark etti. Bu da onu: ‘’ problem durumlar ‘’hakkında büyük çocukların küçük çocuklardan daha farklı düşündükleri sonucunagötürdü. Bu sonuç, Piaget’ yi insanın bilişsel gelişimi hakkında çalışmayateşvik etti. Bu alanda yıllarca yaptığı çalışmalar onu, çağımızın en çok okunanve saygı duyulan bilim adamlarından biri konumuna getirdi. Piaget’ e görebilişsel gelişim, beyin ve sinir sisteminin olgunlaşmasıyla bireyin çevresineadapte olmasına yardımcı olan deneyimlerinin birleşimidir. Bunu da insanlarınkalıtsal benzerliğe sahip olmasına ve birçok çevresel deneyimi paylaşmasınabağlanmaktadır. Bilişsel gelişimin amacı; soyut şekilde akıl yürütme, varsayımsaldurumlar hakkında mantıksal düşünme, kuralları karmaşık ve daha yüksek yapıdaörgütlemedir. Piaget’ e göre bilişsel gelişim, organizmanın doğumundan ölümünekadar farklı basamaklardan geçerek düzenli olarak niteliksel bir değişim içinegirmesidir. Piaget, gelişimin bu ilerlemesini yaşlara ayırarak incelemiştir. Yaşlaraayırmasının amacı, her yaş basamağının kendine özgü niteliksel özellikleriolmasıdır. Piaget bütün çocukların bilişsel gelişim sırasını izlediğinibelirtmektedir. Bununla birliktezihinsel engeli olan çocukların daha yavaş gelişim göstermekte olduğunu ya dabilişsel gelişim döneminin en yüksek noktasına ulaşmada başarısızolabildiklerini ifade etmiştir. Piaget bebeklerin, yetişkinlerin düşündüğüşekilde düşünmediğini, zihinsel imaj ve sembolik becerilere sahip olmadığınıifade eder. Bu da bizi bebeklerin herhangi bir şeyi düşünmediği sonucunagötürmez. Piaget’ in ilk dönemi olan duyu-motor döneminde bebeğin düşüncelerionun fiziksel aktivitelerine dayalıdır. Bebek biberonunu tanıdığında ona uzanırve bu olay bize bebeğin çevresini duyu-motor şeklinde anladığını gösterir. Çünkübebek, biberona bakar, onu tanır. Piaget bilişin bu ünitesini tanımlamada şematerimini kullanır. Emme, kavrama gibi basit refleksler ve bakma, duymagibi basit duyu hareketleri duyu-motor şemaların gelişiminde temel yapıtaşlarıdır. Şema hareket kavramına eş değer olarak kullanılmaktadır. Şemalar;ilkel zihinsel yapılar, bilginin en temel birimleridir. Şemalar çok sayıda,karmaşık ve çeşitlidir. Şemayla bebek organize edebilir(dokunabilirimyiyebilirim gibi).Bir bebeğin kullandığı duyu-motor şeması çocuk veyetişkinlerden farklıdır. Bebeğin duyuları kasları ve hafızası olgunlaştıkçaşemaları değişir. Refleksi olan emme ve kavrama gibi ilkel hareketşemaları; istemli emme, vurma, sallanma,kaydırma, bırakma ve yırtma şemalarına dönüşür. Bebeğe bir küp ve fincanverdiğimizde; 7-8 aylık bebek onlara vurur, yuvarlar, sallar, ağzına alır,masaya vurur.10-12 aylık bebek ise onları dikkatle inceler, döndürür, tepsiüzerinde kaydırır, küpü fincanın içine, dışına koyar.14 aylık bebek isenesneleri gerçek amaçlarına uygun kullanmaya başlar. Fincanı kendinin ve annebabasının dudaklarına götürür. Piaget’ in bilişsel gelişim kuramında önemli birnokta, çocukların daha az bilgiye sahip olmadıkları konusuna dikkat çekmesidir.Çocuk büyüdükçe daha geniş deneyimlere sahip olacağı gibi bilgiyi,kalitelikarmaşık yollarla işler.Bebeğin şemalarının gelişimine rehberlik eden zihinsel süreçler vardır. YAZAN: MELİHA TOPCU
ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ KİTABINDAN ALINTI YAPILMIŞTIR.
